457 - uit het radionieuws van 30-12-1962: winters

Het ANP om 22.30 uur: “De laatste zondag van dit jaar is een van de grimmigste winterdagen geworden die Nederland in lange tijd heeft beleefd. De sneeuwstormen hebben het weg- en treinverkeer voor bijzonder moeilijke problemen gesteld. Veel openbaar vervoersmaatschappijen hebben in de loop van de dag de ongelijke strijd tegen de elementen opgegeven.”
Dan moet er wel wat aan de hand zijn als de altijd nuchtere ANP-redactie zo uitpakt. Je leert er ook van. Door de zware ijsgang op de rivieren worden steeds meer veerdiensten uit de vaart genomen die het ANP stuk voor stuk opsomt: Anna-Jacobapolder-Zijpe, Brummen-Boekhorst, Aalst-Veen, Wijhe-Heerde, Olst-Welsum, Ingen-Elst, Schoonhoven-Gellekes, Amerongen-Eck en Wiel. Mijn vader was wel zo iemand die dan na het nieuws de Bos-atlas openslaat en zegt: ‘wijs aan op de kaart' en dan dat hele lijstje pontveren overhoort. Het heeft geholpen, ik ken ze allemaal.
Ook winters, onder het kopje ‘Sjoukje bestolen’: “Sjoukje Dijkstra, wereldkampioene kunstrijden op de schaats is in de trein naar Davos een koffer vol costuums kwijtgeraakt. De koffer stond in het gangpad en is klaarblijkelijk gestolen. De schaatsen van Sjoukje en een reservepakje zaten gelukkig in een andere koffer.” 
Wat zou zo’n dief denken, als hij/zij bij thuiskomst de koffer opendoet en pakjes van onze Sjouk aantreft. Collector items? 

Foto:  Sjoukje Dijkstra pakt haar koffer, 1960  (Herbert Behrens, Anefo) 

456 - uit het radionieuws van 29-12-1962: Katanga

De winterperikelen hebben een belangrijk onderwerp op het radionieuws van de afgelopen dagen doen ondersneeuwen (sorry).
Het betreft Katanga waar iedere dag over wordt bericht. Niet even, maar pagina’s lang. Het zit zo. Toen de Belgen in 1960 vertrokken uit ‘de Kongo’ lieten ze een verschrikkelijk groot en welhaast onbestuurbaar land achter. Het werd meteen een zooitje. Mobutu en Kasavubu pleegden een staatsgreep, en oppositieleider Lumumba werd de gebeten hond. De VS en Rusland bemoeiden zich ermee, maar dat kon niet verhinderen dat Lumumba werd vermoord. Toen Dag Hammarskjöld, baas van de VN er heen vloog om te bemiddelen stortte zijn toestel neer. Nooit is opgehelderd of dit een ongeluk was of opzet. Het meest rijke deel van Kongo ligt in het zuiden, in Katanga. En die Katangezen, gesteund door opportunistische Belgen en de oude garde van de Union Minière du Hout-Katanga, zagen een lucratieve toekomst met al die nog goed functionerende goud-, koper en uraniummijnen en hadden geen zin om dit met rest van Kongo te delen. In juli 1960 proclameerde Katanga onafhankelijkheid en Moïse Tsjombe werd de leider. Dat werd vechten, zoveel en zo erg dat de VN besloot op te treden en troepen te sturen. Vandaag komt het tot een climax. De VN-soldaten hebben hoofdstad Elisabethville omsingeld en het paleis van Tsjombe. Aan beide zijden vallen doden maar uiteindelijk blijkt Tsjombe vertrokken. Wordt vervolgd, is het enige dat ik kan zeggen. Blijft opvallend hoeveel aandacht de ANP-radionieuwsdienst steeds aan dit conflict besteed.

Want binnenlands nieuws hebben we ook. Zo horen we dat de Toonkunstenaarsbond heeft besloten niet meer mee te werken aan alles wat op TV komt. Ze zijn boos omdat alle voorwaarden eenzijdig door de NTS zijn vastgelegd. Kunstenaars die in verzet komen tegen het gevestigde gezag, dat klinkt al aardig jaren zestig.
Hup toonkunstenaars!

Foto:  Congoleese postzegel, nu geldig voor onafhankelijk Katanga   (public domain) 

