769- uit het radionieuws van 12 december 1963: gezonde PTT-ers

Bedrijfsarts mejuffrouw doctor Schrama, die 15 jaar onderzoek deed naar ziektes bij alle PTT personeel, stelt vandaag in haar proefschrift vast dat kanker en hart- en vaatziekten voor met name mannen van middelbare leeftijd de belangrijkste doodsoorzaak zijn. “Zij acht het wenselijk dat mannen vanaf 45 jaar zich onderwerpen aan een halfjaarlijks onderzoek van de borstorganen met de Röntgencamera.”
De Gemeente Universiteit Amsterdam gaat een tandartsenopleiding starten. Dat is nu het ACTA aan de Zuidas. Ik heb daar ooit met een 3D-bril op, levensecht in een kies staan boren. Dat was wel een sensatie kan ik je zeggen. Met auw! en bloed en alles (behalve de lucht).
Vandaag is het rapport gepresenteerd over het politieoptreden bij de NAVO-taptoe op 5 juli. Men stelt vast dat de politie erg hard, en soms te hard heeft opgetreden, maar dat de demonstranten dat zelf hebben uitgelokt. Burgemeester van Hall wordt geciteerd: “In enkele gevallen is het harde slaan geheel aan een politiefunctionaris te wijten geweest. Maar de burgemeester acht het onrechtvaardig iemand te straffen die onder deze druk zijn hoofd is kwijtgeraakt.”
Tot slot onze bijdrage aan kernbommen. Wij zijn een voorzichtig land: “Meester Luns zei vanmiddag dat het meedoen aan de besprekingen niet moet worden uitgelegd als een eerste stap naar deelneming aan een multilaterale kernmacht. En het betekent nog minder dat het zal meebetalen.” Mijn stelling: harde ontkenning is meestal een bevestiging.

Foto: Post sorteren op het hoofdpostkantoor te Amsterdam 1952 (Ben van Meerendonk, coll IISG)

768- uit het radionieuws van 11 december 1963: Idlewild wordt JFK

Het ANP om 22.30 uur: “De nieuwe oostafrikaanse staat Kenya is ruim een half uur geleden onafhankelijk geworden binnen het gemenebest. In de hoofdstad Nairobi zijn honderdduizenden getuige geweest van het strijken van de Britse vlag en het hijsen van de Kenyase vierkleur in aanwezigheid van de eerste premier Jomo Kenyatta en de Britse gouverneur. Prins Philip van Engeland zou ook aanwezig zijn maar kwam niet opdagen. Zijn auto was ergens in de modder blijven steken.” Dit kun je niet bedenken, wat een script, wat een prachtige scènes heeft dit opgeleverd.
Verder buitenlands nieuws: “De Amerikaanse zanger Frank Sinatra heeft bijna 850-duizend gulden betaald voor de vrijlating van zijn 19-jarige zoon Frank jr. Het geld is vannacht in biljetten van 10, 20, 50 en 100 dollar achtergelaten bij een ziekenhuis in Los Angeles.” Dit soort informatie geven ze tegenwoordig niet meer. Nodigt te veel uit, denk ik.
“De gemeenteraad van New York heeft eenstemmig besloten de naam van de luchthaven Idlewild te veranderen John F. Kennedy International Airport.”
“In London heeft Scotland Yard de hoofdverdachte gearresteerd van de grote Britse treinroof. Het is de 28-jarige Roy James, ook wel ‘de wezel’ genoemd.” Van de buit is vandaag ook nog eens 500-duizend gulden in biljetten van 1 en 5 pond, teruggevonden. Na een anoniem telefoontje, in twee jute zakken in een telefooncel. Daar is iemand heel eerlijk geweest (of waren het misschien eerst 3 zakken?). 

Foto: New York, Idlewild Airport, 1949 (public domain)

