794 - uit het radionieuws van 6 januari 1964: Papen en Gristenen
En opnieuw gaat het de hele dag over de paus in het Heilige Land. Met hilarische anekdotes: “De paus en patriarch Athenagoras waren drie kwartier samen, maar slechts 4 minuten alleen. 150 journalisten en fotografen drongen het vertrek binnen in hun verlangen naar nieuws en foto’s. Persmensen werden over stoelen en tafels geduwd, maar de indringers werden volkomen rustig toen de twee kerkvorsten hen begonnen te zegenen.” Magie?
Het gevolg van de paus doet ook zijn best. “Monseigneur Tisserant bracht gisteren een bezoek aan de kamer in Jeruzalem waar de nagedachtenis in ere wordt gehouden aan de zes miljoen joden die door de nazi’s zijn omgebracht. Hij ontstak daar zes kaarsen.” Dat vind ik banaal. Steek er honderd aan, of één, maar de suggestie één kaars per miljoen doden? Wie bedenkt dat?
Waar katholieken te hoop lopen voor de paus, windt het Gristelijk deel der natie zich deze dagen op over de heiligschennis die zich op TV heeft afgespeeld. “Minister Bot heeft de VARA meegedeeld dat de uitzending van ‘Zo is het..’ een inbreuk vormt op de goede zeden en de openbare orde.” Vier fractievoorzitters stellen: “Er zijn teksten uit de heilige schrift gehanteerd op een wijze die velen moeten hebben ervaren als spot met wat hun heilig is. Zij vragen de minister of het niet mogelijk was onmiddellijk in te grijpen, en als ja, waarom hij dat niet heeft gedaan.” Ze zijn echt geschrokken. De VARA ook trouwens. “We wilden alleen maar het moderne materialisme en de leegheid van het bestaan aan de orde stellen.”
Foto: Staphorst 1970 (Koen Suyk, Anefo)
793 - uit het radionieuws van 5 jan 1964: de Vrolijke Jaren 60 zijn geopend
Opvallend hoe gedetailleerde het ANP deze dagen het pausbezoek aan ‘het heilige land’ verslaat. Vandaag was het weer raak. Eerst van alles over zijn rit naar Nazareth, het meer van Galilea, Ramallah en dan het hoogtepunt: “Paus Paulus de zesde is op de Olijfberg in Jeruzalem besprekingen begonnen met het hoofd van oosters-orthodoxe kerken, patriarch Athenagoras van Constantinopel. Het is meer dan 500 jaar geleden dat een dergelijke ontmoeting heeft plaatsgevonden. De conferentie wordt algemeen gezien als een historische stap naar christelijke hereniging. De paus was diep ontroerd door dit weerzien na eeuwen.”
Reclamelui slaan dan hun slag: “De Italiaanse luchtvaartmaatschappij Alitalia heeft een straalpassagierstoestel van het type DC-8 blijvend ter beschikking gesteld voor reizen van de paus. Het toestel zal voortdurend startklaar staan voor de paus en niet voor andere vluchten worden gebruikt.” Wonderlijke zet. Ik las dat Paulus VI in 1965, 1969 en 1970 nog vliegreizen heeft gemaakt. En dan zou deze ‘kist’ al die tijd onder een dekzeiltje startklaar hebben gestaan, daar op Fiumicino?
En in ons land, gebeurt daar nog wat? Weinig, hoewel: “De minister van OK&W overweegt maatregelen naar aanleiding van de televisie-uitzending ‘Zo is het toevallig ook nog eens een keer’ van gisteravond. Een woordvoerder heeft gezegd dat hierin een persiflage voorkwam van de tien geboden. Minister Bot wil herhaling voorkomen. De woordvoerder deelde mee dat meester Marijnen de uitzending zelf niet heeft gezien, maar minister Bot wel.” Ik zou zeggen: de vrolijke jaren 60 zijn geopend.