455 - uit het radionieuws van 28-12-1962: ijs

Opnieuw veel ijsberichten, zorgelijke en amusante. Op Zestienhoven is een vliegtuig met 16 passagiers bij de landing tegen een dijk gevlogen en over de kop geslagen. De piloot kwam om het leven. Het ANP: “Het is mogelijk dat de piloot te laag is binnengekomen omdat hij door de sneeuw het hoogteverschil tussen de dijk en startbaan niet goed heeft gezien.” En s-avonds laat: “Groter hoeveelheden ijs naderen ons land vanaf de bovenloop van de Rijn. Vandaag heeft het drijfijs de stad Wesel bereikt, dichtbij de Nederlandse grens. Sommige schotsen hebben een afmeting van 50 vierkante meter.” IJs is verraderlijk spul, vooral als het gaat kruien. Ik vind de enorme bergen ijs die bij de juiste wind rond het IJsselmeer de dijk opkruipen geweldig. En als ik er niet zelf aan denk, heb ik nog een partner uit Nijmegen die te pas en te onpas roept ‘Der uut, der uut, de Waal die kruut’.   Ook in Frankrijk is het koud. Het ANP: “In Parijs zijn veel vogels omgekomen van de kou. In Evian is de waterbottelarij stopgezet. Het mineraalwater bevroor in de flessen.”
Vorst of geen vorst, ondernemend Nederland bouwt verder. Om 6 uur: “Voor de bouw van een pier in Zandvoort is een maatschappij opgericht met een aandelenkapitaal van 4 miljoen gulden. Het werk zal ongeveer 2,5 jaar duren. De pier in Zandvoort zal met zijn 350 meter langer worden dan het wandelhoofd in Scheveningen.” Altijd weer die wens om de langste te hebben. Maar dit streven is afgestraft, de pier is er nooit gekomen.

Foto: kruiend ijs rond het IJsselmeer, maart 1963  (Hugo van Gelderen, Anefo) 

454 - uit het radionieuws van 27-12-1962: typografen staken

In de ogen van Chroestsjof is bondskanselier Adenauer vandaag plotseling de grote boosdoener. In een brief aan dr Adenauer schrijft de Russische premier onder andere  "dat de west-Duitse regering op een derde wereldoorlog aanstuurt.”  Grote woorden. Volgens mij hebben de west-Duitsers weinig aan te sturen als niet eerst de VS, Frankrijk en Engeland hun fiat geven. Wat hier precies speelt moeten we aan dr GBJ Hiltermann vragen, die weet zulke kwesties, goedemorgen dames en heren, wel te duiden.
In New York is het duiden volledig tot stilstand gekomen. Door een typografenstaking verschijnen negen dagbladen met een gezamenlijke oplage van bijna 6 miljoen exemplaren al 20 dagen niet meer. Het ANP: “Er is nog geen uitzicht op een regeling van het geschil tussen uitgevers en typografen, die een loonsverhoging willen.” Ik ben al uit mijn doen als de krant één dag niet wordt bezorgd.

En dan, out of the blue, om 8 uur: “De bijna 14.000 hoogleraren in Engeland krijgen op één april een salarisverhoging van 10 procent. De Britse regering heeft hiervoor per jaar 35 miljoen gulden uitgetrokken.” Waarom de ANP-redactie dit brengt is mij een raadsel. De relevantie voor de gemiddelde luisteraar ontgaat me. Daarnaast vind ik de datum van ingang verdacht. Toevallig was ik 15 jaar geleden betrokken bij het op de universitaire website openbaar maken van hoogleraars bijbanen en daarmee hun eventuele bijverdiensten. Dat gaf een hoop gekrakeel en begrijpelijk. De geleerden dienen zich maatschappijlijk te engagerenen en te  profileren, maar als ze dat iets te professioneel doen dan is hun onpartijdigheid in het geding. Ik las recent dat een heel groot deel van de professoren in Nederland hun bijbanen nog steeds niet openbaart. Foei.

Foto: zetmachine voor de typograaf, ongedateerd.  (collectie arbeidsinspectie)

453 - uit het radionieuws van 26-12-1962: 20.000 x Hiroshima

Sensatie in Berlijn, vanmorgen vroeg. Daar reed bij de grenspost Babelsberg vanuit de Russische sector een autobus in volle vaart door drie ijzeren wegversperringen heen naar het westen. De bus, met twee echtparen en vier kinderen aan boord, “was gepantserd met stalen platen en voorzien van een sneeuwploeg om obstakels uit de weg te ruimen. De Oost-Duitse politie schoot op de wagen maar niemand werd getroffen.” Zulke verhalen spraken enorm tot mijn verbeelding en dan maakte ik  steevast een tekening en ontwierp ik, tot in detail, het meest onverwoestbare ontsnappingsvoertuig. Ik zou die Russen wel een poepie laten ruiken.
Dat deden de Russen trouwens zelf ook. Net als nu, deden ze precies waar ze zin in hadden en maalden niet in het minst om protesten uit het buitenland. De week voor Kerstmis lieten ze ieder dag een kernbom ontploffen, met als uitschieter de dag voor Kerst een van 20 megaton TNT. Het ANP: “Sinds de afgelopen zomer tot begin deze week zijn bij elkaar 36 Russische kernproeven in de dampkring genomen met een gezamenlijke explosiekracht van 320 megaton.” Dat is 20.000 keer de kracht van de Hiroshimabom, die 16 kiloton omvatte.
Verder wordt het radionieuws beheerst door koning winter. De Elfstedentocht commissie zegt ‘it ken net’, er ligt namelijk te veel sneeuw op het ijs waardoor het onvoldoende aansterkt. On-Nederlands voor onze begrippen is het bericht dat twee binnenvaartschepen 12 km zuidelijk van Lelystad op het IJsselmeer zijn vastgevroren en geen kant meer uit kunnen. Willem Barentsz op het IJsselmeer.  s-Avonds horen we dat ze inmiddels met inzet van een helikopter van voedsel zijn voorzien. 