767- uit het radionieuws van 10 december 1963: roken en drinken

“Amerika zal de Verenigde Naties volgend jaar 89 miljoen gulden schenken voor hulp een de Palestijnse vluchtelingen. Engeland heeft voor 1964 bijna 20 miljoen toegezegd. West-Duitsland 1,5 miljoen en Nederland bijna een half miljoen.” Zonder verdere toelichting meldt het ANP ons dit om 13.00 uur.
Verder binnenlands nieuws: “De voorzitter van de katholieke mijnwerkers bond, de heer Dohmen, verzet zich tegen, wat hij noemt, de import van nieuw arbeidersproletariaat. Als de gemeenschap niet in staat is het werk in de mijnen voor eigen arbeiders aantrekkelijk te maken, mag men de zaak niet op gang houden door goedkope arbeidskrachten te gaan invoeren.” Tsja, dertig jaar eerder werden ze in Drenthe opgehaald om in de mijn te komen werken.
Dan roken en drinken. “De Groningse hoogleraar Gadourek heeft onderzoek gedaan naar de rook- en drinkgewoonten in ons land. Negen van de tien volwassen mannen roken, bij vrouwen zijn dat er vier op de tien. De meeste rokers zijn sigarettenrokers; 90% van de mannen inhaleert de rook, bij de vrouwen 50%. Als reden voor het roken wordt meestal ‘gezelligheid’ genoemd; de meerderheid van de volwassenen vindt roken ongezond.”  Ook over drankgebruik volgen allerlei cijfers, percentages en hier en daar een open deur. Het ANP: “Volgens de hoogleraar wordt het gebruik van genotsmiddelen in het katholieke zuiden minder sterk afgekeurd dan in de protestante kringen.”
Mijn vader had altijd een sigaar in zijn mond hangen. Altijd. Mijn moeder heb ik één keer één sigaret zien roken. Ze vond het helemaal niets.

Foto: Vooroorlogs beeld uit de film ‘Moeder Dao en de schildpadgelijkende’ (Vincent Monnikendam, 1995)

766- uit het radionieuws van 9 december 1963: Frank Sinatra jr ontvoerd

De zoon van Frank Sinatra is ontvoerd. Ik wist helemaal niet dat hij een zoon had. Wel een dochter, Nancy, die van ‘these boots are made for walking’. Het gaat om Frank Wayne Sinatra jr (1944-2016), toen dus 19 jaar.
En weer is er een schip vergaan. Het is opvallend hoe veel schepen botsen of vergaan, ver weg, bij ons voor de kust of op de grote rivieren, bijna dagelijks. En dan horen we om 8 uur: “De scheepvaart op de Maas en op verscheidene kanalen is ten gevolge van de dichte mist stil komen te liggen.” Het was dus de gebrekkige radar, of het ontbreken daarvan, wat varen zo gevaarlijk maakte. 
Ik sprak een binnenvaartschipper die ook s-nachts vaart en vroeg of dat gevaarlijker is dan overdag. Helemaal niet, ook overdag doet hij bij felle zon de gordijnen dicht. Hij vaart en vertrouwt 100% op de radar, zei hij.
Gedoe op Schiermonnikoog. Daar wil een Britse oliemaatschappij een boortoren plaatsen, maar B&W willen eerst een bouwvergunning zien. “En die moeten eerst worden getoetst aan het uitbreidingsplan, waarin niet is voorzien in de bouw van een boortoren. In verband hiermee kan het nog wel eens lang duren voordat de vergunning er komt,” aldus het ANP.
Bij de bouw van mijn ‘Palenhuis’ stuitte ik ook op de verplichting een bouwvergunning te verwerven, en wel voor een ‘bouwwerk geen gebouw zijnde’. Je schrikt eerst, maar het went. Alles is goed gekomen.

Foto: Sinatra family, 1949 (public domain)

765- uit het radionieuws van 8 december 1963: goud voor Thea Belmer

Zondag, dus vooral veel sport. “Turnen. Bij de nationale kampioenschappen voor dames in Enschede is de titel veroverd door Thea Belmer van KDO uit Amsterdam. Ze behaalde 72,55 punten.” Goed hè, 72,55! 
“Judo. Nederlandse judoka’s hebben in de Duitse stad Freiburg goede prestaties geleverd. Tot de beste verrichtingen kwam de 25-jarige Amsterdammer Willem Ruska.” Onthoud die naam. Willem Ruska was eigenlijk, met twee keer Olympisch goud, twee wereldtitels en zeven Europese, als judoka veel succesvoller dan Anton Geesink. Maar toch zou hij altijd in zijn schaduw staan, vooral omdat Geesink een feilloos gevoel voor publiciteit had en een hoog knuffelgehalte. Dat ontbrak bij Ruska volledig. 
“Zwemmen. De Haagse vrije-slag zwemster Erica Terpstra behoort niet meer tot de kandidaten voor deelneming aan de olympische spelen in Tokio. Erica Terpstra, die in Leiden sinologie studeert, heeft een beurs gekregen. Die wil zij niet in de waagschaal stellen door de zware en tijdrovende training. Van de zijde van de KNZB wil men toch nog eens met Erica hierover gaan praten.”
Allemaal zomaar op het nationale radionieuws. Die klojo’s van de bond hebben haar trouwens omgepraat, weten we nu. In 1964 behaalde ET in Tokio eenmaal zilver en eenmaal brons. Haar studie sinologie heeft ze niet afgemaakt. Dat komt ervan. Bedankt, stelletje guppen.