Foto: Opname van ‘Zo is het’ met oa Dimitri Frenkel Frank, Mies Bouwman, Rinus Ferdinandusse, Joop van Tijn (Joop van Bilsen, Anefo)
792 - uit het radionieuws van 4 januari 1964: Paulus VI gaat op reis
De suiker wordt maandag 5 cent duurder. De Senegalees Baba Sy heeft het internationale damtoernooi in Sappemeer (!) gewonnen. Bobby Fischer is voor de 6e maal schaakkampioen van de VS geworden. En: “In Kasjmier is een belangrijk relikwie van Mohammed, een haar, teruggevonden die een week geleden bij een brand in een moskee werd ontvreemd. Hoe en waar de haar is teruggevonden is niet bekend.”
Allemaal belangwekkend, maar de dag staat vooral in het teken van de bedevaart van de paus naar Jeruzalem. Ieder uur wordt in detail het verloop van de reis gemeld. Bijvoorbeeld: “Het Pauselijk toestel vertrok vijf voor negen, twaalf minuten later dan was vastgesteld omdat de paus de auto langzaam liet rijden. Hij zegende de duizenden Romeinen langs de weg en hij liet de auto stoppen bij de gevangenis Regina Coeli, Koningin des Hemels, om de gevangene aldaar te zegenen. Toen uiteindelijk het geel-wit geschilderde vliegtuig opsteeg begonnen alle klokken van Rome te luiden.”
In Jeruzalem liep het uit de klauwen toen tienduizenden enthousiastelingen door de afzettingen braken, de paus niet uit de auto kon en door soldaten met de wapenstok moest worden ontzet. "In de overvolle kerk brak paniek uit toen de elektrische kabels vlam vatten en licht uitging. Op de Via Dolorosa, op weg naar de Calvarieberg, werd hij voortdurend geduwd en gestoten. Bidden in de tuin van Gethsemane mislukte omdat duizenden over de muren klommen en het terrein overspoelden. De regering van Jordanië heeft extra troepen gezonden om de zaak onder controle te krijgen."
Andere koek dan het pausbezoek aan Nederland in 1985. Daar was een rondrit, maar helaas, er was geen publiek.
Foto: Paus Paulus VI, bedevaartganger maar ook kindervriend (public domain)
791 - uit het radionieuws van 3 januari 1964: roken en drinken
Het ANP: “De Duitse luchtvaartmaatschappij Lufthansa gaat een geregelde lijndienst onderhouden van Frankfort naar Schiphol en terug. Het is bijna 24 jaar geleden dat Lufthansa op Schiphol vloog.” Dan was in het voorjaar van 1940. Eigenlijk wonderlijk, er waren vanaf mei 1940 nogal wat Duitsers in ons land, zacht gezegd. Je zou denken, genoeg klandizie voor een geregelde vluchtverbinding, zeker tot in 1945. Of vlogen ze met de Luftwaffe, als ze snel naar die Heimat wilden? Ik ken een veelvlieger die de Lufthansa consequent de Luftwaffe noemt.
De Onderwijzersvereniging, gisteren al in het nieuws vanwege het Groene Boekje, “heeft een motie aangenomen tegen het roken voor de klas. Het is nodig de schoolkinderen ervan te overtuigen, dat roken geen uiting is van volwassenheid.” Dat is bij mij mislukt. Zo halverwege de vijfde klas, dan ben je elf, kwamen de eerste sigaretjes voorbij en later op de middelbare school vond ik het maar wat stoer, dat roken, en zo is het een echte verslaving geworden. Net als met drinken, vond ik ook stoer.
Om half elf: “Een barbediende die een huzaar uit de legerplaats ’t Harde zoveel sterke drank had gegeven dat deze mogelijk als gevolg daarvan is overleden, zal gerechtelijke worden vervolgd.” Lang geleden haalde ik mijn Horeca-diploma en leerde bij het hoofdstuk ‘sociale hygiëne’ dat je een verantwoorde afweging moet maken tussen je omzet en het welbevinden van de klant. De les was, straalbezopen types niet meer tappen. Over aansprakelijkheid van de barkeeper herinner ik me niets.