Foto: Admiral William Blandy and his wife cut the Mushroom Cloud Cake while admiral Frank Lowry looks on. Washington DC, 1946 (Harris & Ewin Studio, public domain) 

452 - uit het radionieuws van 25-12-1962: vorstelijke metafysica

Een witte kerst, in heel Europa en half Amerika. In Barcelona viel 50 cm sneeuw, bij de Zugspitze 4 meter. In de VS zijn vandaag meer dan 600 verkeersdoden gevallen, op één dag. En dan: “Verscheidene gangsters in de Verenigde Staten hebben geprofiteerd van de verminderde waakzaamheid van de politie tijdens de kerstdagen. In Illinois werd 100.000 dollar gestolen uit een gepantserde geldwagen. In San Diego overvielen twee bandieten een bank en ontkwamen met 60.000 dollar. In New York maakten inbrekers 86.000 dollar buit.” Raar nieuws. Het zou me niets verbazen als het alle dagen zo gaat, drie overvallen per dag. Ik zie het als Kerstreces/komkommertijd. Want verder is het behelpen met kerstboodschappen. Iedereen boven driemaal modaal spreekt vandaag een kerstboodschap uit. De paus, Kennedy, Chroestjov, Queen Elisabeth, enz. En natuurlijk onze eigen queen Juliana, die vooral inging op het overlijden van haar moeder. En als gebruikelijk in ons koningshuis worden hierbij de metafysische vergezichten niet geschuwd. Juul: “De opgaven die de mens krijgt kunnen bovenmenselijk schijnen. En toch, als het leven niet een opgaaf was in de spanning tussen geboorte en dood, dan was het mensenbestaan zonder uitzicht. Wij mensen komen en gaan, en hier op aarde zijn wij in voortdurende verandering. Dat is goed. Het leven gaat door in al zijn volheid aan kansen (voor ons, die voor het grijpen zijn voor wie ze maar zien wil). Pas met de dood ontlaadt zich de spanning en daar wacht ons het volmaakte, de prijs waarnaar ieder leven hunkert.”
Hier heeft de nieuwslezer ingegrepen en het stuk cursieve tekst doorgestreept. Die was zijn tijd vooruit, daar zou de koning nu niet mee weg komen. Maar goed, het begrip ‘kansarmen’ was misschien nog niet zo ingeburgerd als nu. Of is het ‘kansarm gemaakte’ ?

Foto: Koninging Juliana deelt warme chocola uit.  Kertsmis 1971 ( Rob Mieremet, Anefo) 

451 - uit het radionieuws van 24-12-1962: slingertikkertje

De hele dag bericht het ANP over de vorst in Nederland. Ameland is geïsoleerd, er varen geen veerboten meer tussen Holwerd en Nes. De Urker vissers hebben geprobeerd hun schepen los te hakken en naar open water te ontkomen. Een paar grote jongens zijn weggekomen, de rest niet. De elfstedencommissie is pessimistisch, maar komt 2e kerstdag opnieuw bijeen. Het ijs is nog te onbetrouwbaar en dat blijkt ook uit de meldingen over schaatsers die er door zijn gezakt en daarbij zijn omgekomen. Vandaag vier en twee kinderen worden vermist waarvan wordt gevreesd dat ze door het ijs zijn gezakt. Bijkomend effect van deze koude is het grote aantal branden. Het lijkt erop dat de kachels zo hard worden gestookt dat het misgaat door oververhitting of schoorsteenbranden.
Leuk is dan weer dat op de gekste plekken korte- en langebaan wedstrijden worden georganiseerd of zelfs, zoals in Nieuwe Niedorp, schoonrijden voor paren. Zoals bij vele Nederlanders bloeide mijn eerste verliefdheid op, op het ijs. Slingertikkertje heette het spel dat je met 20 of 30 kinderen speelde. In duo’s moest je de nog losse snelle schaatsers vangen en zo kon het gebeuren dat ik minuten lang hand in hand met Odile P. mocht schaatsen en we ons bij dreigende valpartijen aan elkaar vastklampten. Grote opwinding maakte zich van me meester als het weer lukte met haar te schaatsen. Maar het leidde tot niets. Ik geloof niet dat ze ooit heeft beseft hoezeer ze geschiedenis heeft geschreven.

Foto:  IJspret in het Vondelpark 1956 (Joop van Bilsen, Anefo) 