Foto: Finale Nederlandse kampioenschappen. Thea Belmer tijdens haar afsprong van de brug met ongelijke leggers, 8 december 1963

764- uit het radionieuws van 7 december 1963: drs Norbert Schmelzer

Binnen de KVP is doctorandus Schmelzer opgestaan en doet van zich spreken. Hij volgt doctor de Kort op als fractievoorzitter. De aanbevelingen van een interne commissie volgend “hebben alle zittende bestuursleden hun zetels ter beschikking gesteld. Zo zal op korte termijn het bestuur van de KVP-fractie verder worden aangevuld.” Je merkt aan alles dat Schmelzer hier de boel naar zijn hand heeft gezet. Voor wie hem niet kent, onthoud die naam: Norbert Schmelzer.
Wild west in Apeldoorn, daar is vannacht een hoofdagent van politie neergeschoten en zwaar gewond geraakt. Het ANP: “Toen de politieman en zijn collega’s het gebouw naderden sprong de inbreker plotseling dwars door een grote ruit, terwijl hij met zijn snelvuur pistool een salvo gaf. Hij wist in het donker te ontkomen.” Het loopt later minder sensationeel af. “De dader is een 22-jarige electriciën die tegen vijf uur vanmorgen even buiten Apeldoorn stond te liften. Een politieambtenaar van de districtsrecherche stopte voor hem.” 
Tot slot een wonderbaarlijk bericht om half elf s-avonds: “In West-Duitsland worden iedere dag gemiddeld vijf communistische agenten aangehouden. Het aantal spionnen dat de west-duitse politie dit jaar, tot nu toe heeft gearresteerd, is meer dan 1600.”
Ik vind dat raar. Hoe herken je en betrap je 1600 communistische agenten? Aan hun Lenin-speldje?

Dit is Oud-nieuws 764. Meer op www.devrolijkejaren60.nl Foto: Norbert Schmelzer (l) en Den Uyl (r), bij de doop van Willem Alexander in 1967. De man die stiekem meeluistert herken ik als Henk Vonhoff. (Eric Koch, Anefo)

763- uit het radionieuws van 6 december 1963: Schiphol

Vandaag is opnieuw een vooraanstaande Duitser beschuldigd als voormalig Nazi. “De West-Duitse minister van vluchtelingenzaken Krüger zou zich tijdens het Nazibewind schuldig hebben gemaakt aan oorlogsmisdaden. Hij was rechter van een Nazi rechtbank in Konitz, in het bezette Polen en hield toezicht op een gevangenis waar 2000 Polen om het leven zijn gebracht.” Dit soort berichten komen bijna wekelijks langs. Het moet raar leven zijn in een land waar vermoedelijk -noem eens wat- één op de drie mensen om je heen bloed aan zijn vingers heeft.
Verder binnenlands nieuws: “De directie van Schiphol heeft besloten 25 overdekte loopbruggen te kopen waardoor passagiers vliegtuigen kunnen bereiken en verlaten zonder in de buitenlucht te komen. De bruggen bestaan uit twee inschuifbare delen, met een maximale lengte van 40 meter.” Vanaf toen dus.
Dan de arbeidsmarkt. Het ANP: “In Amsterdam en Rotterdam heerst nog een groot tekort aan arbeidskrachten. De arbeidsbureaus zullen daarom doorgaan met het werven van buitenlandse krachten. In Rotterdam werken op het ogenblik 1250 Spanjaarden, 150 Italianen en 70 Turken. Binnenkort komen daar 100 Grieken bij. Op Schiphol werken momenteel 120 Portugezen, maar dit aantal zal binnenkort stijgen naar 170. Verder werken in Amsterdam 750 Spaanse arbeiders, 600 Italianen en ruim 100 Turken. De hoofdstad kent het laagste aantal werklozen mannen, 2313, sinds 1886 toen met de registratie werd begonnen.” Zo geeft het ANP ons een interessante tussenstand van de instroom van gastarbeiders. Blijkbaar zo nieuwswaardig dat al deze cijfers in het vrijdagavond bulletin van 6 uur werden meegenomen.

Foto: Het monteren van een overdekte loopbrug op Schiphol (Joop van Bilsen, Anefo)