Foto: ‘roken is stoer’ was de gedachte (eigen opname)
790 - uit het radionieuws van 2 januari 1964: de kwekeling
“Staatssecretaris van de Laar van OK&W heeft de Nederlandse Jeugdbond ter bestudering van de geschiedenis een subsidie toegezegd van ruim duizend gulden. Hij opende in het Haags Gemeentemuseum een tentoonstelling onder de titel: Geschiedenisonderwijs in verleden, heden en toekomst.” Met terugwerkende kracht vind ik het geschiedenisonderricht dat mij op de middelbare school (geen examenvak) werd geboden allerbelabberds. We kwamen tot aan de Bataafse Republiek. Alles wat daarna in de wereld gebeurde, jammer dan.
Vandaag vergaderde de Nederlandse Onderwijsvereniging. “De onderwijzers willen gaan ijveren tegen de benaming ‘kweekschool’. Ze zien deze school liever aangeduid als ‘academie voor onderwijs en opvoeding’.” Dus hier sterft de ‘kwekeling’ uit die achter in de klas kwam zitten. “Verder streven de onderwijzers naar een spoedige oplossing van het spellingsvraagstuk, omdat ze verlost willen worden van het zogenaamde Groene Boekje.” Waarom dat voor hen zo’n last is, staat er niet bij.
De dag eindigt met een nationale afknapper: “De Nederlandse dansgroep ‘het Scapino Ballet’ is vandaag opgetreden in het Witte Huis in Washington. Oorspronkelijk zou de voorstelling gehouden worden op 18 december op uitnodiging van mevrouw Kennedy. Dit werd verhinderd door de officiële rouw in verband met de dood van president Kennedy. Mevrouw Johnson, de echtgenote van de tegenwoordige president hernieuwde de uitnodiging. Mevrouw Johnson, die was verhinderd, werd vervangen door mevrouw Rusk, echtgenote van de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken.” Ik hoop dat er opvang en nazorg was voor de leden van het Scapino.
Foto: Openbare Lagere School Amersfoort, 1946 (Harry Sagers, Anefo)
789 - uit het radionieuws van 1 januari 1964: oud en nieuw
Oudjaarsnacht als alle andere. Veel vuurwerk en opstootjes door het hele land. Heerenveen haalt het nieuws omdat ze daar vannacht de slangen van de brandweer doorsneden.
Voor mij een onbekende wereld. Wij brachten oudjaarsavond dikwijls door bij een van de grootouders. Als de klok 12 sloeg ging iedereen op de knieën en werd een heel rozenhoedje gebeden. Twintig minuten later, als iedereen elkaar ‘n zalig nieuwjaar had gewenst, mochten we even naar buiten. Niks meer te zien natuurlijk.
Nieuwjaarsdag ook als alle andere. Was 60 jaar geleden het Nieuwjaarsconcert al via Eurovisie zichtbaar op de Nederlandse TV? Ik las dat Willi Boskovski dat concert van 1955 tot 1980 heeft gedirigeerd. Word je dan Europees Erfgoed? Moeten we aan Ineke Strouken vragen. Verder vandaag nieuwjaarswensen van prominenten. Het ANP geeft citaten van onze minister-president Marijnissen: “hij wees, wat de toekomst betreft, op de taak die Nederland heeft om het eigene niet te beperken tot de kleine kring, maar uit te dragen over de wereld.” Ik weet niet wat hij met ‘het eigene’ bedoelt, toch niet carbidschieten of de klompendans. Maar wat wel? Hij zal het goed menen, maar dit kun je anno nu niet meer zeggen. Nederland heeft meer dan genoeg ‘eigens’ achtergelaten op de wereld.
Nog iemand met ambities: “President Tsjang Kai Sjek van Nationalistisch China heeft voor het nieuwe jaar politieke en militaire stappen aangekondigd die volgens hem zullen leiden tot de herovering van het Chinese vasteland.” Een man met een missie, ik houd ervan.