450 - uit het radionieuws van 23-12-1962: Kunsten en Wetenschappen

Veel binnenlands nieuws vandaag op de radio. Een pagina lang gaat het over ‘de IJstoestand’ en horen we welke kanalen dicht zitten en waar nog in konvooi kan worden gevaren. “Op het IJsselmeer begint zich grondijs te vormen, vooral voor Amsterdam. De vaart wordt ontraden voor schepen met een klein motorvermogen.” De kans is groot dat morgen in heel Friesland een vaarverbod wordt afgekondigd, meldt het ANP. Kortom serieus vriesweer deze dagen.
Maar dat houdt de Pericles van de KNSM niet tegen. Het is het 8000ste schip dat dit jaar de haven van Amsterdam aandoet, een nieuw record. Een week geleden vierde Rotterdam feest vanwege hun 25.000ste schip te gast. Zo liggen kennelijk de verhoudingen.
s-Avonds om half elf: brand in Den Haag. In het gebouw van Kunsten en Wetenschappen is de verwarming droog gekookt. “In de schouwburgzaal waar een voorstelling aan de gang was van de Snip en Snap revue drongen grote rookwolken naar binnen die onder de bezoekers een lichte paniek veroorzaakten.” Ik zou bij het aanschouwen van Willy Walden en Piet Muijselaar permanent in paniek zijn, maar los daarvan, het ‘Gebouw van Kunsten en Wetenschappen’. Het klinkt hoogdravend en veelbelovend, maar ik ken het niet. Gelet op de Snip en Snap revue moeten we de naam ook niet te letterlijk nemen, schat ik. Even zoeken. Het was een grote concertzaal waar meer dan 2000 mensen in konden, gebouwd in 1874. De akoestiek liet te wensen over, zegt Wikipedia. De brand was een voorteken want, zo lees ik, twee jaar later op 18 december 1964 is KenW, zoals het werd genoemd, tot de grond afgebrand. Zwolsman had het net gekocht en wilde het opknappen, zei hij. Nu staat op die plek de hoge toren van VWS.

Foto: Protestvergadering van Spoorwegmensen in Gebouw Kunsten en Wetenschappen, Den Haag 1958 (Herbert Behrens, Anefo, coll. NA) 

449 - uit het radionieuws van 22-12-1962: bezembinders

De hondsdolheid lijkt bedwongen. Vandaag eindigde de inentingscampagne, er zijn in Amsterdam 29.000 honden ingeënt. De schrik zat er goed in en terecht, er vielen meerdere doden.
De koude is ingezet. Overdag is het tussen -6 aan de kust en -11 graden in het binnenland.
En dan strooit het ANP een droevig bericht over het land. “In de bossen tussen Nijmegen en Groesbeek is gisteravond een 29-jarige fabrieksarbeider uit Groesbeek vermoord. De politie heeft vannacht een collega van het slachtoffer aangehouden. Deze heeft bekend de moord te hebben gepleegd. Hij had het voorzien op de kerstgratificatie van de vermoorde, een bedrag van 180 gulden.”
Van mijn vader kreeg ik  wijsheden mee, waar ik vraagtekens bij zette. Zoals: altijd uitkijken voor die van Oss, worstenmakers zijn messentrekkers, en pas op voor mannen uit Groesbeek, die bezembinders zijn nog erger.
Nou, touché zullen we maar zeggen.

Foto:  bezembinder op postkaart uit 1910 (Joseph-Marie Villard, 1868-1935) 

448 - uit het radionieuws van 21-12-1962: schiet niet raak !

Gevarieerd nieuws, deze vrijdag, de dag dat de film ‘de Overval’ in première ging. Met oa Kees Brusse, Jan Blaaser en Piet Römer, op een scenario van dr Loe de Jong himself. Met bijna 1,5 miljoen bezoekers een van de meest succesvolle films ever en alom geroemd. Ik zag hem laatst weer en werd er niet bijster enthousiast van. Ik zie toneelspelers toneelspelen. Met allemaal goed gearticuleerde dialogen, in hoog Nederlands, niet erg naturel. Onze speelfilmcultuur moet nog vorm krijgen, wil ik maar zeggen.
Bij de rubriek ‘schaatsenrijden’ horen we dat in Deventer de wedstrijd Nederland-Italië van start is gegaan. Italië, niet echt een schaatsland. De Italiaan Da Riva staat, na twee afstanden, derde in het algemeen klassement.
Bij ‘automobilisme’ wordt gemeld dat de vroegere wereldkampioen motorrennen, de Rhodesiër Gary Hocking, bij een autorace in Zuid-Afrika is verongelukt. Nadat zijn collega Tom Phillips op de motor was verongelukt, stapte Hocking deze zomer over op autoracen. Hoe tragisch kun je het krijgen.
Dichter bij huis, in Utrecht, heeft de rechtbank een arts uit Scherpenzeel veroordeeld tot 8 maanden, waarvan 4 voorwaardelijk, “wegens het verstrekken van verdovende middelen voor andere dan medische doeleinden.” Hij had methadon gegeven aan twee vrouwen die hieraan verslaafd waren.
Het secretariaat van ZKH heeft bekend gemaakt dat bij het ernstige ongeluk dat de prins had in 1937 de chauffeur van de zandwagen waar hij tegenaan knalde hier geen schuld aan had. De arme man. In de volgende druk van Alden Hatch’s biografie van de prins zal dit worden aangepast.
Tot slot Berlijn waar de autoriteiten van de westelijke zone de VOPO’s hartstochtelijk vragen om niet raak te schieten als ze op vluchtelingen schieten. Bij de muur staan nu borden gericht op het oosten, met daarop een VOPO en de tekst ‘ik schiet niet raak’.
Dit allemaal via de radionieuwsdienst verzorgd door het ANP.