762- uit het radionieuws van 5 december 1963: Kai Bouma

Om 7 uur horen we over de ‘kippenoorlog’ tussen de EEG en de VS: “De verhoogde Europese invoerheffing op slachtkippen heeft tot een Amerikaans verlies van 26 miljoen dollar geleid. Als vergelding zullen de Amerikanen de invoerrechten verhogen op aardappelmeel en dextrine uit Nederland, vrachtauto’s uit West-Duitsland en cognac uit Frankrijk.” Wat een heerlijke willekeur.
De Fransen wijnboeren hebben het al zo moeilijk. Het ANP: “Duizenden boeren protesteren in Montpellier tegen de invoer van goedkope wijn uit Algerije. De Franse overheid voert deze wijn in als maatregel tegen de inflatie.”
Bij ons hetzelfde, maar dan met melk. “Minister Biesheuvel heeft het dreigement van de Friese Maatschappij van Landbouw om een staking van levering van melk te organiseren een bijzonder kwalijke zaak genoemd. De eis om de melk op 35 cent vast te zetten vindt hij onredelijk.” De man achter dit dreigement was Kai Bouma (1907-1997), landbouwkundig ingenieur, boer te Olterterp en van 1961 tot 1973 voorzitter van de Friese Mij, zoals dat heette. Door mijn werk bij het boerderij-onderzoek heb ik Bouma goed leren kennen en met hem opgetrokken. Een imposante man met een bulderende stentorstem die zijn vrienden de hemel in prees en ieder die het niet met hem eens was met grof geschut bij de enkels afzaagde. Theatraal en voor de duvel niet bang. In zijn biografie op Archieven.nl staat dat ‘zijn functie als Rijksconsulent voor de boerderijbouw vanaf 1947 in 1960 eindigde in ontslag, mede door zijn minder diplomatieke optreden in het openbaar en intern bij de dienst.’ Ook ik sprak hem een keer tegen, met alle gevolgen van dien. Gelukkig wist ik wat komen zou. Hij figureert ook in Voskuils ‘Het Bureau’, daarin heet hij Douma.

Foto: ir. G.J.A. (Kai) Bouma met naast hem drs. C.Th. Kokke (r) in een Friese boerderij, 1979 (Jaarverslag SHBO)

761- uit het radionieuws van 4 december 1963: onze spionnen veilig terug

Grote commotie omdat vandaag dan eindelijk de heren Reydon en de Jager zijn teruggekeerd in het land. Zij waren in de Sovjet Unie opgepakt wegens spionage en tot 13 jaar gevangenisstraf veroordeeld. Om de relaties te verbeteren liet Moskou ze nu, 2,5 jaar na hun arrestatie, vrij. Het ANP: “Zij weigerden bij hun aankomst commentaar te geven op de vraag of zij in Rusland zich werkelijk aan spionage hebben schuldig gemaakt.” In het Historisch Nieuwsblad van november 2018 staat een artikel over dit duo dat inderdaad door de Buitenlandse Inlichtingen Dienst (BID) was geronseld en op pad gestuurd om foto’s te maken van militaire objecten in de Oekraïne. Vanaf de eerste minuut waren ze verdacht en heimelijk omringd door Sovjet agenten. Prachtig artikel waarin het tenenkrommend amateurisme van de BID en hun agenten je plaatsvervangend doet schamen.
Dan om 13.00 uur: “De gemiddelde levensduur in India is van 1951 tot 1961 gestegen van 32 naar 41 jaar.” Jemig, wat een armoe. Google meldt dat die nu in India tegen de 70 jaar zit. Vooruitgang dus, met resultaat: India telt 1426 miljoen inwoners. 
In hetzelfde bulletin: “Bij een auto-ongeluk in de Duitse plaats Wald Niel zijn twee inwoners uit Baexem in Limburg om het leven gekomen, een garagehouder en zijn vrouw.” Dat herinner ik me goed, dat was het echtpaar Brus van de Peugeot garage waar mijn vader sinds 1948 klant was. Talloze keren mocht ik mee bij het ‘doorsmeren en olie verversen’ en het tectyleren. Dat laatste was bij een Peugeot geen overbodige luxe. Dit bericht kwam hard aan, bij ons thuis.

Foto: De heren Reydon en de Jager na hun aankomst op Schiphol, 4 december 1963 (Harry Pot, Anefo)

760- uit het radionieuws van 3 december 1963: eerherstel Robert Oppenheimer

“President Johnson heeft aan atoomgeleerde Robert Oppenheimer de Fermi-prijs uitgereikt. Hij werd voor deze prijs voorgedragen door de Amerikaanse commissie voor atoomenergie. Dezelfde commissie die 9 jaar geleden hem de toegang tot staatsgeheimen ontzegde omdat hij niet betrouwbaar genoeg was. De prijsuitreiking wordt gezien als een volledig eerherstel.”
Toen Kennedy was vermoord zond HKH Juul een 'telegram van rouwbeklag' aan de weduwe Kennedy. Ze was niet de enige. Het ANP: “Mevrouw Kennedy heeft bedankt voor de vele bewijzen van deelneming. Zij heeft in Washington 300.000 brieven en 26.000 telegrammen ontvangen. Daarbij komen nog 250.000 brieven die in het huis van de familie in Hyannisport zijn bezorgd.” 
Binnenlands nieuws: “Minister Bot van OKW heeft verklaard dat de universiteiten op korte termijn de gemiddelde studieduur zullen moeten verkorten tot 5 jaar. Als zij hier niet in slagen voordat de geboortegolf het wetenschappelijk onderwijs bereikt, zal de overheid gedwongen zijn tot ingrijpende maatregelen.” Het duurde dus nog 20, 25 jaar -tot ver ná de geboortegolf- om dit doel met maatregelen als de tempobeurs te bereiken.
Tot slot: il papa. De barmhartige Paus Paulus VI heeft in het kader van de decentralisatie van het kerkelijk bestuur meer macht gegeven aan de bisschoppen. Halleluja. Het ANP: “De bisschoppen mogen vooraan priesters machtigen op werkdagen twee en op zondagen drie missen op te dragen.” Het moet niet gekker worden.