Foto: Oliebollen. 31 december 1963 (Harry Pot, Anefo)
788 - uit het radionieuws van 27 dec 1963: boodschap voor buitenaards leven
Minister MacNamara heeft bekend gemaakt dat zijn defensiebegroting met één miljard dollar wordt verlaagd, van 52 naar 51 miljard. “Regeringsfunctionarissen in Washington hebben er op gewezen dat de maatregel niet is genomen als gevolg van de Russische plannen de defensie-uitgaven te beknotten.” Oei, men zou eens denken.
Een andere, heldere boodschap kwam van US-senator Humphrey. “Hij vindt het niet-bespelen van het carillon dat Nederland enkele jaren geleden aan Amerika heeft geschonken getuigen van ondankbaarheid jegens het Nederlandse volk. Hij dringt er bij het Congres op aan dat één keer per week een beiaard een concert geeft.” Ik herinner me dat Juul het hoogst persoonlijk in 1960 heeft aangeboden aan het Amerikaanse volk als dank voor wat ze in WOII voor ons deden. Het staat in Arlington. Ik zou zeggen, OK&W, start een ‘artist-in-residence’ programma voor musici die in Washington mogen studeren en werken, mits ze 1x per week een riedel op ons klokkenspel geven. Win-win, heet dat nu.
En er is futurisme: “Russische geleerden hebben een methode ontworpen om radiosignalen de ruimte in te zenden tot een afstand van 30 lichtjaren, dat is bijna 300-miljoen kilometer. Dit wordt van groot belang geacht voor contacten met mogelijke bewoners van andere planeten.” Oké, maar wat zend je dan de ruimte in, Radio Moscow, de BBC-Worldservice of Radio Luxemburg. Om de zoveel tijd hebben aardbewoners de behoefte een signaal af te geven. Ik herinner me een gouden munt met man-vrouw-kindje erop, 3=MC² en nog wat onbegrijpelijks voor de eencelligen die er misschien op kruipen als het meezit. Stuur een mooie foto van Ben van Meerendonk, wel net zo illustratief voor het aardse leven.
Foto: Brigit Bardot look-alike verkiezing, Amsterdam, 1960. De winnares, 3e van links, Ingrid van Oyen uit De Bilt, (Ben van Meerendonk, coll IISG)
787 - uit het radionieuws van 27 december 1963: de muur even open
De pasjesregeling voor West Berlijners is een groot succes. Het ANP: “Het zal niet lang meer duren of de Oost-Duitse autoriteiten hebben in West-Berlijn één miljoen dagpassen uitgereikt voor familiebezoek aan de oostelijke sector. Sinds de uitgifte van de eerste pas zijn ruim 400-duizend west Berlijners in het oostelijk stadsdeel geweest.” Dit verzacht de pijn iets. De muur, die de Oost-Duitsers in 1961 tot ieders verrassing optrokken, viel de Berlijners rouw op hun dak.
Nog meer ontspannende geluiden: “De regering van de Sovjet Unie overweegt de sterkte van de Russische strijdkrachten verder te verminderen.” Ik heb één keer oog in oog gestaan met het Russische leger. Tijdens de mislukte coup in augustus 1991, waren wij toevallig in Moskou. De stad was bezet, overal stonden tanks, ook rond het parlementsgebouw waar we naar toe togen om alles van nabij te bekijken. Er heerste grote verontwaardiging, de prille democratie leek te worden gesmoord. Door het geopende luik van een tank stak het bleke hoofd van een jong soldaatje. “Weet je moeder dat je hier bent?” riep een boze Russin.
En het ANP heeft nog meer goed nieuws: “Premier Tsjoe En Lai van Kommunistisch China gelooft dat een wereldoorlog tussen het Westen en het kommunistische kamp kan worden voorkomen.” Nou, als hij het zegt.