Foto: Memorial bij de Berlijnse muur, 1987  (Hunter Desportes) 

447 - uit het radionieuws van 20-12-1962: de KNZHRM

Er is al enige tijd gedoe rondom pater Van Kilsdonk. Hij heeft kritiek geuit op de Romeinse Curie, de bestuurders rondom de Paus. Ik weet niet beter of die club is altijd letterlijk roomser dan de paus, ultra conservatief. Dus als je die bekritiseert kun je er op wachten. De Curie zet de leider van de Jezuïeten nu onder druk om Van Kilsdonk te ontslaan en uit de kerk te zetten. Daar loopt half katholiek Nederland tegen te hoop en stuurt brieven naar de Paus, naar kardinalen in binnen- en buitenland, naar iedereen die er toe doet in die poppenkast.
Om zes uur horen we dat zelfs “een groep protestante hoogleraren van de Vrije Universiteit en reformatorische theologen hun bezorgdheid hebben geuit over het dreigende ontslag.” In hun telegrammen aan deze en gene stellen ze dat “het ontslag het aanzien van de katholieke kerk in ons land zal kunnen schaden.” Ik vrees een averechts effect als ik die oud-bakken Curie-leden uit Italië, Spanje en Zuid Amerika voor me zie. Hollandse protestanten? Dat zijn toch die lui van de beeldenstorm en de 80-jarige oorlog. En die zijn bezorgd over ons aanzien?

Om half elf meldt de radio dat de Noord- en Zuid-Hollandse Reddingmaatschappij twee nieuwe boten krijgt. Ongeveer dezelfde tijd moest ik op school moeilijke woorden en afkortingen leren. Zoals feeërieke illuminatie, canapé, concurrent, onmiddellijk en de betekenis van KNMI, KLM en de absolute winnaars, de KNZHRM en de ZHMRS.  En we leerden het braaf uit ons hoofd. 

Foto: 150 jarig bestaan van de KNZHRM en de ZHMRS  in 1974.  (Hans Peters , Anefo)

446 - uit het radionieuws van 19-12-1962: dubbelparkeren

Veel over Amsterdam op het radionieuws van deze woensdag 60 jaar geleden. Alarmerend klinkt de bekentenis van de gemeente Amsterdam dat ze “niets kan doen voor de duizenden onderhuurders die vaak voor één kamertje meer betalen dan de hoofdbewoner voor het hele huis.” Kamerverhuur is altijd al wildwest geweest en het wordt niet minder. Ik ben er relatief gunstig doorheen gerold. Van 1971 tot 76 had ik een zolderkamertje op Overtoom 410-IV-achter, waarvoor ik f 70,- per maand moest betalen. Het mat 2 x 3 meter, met wastafel, zonder verwarming. Met gebruik van WC, een verdieping lager bij de hospita. Het was behelpen, maar als je niet beter weet is het zoals het is. Later werd het kraak en antikraak.
En dan: “De wethouder publieke werken, doctorandus Den Uyl, heeft in de gemeenteraad betoogd dat de stadsbevolking recht heeft op recreatie dicht bij het eigen woongebied.” Hij wil drie ‘bossen’ aanleggen, bij Landsmeer, langs het spoor naar Haarlem en in (let op: in) het IJmeer, oost van Amsterdam. Ik herken daarin wat nu heet het Twiske, de Bretten en natuurlijk IJburg, maar dat is geen bos geworden. Niet het Diemerpark, dat was toen nog ouderwets een chemische vuilstort.
Een ontroerend bericht uit de hoofdstad horen we om half elf: “Zestien tamboers en pijpers van de Amsterdamse politie zijn sinds kort ingeschakeld bij de actie tegen het dubbelparkeren op de Amsterdamse grachten. In één maand tijd hebben ze 3000 processenverbaal opgemaakt. Een automobilist heeft 21 betaalde waarschuwingen gekregen. Hij heeft ze allemaal direct betaald, maar de politie gelooft niet dat zo het parkeerprobleem wordt opgelost.” Kennelijk een patjepeeër die om de boetes lacht. Er wordt weleens voor gepleit om bekeuringen inkomensafhankelijk te maken, om de pijn gelijkelijk te verdelen. Is wat voor te zeggen.

Foto:  auto's op de gracht 1964 (Hugo van Gelderen, Nationaal Archief) 

445 - uit het radionieuws van 18-12-1962: hoofdbrekens bij de politie

Opnieuw dekolonisatie vandaag in het radionieuws. Al weken wordt er vanuit de Verenigde Naties bij Portugal op aangedrongen om zijn kolonies onafhankelijkheid te geven. Portugal antwoordt dan steeds dat het geen kolonies zijn maar Portugese provincies. Ofwel, bemoei je niet met onze binnenlandse zaken, ja.   Vandaag wordt er geëscaleerd. Het ANP: “De algemene vergadering van de Verenigde Naties heeft de veiligheidsraad gevraagd Portugal te dwingen een eind te maken aan zijn koloniaal bewind in Angola. Veertien landen, waaronder Nederland, stemden tegen deze resolutie.”   Waarom Nederland hier niet in meegaat, vermeldt het ANP niet. Het zou nog 13 jaar en een hele oorlog duren voordat Angola zelfstandig werd.