Foto: Albert Einstein and Robert Oppenheimer at the Institute for Advanced Study, 1950 (public domain)

759- uit het radionieuws van 2 december 1963: Van Gend en Loos

De viering van 150 jaar koninkrijk bereikt vandaag een climax. In het Concertgebouw wordt met 1000 notabelen herdacht dat op de 2e december 1813 prins Willem Frederik de soevereiniteit over de Nederlanden aanvaardde. “Zijn wij berekend op de taken die ons wachten, nationaal en internationaal?” vroeg Bea, voorzitster van het nationaal comité, zich hardop af. Waarop ene professor Bouman zei dat “wij ons moeten hoeden voor zelfgenoegzaamheid die zo makkelijk in een nationalistische visie op de geschiedenis binnensluipt.” Kijk, waarschuwende woorden en hoe terecht.
Daarna werden “historische proclamaties voorgedragen door de actrices Ank van der Moer en Ellen Vogel en de acteurs Han Bentz van den Berg, Guus Oster en Ton Lutz.” Woeff, de ‘groten van het vak’. Niks erg dat ik dit heb gemist.
Buiten gaat de strijd om het bestaan gewoon door. “Het personeel van Van Gend en Loos wil 25% loonsverhoging plus en een uitkering ineens over 1963.” Kijk, een kwart meer loon, dat zet zoden aan de dijk. 
De dag eindigt met een aandoenlijk bericht: “Enkele honderden huisvrouwen in Rotterdam West hebben een groot deel van de dag zonder water gezeten doordat een hoofdbuis van de leiding was gesprongen.” Dat de mannen een groot deel van de dag hun drol niet konden doorspoelen is voor het ANP niet relevant.

Foto: Modelaktie van Gend en Loos. Aan de Cruquiuskade stapelen de vrachtgoederen zich op. 3 december 1963 (Joop van Bilsen, Anefo)

758- uit het radionieuws van 1 december 1963: the Warren commission

“In de Zeeuwse plaats Tholen is bij vijf kinderen polio geconstateerd. Twee van hen zijn ernstig ziek. De kinderen zijn allen leerlingen van de gereformeerde school in Tholen. Ze zouden niet zijn ingeënt, waarschijnlijk in verband met de geloofsovertuiging van hun ouders.”   Hoe zou het ANP dat nu noemen, als het gaat om onze eigentijdse anti-vaxers? ‘Waarschijnlijk in verband met de anti-sociale principes van hun ouders.’ Zoiets?
We zijn helemaal in de jaren 60: Bij het tennissen in Parijs won Tom Okker twee maal, Betty Stöve verloor. 
Amerika is druk met de vraag: wie was Lee Harvey Oswald? Het ANP: “Een kinderrechter heeft meegedeeld dat een psychiatrisch rapport over Lee Oswald is opgesteld toen hij als kind van 13 jaar in een voorstad van New York woonde. Het zou de aanbeveling bevatten Oswald ter beschikking te stellen omdat hij schizofrene neigingen had en gevaarlijk zou kunnen worden. Dit advies zou indertijd niet zijn opgevolgd.” Rusland, waar Oswald bijna drie jaar woonde en in het huwelijk trad, doet ook een duit in het zakje: “In Moskou is vernomen dat Oswald in 1959 in een hotel te Moskou een poging heeft gedaan zich van het leven te beroven of in elk geval die indruk wilde wekken.” Tsja. Een verdwaalde geest kan als eenling dader zijn. Tegelijk is zo iemand de ideale bliksemafleider voor de groep die hem op die plek heeft neergezet. De ‘Warren-commission’ gaat het uitzoeken.