Foto: West Berliner Besucher in Ost Berlin, 30 december 1963 (Bundes Archiv)
786 - uit het radionieuws van 27 dec 1963: SS Johan v Oldenbarnevelt zinkt
De ‘Lakonia’ is gezonken, ofwel het voormalige SS Johan van Oldenbarnevelt, waarmee duizenden naar 'Ons Indië' zijn gevaren en terug. Dan gaat zo’n joekel van een stoomschip met twee grote schoorstenen zo, hup, de diepte in. Eerst vaart daar een stalen kolos van bijna 200 meter en dan is er niets meer.
Bondskanselier Erhard is te gast op de boerderij van president Johnson in Texas. Vanmorgen zijn ze met de helikopter naar de kerk gegaan. Hoe modern is dat?
Dan nieuws uit Parijs: “De 2-miljoenste toerist van 1963 die vandaag de Eiffeltoren betrad was een Hagenaar die met drie vrienden de feestdagen in Parijs doorbrengt. De directeur van de toren en een kleinzoon van ingenieur Eiffel boden hem een vacantie van een week in Cannes aan.” Ik schreef gister al dat het komkommertijd is; ik vind dit ook een hele erge.
In Sappemeer is het internationale schaaktoernooi zijn derde dag ingegaan. Ik ken de motieven voor de locatiekeuze niet, maar Sappemeer lijkt me voor de internationale gasten een bijzondere belevenis.
Tot slot: “In Frankfort is gisteravond op 68-jarige leeftijd componist en dirigent Paul Hindemith overleden. Hij schreef opera’s als ‘Mörder, Hoffnung der Frauen’ en ‘Sankta Suzanna’. In 1935 dwongen de nazi’s hem het land te verlaten en trok hij naar Amerika, waar hij doceerde op Yale-university.” Ik las dat Joseph Goebbels hem een ‘atonale herriemaker’ noemde. Hoe erg zou die dat hebben gevonden?
Foto: Cover van Life , January 1964
785 - uit het radionieuws van 27 december 1963: barbecues
De hele dag gaat het over Cyprus. Griekenland en Turkije beschuldigen elkaar van verdachte vlootbewegingen, de Veiligheidsraad is midden in de nacht bijeen geroepen, er is weer geschoten. Het is spannend, elk uur is er nieuws.
Op het Vaticaan houdt met een rustiger tempo aan. Het ANP: “Voor het eerst sinds vijf eeuwen heeft vandaag een officiële vertegenwoordiger van de Grieks-Orthodoxe kerk, de Metropoliet van Thiakiron, in het Vaticaan een gesprek gehad met de Paus. Dit ter voorbereiding van de ontmoeting met de Patriarch van Constantinopel, tijdens zijn pelgrimstocht naar het Heilige Land.” Je krijgt ongevraagd een aardig lesje kerkgeschiedenis, als je naar het ANP-nieuws luistert.
In de VS staat Lyndon Baines Johnson aan het roer en vandaag regeert hij vanuit zijn farm in Johnson City, Texas. “Hij sprak als gastheer van 200 verslaggevers en fotografen, die op de LBJ-boerderij waren uitgenodigd voor een barbecue. Volgende week krijgt hij daar de Duitse bondskanselier Erhard op bezoek met 20 stafleden en 40 journalisten." Die krijgen vast ook een barbecue.
Dat voelt voor mij erg Amerikaans. Mijn eerste trip naar de VS in 1978 begon met een barbecue in de tuin van een medepassagier die van alles te vieren had en het halve vliegtuig uitnodigde: veel blikjes Budweiser, een grote bak sla en enorme lappen vlees op het vuur, zoveel je wou. Een leuke start voor een lifter met beperkt budget die drie maanden door de USA ging reizen.
Foto: President Lyndon B. Johnson en bondskanselier Ludwig Erhard op de LBG farm in Johnson City, Texas, december 1963 (creative commons).
784 - uit het radionieuws van 27 december 1963: kettingbotsing
Deze dagen tussen kerst en nieuwjaar verworden tot komkommertijd: niets serieus te melden uit eigen land. Dat leidt tot een bericht als: “De gewezen deken van Canterbury doctor Johnson, die in Engeland bekend staat als de Rode Deken, is uit Londen naar Havanna vertrokken. Hij zal daar als gast van premier Castro de viering bijwonen van de 5e verjaardag van de revolutie.” Ik hoor mijn oma al zeggen, het is toch wat.