Veel onschuldiger, maar ook belangrijk weten wij nu, is wat de Haagse jeugd doet tijdens de feestdagen en vooral op oudjaar. Vraag maar aan oud-burgemeester Pauline Krikke. Daarom dit item uit het 1 uur bulletin integraal.  “De politie in Den Haag heeft de schooljeugd in de residentie in een brief aangeraden de kerstvakantie nuttig te besteden. Zorg ervoor dat je je niet gaat vervelen, zegt de politie, anders ben je jezelf en anderen tot last. De politie hoopt hiermee de baldadigheid van de Haagse jeugd te kunnen verminderen, die andere jaren omstreeks kerstmis en nieuwjaar het politiekorps veel hoofdbrekens kost.”
Ik heb geen idee hoe effectief deze brief destijds was. Misschien bij een handvol ouders. Wel weet ik dat als zo’n oproep nu, in deze vorm wordt gelanceerd, een hoop jongens met vuurwerk extra in de startblokken gaat staan om met oudjaar los te gaan.

Foto:  autobrand (creative commons) 

444 - uit het radionieuws van 17-12-1962: stuurmanskunst

De dag opent met trammelant. Het ANP: “In Egypte is een staatsgreep tegen president Nasser verijdeld. 42 Officieren zijn gearresteerd. Dit hebben radiostations in Jordanië en Saoedi-Arabië bekend gemaakt.”
Dat is wel een dingetje in de jaren 60. Je hoort wekelijks over een coup of couppoging ergens, maar tsja, ga het maar eens checken wat er van klopt. Ik vermoed dat voor sommige dictators een zogenaamde couppoging een effectief middel is om de boel eens flink te zuiveren.
Later op de dag kondigt de moderne tijd zich echt aan. Vanaf vandaag hebben in Monaco ook vrouwen stemrecht. Het heeft drie jaar geduurd om de grondwet te herzien omdat, zo begrijp ik, prins Rainier het niet zag zitten.
Tot slot uit de VS een voorval dat wij alleen kennen uit de film: sensationeel maar over de top. Het ANP: “In Sacramento zijn vijf villa’s, twee flatgebouwen en zeven personenauto’s verwoest doordat een dame met haar auto door een rood verkeerslicht reed. Ze ramde een tankauto met 35-duizend liter benzine. De straat veranderde onmiddellijk in een vlammenzee.”
Het doet me denken aan een heel fout verkeersinstructie filmpje dat bij SFW opdook. Het heette ‘Niet zo, maar zo’. Ongelooflijk. Je zag een vrouw in een auto een fout maken, bijvoorbeeld rechts voorsorteren en dan toch links afslaan. En daarna zag je hoe het wel hoorde, en ja hoor, met een man achter het stuur. Ik weet nog dat collega Jan P. ons bij zijn filmtafel riep. Niet één of twee keer, nee het bleef doorgaan. Daar was diep over nagedacht.

Foto:  auto-ongeluk in de Haarlemmermeerstraat 1957  (J.D.Noske, Anefo) 

443 - uit het radionieuws van 16-12-1962: de Uilenspiegel

West Europa likt zijn wonden. De storm van gisteren (windkracht 11 in Rotterdam) heeft aan land niet zoveel schade aangericht en de dijken hebben het gehouden. Maar op zee ging het op veel plaatsen helemaal mis, met als dieptepunt het vergaan van de vrachtvaarder Nautilus, net boven Texel. Van de 28 man aan boord is er maar één levend uit het water gehaald.
Minder dramatisch maar wel spectaculair was het lot van het Vlaamse piratenschip de Uilenspiegel, het zendschip voor Radio Antwerpen dat vannacht van het anker sloeg. Bij een reddingspoging brak de tros en liep het schip bij Cadzand op het strand. “Bijna het hele dorp is uitgelopen om naar het schip te gaan kijken. De burgemeester heeft opdracht gegeven het vaartuig te bewaken.” Tevergeefs lees ik nu, in de weken erna is het hele schip gestript door souvenirjagers. Het wrak heeft nog 9 jaar op het strand gelegen. Het was een betonnen vrachtschip, waarvan de overblijfselen in 1971 zijn opgeblazen. Betonnen schepen. Je moet er maar opkomen.
Terzelfder tijd heeft burgemeester Willie Brandt van Berlijn duizenden lampjes in 400 kerstbomen ontstoken langs de westkant van de muur die Berlijn doormidden snijdt. Het ANP: “Brandt verklaarde dat de kerstverlichting geen politiek doel dient. Maar wel hoopte hij dat ze zou bijdragen tot versterking van de gevoelens van eenheid van het Duitse volk aan beide zijden van de muur.”
Ja, ja, geen politiek doel. ‘Mensch, alles is politisch’ leerden we in de jaren 70, maar dat wist Willie Brandt al veel eerder.