Foto: Undated photograph of Chief Justice of the United States Earl Warren. (Photo by Harris & Ewing, public domain)

757 - uit het radionieuws van 30 november 1963: terug in de tijd

De dag opent met een ramp: “Een vliegramp in de omgeving van de Canadese stad Montreal heeft aan 118 mensen het leven gekost.” Dit is zo'n groot ongeluk dat het ANP het aantal slachtoffers in een rijtje plaatst: “Het ergste ongeluk in de geschiedenis van de luchtvaart gebeurde in december 1960 boven New York, waar 136 mensen het leven verloren.” Dit is een lugubere competitie die, zo lijkt me, onherroepelijk wordt aangevoerd door de vliegramp op Tenerife in 1977 waar 583 mensen omkwamen. Alhoewel onherroepelijk, ik lees dat in de Airbus A380 maximaal 853 passagiers passen. O wee, als er zo een naar beneden komt. 
Binnenlands nieuws. In aanwezigheid van Juul en Bea, omringd door talloze in historische kledij gestoken Scheveningers, is op het strand de aankomst van Prins Willem als op 30 november 1813 nagebootst. “Onder hoongelach werden de laatst overgebleven Franse soldaten weggejaagd.” Lagguh. 
In de avond sprak Juul het volk toe via de radio en vatte samen wat we in deze 150 jaar hebben bereikt. “Zij wees op de ontwikkeling van wetenschap en techniek en op sociale ontwikkelingen waarbij men de vrouw heeft ontdekt als gelijkwaardig mens. Ze sprak verder over het gevaar dat de deskundigen van allerlei aard, die in onze ingewikkelde maatschappij nodig zijn, onbegrijpelijke vaktaal gaan spreken. Ze eindige met het motto ‘hebt elkander lief’.”
Ach ja, de deskundigen en de ingewikkelde maatschappij. 'De mensen in Nederland zijn het spuugzat', hoor ik de populaire politicus zeggen. 

Foto: Aankomst op 30 november 1813 van prins Willem Frederik op het strand te Scheveningen herdacht, 30 november 1963 (Joop van Bilsen / Anefo)

756 - uit het radionieuws van 29 november 1963: katholieken

Wijze woorden uit de provincie vanmorgen. Het ANP: “Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland menen dat alleen een goed functionerend openbaar vervoer een oplossing zal kunnen zijn voor de toekomstige verkeersproblemen. De zwaarst belaste verbindingen tussen steden en voorsteden kunnen het best worden onderhouden door railvervoer.” Door de autolobby heeft Nederland onder leiding van de Vroempartij vooral gekozen voor meer asfalt. Ik was dit jaar in Tokio waar de stad 14 miljoen inwoners telt en de regio 36 miljoen mensen herbergt. Daar is het gelukt met railverbindingen. Een fijnmazig net van metrolijnen en onberispelijke dienstregelingen maken dat ze bovengronds met relatief weinig asfalt toekunnen. Ik heb geen file gezien.

Iedere provincie heeft een Commissaris van de Koning(in), alleen in Limburg heet die functie ‘de Gouverneur’. Maar in deze folklore gaat het ANP niet mee, blijkt om 18.00 uur: “Met ingang van 1 januari is op eigen verzoek eervol ontslag verleend aan doctor F.J.M.A.H. Houben als Commissaris van de Koningin in de provincie Limburg. Tot zijn opvolger is benoemd doctor C.J.M.A. van Rooy, de huidige burgemeester van Heerlen.” Je ziet aan die hele trits voorletters, waaronder steevast een M van Maria, dat we hier met degelijke katholieken te maken hebben. Logisch in een provincie waar destijds gemiddeld 80% KVP stemde. Vorige week waren de confessionele stemmers gedaald naar 3% CDA. De KVP is verdampt.

Foto: Heiligdomsvaart, processie in Maastricht, juli 1962 (Eric Koch, Anefo)

755 - uit het radionieuws van 28 november 1963: BB, bescherming bevolking

De AOW-uitkeringen gaan omhoog, met 12%. Een echtpaar ontvangt nu 200 gulden AOW per maand. Vanaf 1 januari wordt dat 224 gulden. Nog geen vetpot, maar allee.
In Rotterdam is een geslaagde oefening gehouden van de BB, de Bescherming Bevolking. Het ANP: “Alleen de bevolking bleek niet voldoende op de hoogte te zijn gebracht. Velen hebben dan ook verbaasd geluisterd naar het luiden van de kerkklokken en het geloei van de sirenes. Het hoofd van de A-kring Zuid Holland C, de heer Nouwens, deelde mee dat er veel fouten zijn gemaakt maar de diensten functioneerden goed.” Ik vermoed dat de gemiddelde Nederlander zich nu weinig bekommert om luidende kerkklokken en sirenes. Maar dat snoeiharde kabaal uit je mobiele, dat ze tegenwoordig erbij doen op de eerste maandag van de maand, dat komt wel binnen.
Tot slot: “De krijgsraad in Arnhem heeft een 22-jarige soldaat veroordeeld tot een maand voorwaardelijk en 75 gulden boete wegens belediging van prins Bernhard. De soldaat had, onder invloed van sterke drank, in een trein opmerkingen gemaakt over prins Bernhard, waaraan andere passagiers aanstoot namen. De militair werd gearresteerd.” Ik herinner me dat voorval (zie 1 november 1962). Het was een zogenaamd burgerarrest, dus gewoon iemand die vond dat het te ver ging en ingreep. Stel je dat nu voor. We zouden het druk krijgen.

Foto: BB-oefening te Berg en Dal. Na een week in een schuilkelder weer boven de grond. 1960 (Joop van Bilsen, Anefo)

754 - uit het radionieuws van 27 november 1963: Marga Klompé, eredoctor

“De universiteit van Leeds heeft een eredoctoraat toegekend aan mejuffrouw Klompé, de oud-minister van maatschappelijke werk.” Why? Als emancipatoir rolmodel? Het waarom zegt het ANP er niet bij. 
Al weken wordt het nieuws beheerst door de verwachte loonstijgingen (tot 13%) en de daar logisch op volgende prijsstijgingen. Anticiperend op deze voorspelde prijsstijgingen houden fabrikanten hun voorraden vast, zodat ze er meer voor kunnen beuren. Deze kunstmatige schaarste leidt tot prijsstijgingen, nu al, terwijl er over de loonstijging nog geen akkoord is. De kamer eist van de regering om in te grijpen. Men wil een ‘prijsstop’, nu. 
Dat doet me denken aan de schrikbarende prijsstijgingen eind vorig jaar. Alles werd zomaar tientallen procenten duurder, want ja, energiekosten. Vlees, groente, fruit, eieren maar ook meubels, vakanties, taxi’s, begrafenissen. Niks prijsstop. Nu het met die energiekosten weer meevalt, zie ik de prijzen niet dalen. Dat gaat de nieuwe regering vast regelen.
En er is nog een moord-op-Kennedy-nawee. In Texas, waar hij weinig populariteit genoot, schijnen kinderen te hebben gejuicht toen ze hoorden over de aanslag. Omdat kinderen geen haat kennen moeten ze de gevoelens van hun ouders hebben weerspiegeld. "Later heeft een onderwijzeres echter gemeld dat op haar school leerlingen eveneens juichkreten hebben geslaakt en hebben geroepen ‘we zijn vrij’.”   Dus meer een soort van ijsvrij, maar dan anders.

Foto: Regeringsdiner aangeboden aan de leden van de Nieuw Guinea Raad. Minister Klompé en mevrouw Tokoro. 11 december 1961 (Jac. de Nijs, Anefo)

753 - uit het radionieuws van 26 november 1963: ingenieur Jean Leering

Langzaamaan wordt het nieuws rond de dood van Kennedy verdrongen door het alledaagse. Ook belangrijk, maar in het licht van het wereldgebeuren soms wat triviaal, als gebracht op de nationale radio. Zoals om 18.00 uur: “De politie van Haarlem, Heemstede en Bloemendaal zal automobilisten vragen in december en januari binnen de bebouwde kom met gedimde koplampen te rijden in plaats van met stadslichten. De politie is van mening dat de stadslichten van veel auto’s zo weinig licht geven dat ze een gevaar opleveren voor de veiligheid. De automobilisten in deze gemeenten zullen briefkaarten krijgen waarop ze hun mening over het gebruik van dimlicht kenbaar kunnen maken.” Wat een nieuws. En wat een krachtig bestuur. Met een enquête over de lampjes! Misschien gelijk meenemen hun mening over het onnodig gebruik van de claxon, bijvoorbeeld bij vertrek met de oto na aangenaam familiebezoek op zondagmiddag.

Leuker vind ik het bericht uit Eindhoven. “Tot directeur van het Van Abbemuseum is benoemd ingenieur J. Leering. Hij zal meester de Wilde opvolgen die directeur is geworden van het Stedelijk Museum in Amsterdam. Ingenieur Leering vervult op het ogenblik nog zijn militaire dienstplicht.” Dat is opvallend, dus even zoeken. Deze in Delft opgeleide bouwkundig ingenieur Jean Leering (1934-2005) was dus vandaag nog maar 29 jaar. Kennelijk een beloftevolle man.

Foto: Jean Leering (Van Abbemuseum)

752 - uit het radionieuws van 25 november 1963: rouwen en wantrouwen

Het wantrouwen is gezaaid: “Het Amerikaanse volk wil weten hoe zeker het is dat Oswald de president heeft gedood. En of misschien Oswald het zwijgen is opgelegd voordat hij iets kon loslaten over de aanslag. In Dallas wordt gesproken over een mogelijke samenzwering die beide moorden zou omvatten.” Verder is de begrafenis van president Kennedy de hele dag in ieder bulletin het grote onderwerp. Naast ontzetting over wat is gebeurd, wordt het ook een demonstratie van wat in de moderne wereld op zo’n korte termijn kan worden georganiseerd. “Zestig landen waren vertegenwoordigd door vorstelijke personen, presidenten en regeringsleiders. Televisiekijkers in 25 landen in oost en west hebben de plechtigheden op televisie kunnen zien.”