Foto: de Uilenspiegel op het strand bij Cadzand  (met dank aan jingleweb.nl) 

442 - uit het radionieuws van 15-12-1962: Hans Gruijters

Een echte vroege jaren zestig dag op het radionieuws. Het stormt vreselijk op de Noordzee, tientallen schepen in nood, vannacht dijkbewaking, het water staat nu al 2,60 m boven normaal en de stormvloedkering bij Krimpen a/d IJssel moet dicht. Kortom, alles bar en boos.
Alle drankbestrijdersbonden hebben zich verenigd in een Algemene Drankbestrijdersorganisatie, de ANDO. Nodig ook, de consumptie stijgt ongekend hard. Vadertje Drees, niet echt een Bourgondiër, was daar aanwezig. Het ANP: “Doktor Drees betoogde dat de drinkgewoonten zich hebben verplaatst van de kroeg naar andere gelegenheden en andere groepen. Als voorbeelden noemde hij de vrouwenorganisaties, de huiselijke kring en de jeugdbeweging.” Speak for yourself, zal mijn moeder hebben gedacht. Haar vrouwenorganisaties en haar huiselijke kring zijn brandschoon en bij de Sint Franciscus Zeeverkennersgroep, waar ze haar zoons naar toe stuurt, wordt alleen ranja geschonken.
Eén bericht valt een beetje uit de toon. Het gaat om Hans Gruijters, wel een Bourgondiër, en in 1962  gemeenteraadslid voor de VVD. Het ANP: “De Amsterdamse politie werkt over het algemeen voortreffelijk. Dat zei burgemeester van Hall naar aanleiding van kritiek van drs Gruijters op het hoofdstedelijk politiekorps. Agenten maken zich volgens de heer Gruijters weleens schuldig aan wangedrag door gewelddadig optreden. Zijn verzoek om foto’s te laten zien werd door de burgemeester afgewezen, omdat dit in strijd zou zijn met de waardigheid van de raad.” De waardigheid ! Nou die lijkt aardig zoek. Niets gaat tegenwoordig zo snel viraal als filmpjes over politieoptreden.
Met die Gruijters is het helemaal goed gekomen. Chef buitenland bij het Handelsblad, medeoprichter van D’66, minister van V&RO in het kabinet Den Uyl en later zelf burgemeester, van Lelystad.
Hij kwam, net als ik, weleens in café Van Puffelen. Daar zag ik dat hij ook van jenever hield. Dat schept een band. 

Foto: Hans Gruijters als minister in 1974, gesecondeerd door Marcel van Dam (l) en Jan Schaefer (r).  (Bert Verhoeff, Anefo) 

441 - uit het radionieuws van 14-12-1962: Stargazer

Eind augustus was er opwinding over de Mariner II die op weg ging naar Venus. Wel, vandaag is de grote dag als dit ruimteschip na 107 dagen de planeet op 40.000 km afstand gaat passeren en foto’s gaat doorseinen. Venus staat op 58 miljoen km van de aarde, maar de Mariner heeft, zo horen we, 290 miljoen km afgelegd om er te komen. Hij heeft dus een paar enorme zwiepers gedraaid om er netjes langs te scheren. Indrukwekkende prestatie in dit pre-computer tijdperk. Dat vindt de baas van het spul ook. Het ANP om 22.30 uur: “De directeur van het bureau voor lucht- en ruimtevaart, de heer Webb, noemde het gebeuren van vandaag van historische betekenis. We hebben nu waarschijnlijk meer kennis van de planeet verkregen, dan in de duizenden jaren voor ons is opgedaan.” Opvallend dat hij voor ‘duizenden’ kiest. Hij had tientallen, eventueel honderden of ‘ooit’ kunnen zeggen, maar hij gaat voor ‘duizenden’. Deze man weet iets dat wij niet weten.
De Amerikanen timmeren sowieso aan de weg. Met de ‘Stargazer’, een ballon van 60 meter doorsnee, zijn twee gasten naar de rand van de stratosfeer opgestegen, 24 kilometer de lucht in, om foto’s te maken en metingen te doen. Om 6 uur horen we dat ze veilig zijn geland, deze lefgozers. Mogelijk hebben ze ook de radioactieve straling door boven gemeten. Om 1 uur meldt het ANP namelijk dat “sinds de ontwikkeling van de atoombom er circa 500 kernexplosies hebben plaatsgehad, Nagasaki en Hiroshima niet meegerekend. Amerika bracht 250 proefbommen tot ontploffing, Engeland 21, Frankrijk 5 en de Russen ongeveer 200.”   Als je ziet wat een enkele bom of een melt-down al aan straling oplevert, dan gaan we het over 500 maar helemaal niet hebben.

Foto: William White and Joseph Kittinger entering the Stargazer. Still from British Pathé (via You Tube) 