Ander nieuws: “Het Vaticaans Concilie heeft het dekreet over moderne communicatiemiddelen goedgekeurd. Op uitgevers, filmproducenten en acteurs wordt een beroep gedaan een morele code op te stellen voor hun beroepen.”
Leuk geprobeerd, maar dat werkt niet. Daarom hadden we in Nederland tot 1968 naast de officiële Filmkeuring nog een aparte keuring voor de katholieken, uitgevoerd door de KFC, de Katholieke Film Centrale. Die wisten wat goed was voor de kijker. Bij een beetje bloot of een amoreel thema volgde onherroepelijk classificatie D, ontoelaatbaar voor publieke vertoning. Wel leuk eigenlijk, dan kon je tenminste nog iets stiekems doen en van ‘verboden vruchten’ proeven. Die tijd is voorgoed voorbij.

Foto: Bloemenzee bij Nieuwe RAI, Amsterdam 25 november 1963 (Jac de Nijs , Anefo Nationaal Archief)

751- uit het radionieuws van 24 november 1963: Jack Ruby

Vanuit de hele wereld reizen regeringsleiders en staatshoofden naar Washington om de begrafenis van JFK op Arlington bij te wonen. Vanuit Nederland gaan Bea en Luns, die samen reizen, en Benno in een apart vliegtuig. Wellicht zelf aan de stuurknuppel?
“In Amsterdam hebben duizenden mensen gedefileerd langs het portret van wijlen president Kennedy dat is opgehangen bij de ingang van het nieuwe RAI-gebouw. Rond het portret ligt nu een kleine zee van bloemen. Naast veel ouders met kinderen kwamen ook gezelschappen in bussen en klassen van zondagsscholen.”
En dan om 18.33 uur: “Lee Oswald, verdacht van de moord op Kennedy, is door een onbekende neergeschoten en naar het ziekenhuis afgevoerd.” Later op de avond volgt een completer verslag: Oswald is voor de deur van het gerechtsgebouw doodgeschoten door Jack Ruby, een nachtclubeigenaar uit Dallas, die volgens de politie “zijn daad uitsluitend pleegde uit haat jegens de moordenaar van de president. Ook had hij mevrouw Kennedy het verdriet willen besparen van een lang proces.”
Tegen middernacht: “De politie in Dallas acht de zaak van de moord op president Kennedy gesloten, nu de verdachte Lee Oswald is doodgeschoten. Politiekapitein Fritz, belast met het onderzoek, herhaalde dat de bewijzen die tegen Oswald waren verzameld, voldoende waren om hem ter dood te veroordelen.”
Case closed, zeggen we dan in Nederland. Binnen twee dagen, dat is best snel, vind ik. Afijn, oordeelt u zelf.

Foto: Jack Ruby, 24 november 1963 (Dallas Police, public domain)

750- uit het radionieuws van 23 november 1963: Lee Harvey Oswald

The day after. De hele dag extra bulletins over de naschok van de moord op John F. Kennedy. Tientallen ‘telegrammen van rouwbeklag’ worden geciteerd, een term die we nu niet meer gebruiken. Overal vlaggen halfstok, ernstige muziek op de radio, ook in Rusland, honderden mensen rond de Amerikaanse ambassade in Den Haag, tot diep in de nacht en vandaag opnieuw. Een korte schets van Lyndon B. Johnson, de nieuwe president, die zegt: ‘ik zal mijn best doen, dat alles wat ik kan doen.’
En dan de vermeende dader, Lee Harvey Oswald. De dag wordt ermee geopend en aan hem worden heel veel pagina’s besteed. Het ANP om 13.00 uur: “Oswald is officieel in staat van beschuldiging gesteld, maar hij heeft na een verhoor van tien uur niet bekend. De districtsrechter heeft meegedeeld dat tot nu toe uit niets is gebleken dat er iemand achter Oswald staat.”
Om 18.00 uur: “De officier van justitie in Dallas meent dat er genoeg bewijsmateriaal is verzameld om de gearresteerde Lee Oswald te kunnen veroordelen wegens moord op president Kennedy. De politie heeft op het wapen waarmee het dodelijk schot is gelost geen vingerafdrukken kunnen vinden. Ondertussen blijft Oswald alles ontkennen. Volgens de politie is hij erg intelligent en op hooghartige toon noemt hij elke beschuldiging tegen hem belachelijk.” Als we bij één kwestie kunnen voorspellen ‘wordt vervolgd’ is het wel deze.

Foto: Lee Harvey Oswald op 23 nov 1963  (Dallas police / Warren Commission)