440 - uit het radionieuws van 13-12-1962: Lou de Palingboer

“Op de vliegbasis Twente zijn gisteren de eerste twee ‘Starfighter’ straaljagers overgedragen aan de Koninklijke Luchtmacht” horen we in het ochtendnieuws. In mijn herinnering crashten ze regelmatig. Google leert mij nu dat Nederland er 138 heeft gekocht en dat er in 22 jaar tijd 41 zijn verongelukt. Inderdaad, veel dus.
Later op de dag brengt het ANP cijfers uit de volkstelling van 1960. Beetje laat, maar goed. In vergelijk tot die van 1947 is het percentage katholieken gestegen en dat van de Nederlands Hervormden en Gereformeerden gedaald. Een duiding wordt niet gegeven. Maar het ANP maakt het wel concreet: “Om het met cijfers te zeggen, in 1960 waren er in ons land 4,6 miljoen katholieken, 3 miljoen Nederlands Hervormden, 1 miljoen gereformeerden en 2 miljoen onkerkelijken. Een half miljoen behoorde tot kleine kerkgenootschappen en godsdienstige gemeenschappen.”
In die tijd maakten we ons vrolijk met Lou de Palingboer en zijn volgelingen. Maar dat waren er op het hoogtepunt ongeveer 600. Dat zet geen zoden aan de dijk.
Als paap in het zuiden zag ik om me heen alleen katholieken van uiteenlopende soort. Zij die ieder dag naar de kerk gingen, zij die zondags gingen en de lui die alleen met kerstmis naar de nachtmis gingen. Dan had je de varianten wel zo’n beetje gehad. Maar in 1971 ging ik aan de VU studeren, het gereformeerde bolwerk van Abraham Kuyper en pas toen merkte ik dat ze bij ‘de protestanten’ meer smaken kennen en niet zo’n beetje. Ik heb zojuist even de lijst met ‘Christelijke denominaties in Nederland’ geraadpleegd. Nee, daar word je vrolijk van. Ook nu nog.

Foto:  Volgelingen van Lou de Palingboer in 1968  (Jac de Nijs, Anefo) 

439 - uit het radionieuws van 12-12-1962: actie !

Veel berichten deze woensdag die de tijdgeest ademen. De Amerikanen hebben een plan opgesteld “dat beoogt het uitbreken van een oorlog bij vergissing te voorkomen. Een van de maatregelen zou moeten zijn een rechtstreekse telefoonverbinding tussen president Kennedy en premier Kroetsjof.” In mijn verbeelding (lees: door de filmindustrie) is dat vertaald in twee rode telefoons op de bureaus in het Witte Huis en het Kremlin. Toch eigenlijk een wonder dat het al die jaren goed is gegaan met dat gevaarlijke speelgoed. Ik tel minstens 9 landen met atoombommen.
Om 13.00 uur horen we dat een groep van 65 schrijvers vindt dat de regering te weinig geld over heeft voor de schrijfkunst, “en verwijten de overheid gebrek aan begrip voor de maatschappelijke noodtoestand in de Nederlandse letteren. De Nederlandse schrijver deelt niet in de gestegen welvaart.” Dat het hun serieus is blijkt uit de niet mis te verstane actie die deze groep heeft aangekondigd: “Uit protest tegen het literatuurbeleid van de regering zullen zij zich tijdens de komende boekenweek, volgend jaar, afzijdig houden.” Poefff, Den Haag schudt op zijn grondvesten.
Later die dag nog wat huiselijk advies van het ministerie van Binnenlandse Zaken inzake de kerstboom. “Wie kaarsen in de boom wil laten branden moet er voor zorgen dat de boom niet te droog is. Zijn de kaarsen aangestoken dan moet men erbij blijven en vooral op kleine kinderen letten. Het verdient aanbeveling een paar dingen binnen handbereik te hebben: een emmer water of een natte dweil en het telefoonnummer van de brandweer.”
Wij hadden wel een paar kaarsjes in de boom, voor de sier. Maar die werden nooit, NOOIT, aangestoken. Het idee alleen al.

Foto: Opening Boekenweek 1961. Juul (l) is in een mooie jurk gestapt en speciaal voor Corry Vonk (r) is de fotograaf door zijn knieën gegaan. (Joop van Bilsen, Anefo) 

438 - uit het radionieuws van 11-12-1962: de minuteman raket

Ons belastingstelsel is vervuild met een woud van toeslagen, premies, aftrekposten en franchises. Daar kun je knijs van worden en er kan van alles misgaan. Dat is al jaren zo, want vandaag 60 jaar geleden werden we via het ANP vlak voor middernacht getrakteerd op het volgende: “De ongehuwde vrouw van 45 jaar en ouder zal met ingang van het nieuwe jaar zijn vrijgesteld van het betalen van premie voor de algemene kinderbijslagwet, tenminste als de premie bij wijze van aanslag wordt geheven. De premievrijstelling geldt niet voor de ongehuwde vrouwen van 45 jaar en ouder die in loondienst zijn. Voor deze categorie blijven de werkgevers de kinderbijlagepremie betalen.” Ik vind het wel grappig dat deze ‘maatregel van bestuur van minister Veldkamp’ zo, hup, op het ANP nieuws wordt gemeld. Of de groep die dit aangaat er chocola van kon maken staat er natuurlijk niet bij, maar ik betwijfel het.

Wat wel 100% duidelijk is, is het nieuws onder het kopje ‘minuteman operationeel’. Het ANP: "Amerika heeft vandaag officieel de Minutemanraket in zijn bewapening opgenomen. De raketten kunnen binnen 15 seconden worden gelanceerd, hebben een bereik van 10.000 km en zijn elk voorzien van een atoomlading. In 1965 zullen 800 van deze drietrapsraketten deel uitmaken van de Amerikaanse defensie.”
Ik herinner me niet of mij dat als 9 jarige een veilig gevoel gaf en thuis aan tafel was dit geen onderwerp van gesprek. Maar Stanley Kubrick presenteerde een dik jaar later, in januari 1964, Dr Strangelove or: How I learned to stop worrying and love the bomb. Dus onomstreden was dit alles niet.

Foto: Peter Sellers in Dr Strangelove 1964