Dan maar over het weer. Nederland en heel West-Europa worden geteisterd door zware mist. Dat heeft op de autoweg tussen Londen en Birmingham tot een gigantische kettingbotsing geleid waar meer dan 50 auto’s bij waren betrokken. Het ANP: “Volgens de eerste berichten zijn vijf mensen om het leven gekomen en acht zwaargewond.”
Dat zijn rare ongelukken, die duren soms wel een minuut. Er gaan filmpjes op internet rond van kettingbotsingen in de VS met mist en ijzel, en dan zie je tien, vijftien auto’s en vrachtauto’s in volle vaart op elkaar knallen. Het is verschrikkelijk maar ook fascinerend.
Rond middernacht nog een macaber bericht. “Op de Atlantische Oceaan wordt een Spaanse vrachtvaarder van 7000 ton vermist. Het is de Castillio Montjuich die op 5 december vertrok uit Boston met een lading graan. Sinds twee weken is niets meer van het schip vernomen.” Er is de laatste weken iedere dag wel iets met een aanvaring of een brand op zee, maar dit is wel heel slecht nieuws. Ook dat brengt u de Radionieuwsdienst ANP.
Foto: Na de kettingbotsing op de Haagweg bij Schiphol, 9 oktober 1970 (Rob Mieremet, Anefo)
783 - uit het radionieuws van 26 december 1963: Cyprus
Behalve een overzicht van de ijstoestand (het ijs tussen Zaandam en Den Helder wordt gebroken, evenals dat op de Zuid-Willemsvaart tussen Den Bosch en Helmond) vandaag geen binnenlands nieuws. Dat is erg uitzonderlijk. Het is sowieso een nieuwsarme dag met maar 51 tekstbladen, tegen normaal rond de 90.
Dominant is de toestand op Cyprus waar gisteren 1000 Griekse soldaten in stelling werden gebracht tegenover ongeveer 800 Turkse. De kans op escalatie was enorm. Daar is toen het volgende op bedacht. Het ANP: “De Britse, Griekse en Turkse strijdkrachten op het eiland Cyprus zijn onder het gemeenschappelijke commando van een hoge Britse officier geplaatst. Ze zullen gezamenlijk toezien op de naleving van het bestand tussen de Griekse en Turkse bevolkingsgroepen, die elkaar vier dagen lang fel hebben bestreden.”
Die figuur is nieuw voor mij, het is wel een vondst. Hij komt me een beetje naïef voor, maar kennelijk hebben de Britten nog zoveel gezag op het soevereine Cyprus, dat ze dit aandurven. President Johnson doet ook een duit in het zakje: “Hij heeft op alle Cyprioten een beroep gedaan een einde te maken aan de onderlinge twisten.” Ja, dat helpt.
Ik was één keer op Cyprus, in Paphos, met veel openlucht barretjes aan de straat. De voornamelijk Britse toeristen gingen daar om 4 uur aan het bier en daar waren ze rond middernacht nog steeds druk mee. Dat liet zichtbaar sporen na.
Foto: De president van Cyprus, aartsbisschop Makarios, op staatsbezoek in West-Duitsland, 1962 (Ludwig Wegmann, Bundesarchiv)
782 - uit het radionieuws van 25 december 1963: drukte op het spoor
Vandaag is de dag van Kerstboodschappen. “De Paus roept alle landen op tot onvermoeide onderhandelingen om oorlog te vermijden.” Koningin Juliana vindt “dat we eigenlijk maar weinig dagen en nachten op deze aarde verblijven, maar elk daarvan kan de kerstnacht zijn.” “De Engelse koningin vraagt haar onderdanen te denken aan de miljoenen ondervoede mensen.” “De kersttoespraak van koning Boudewijn was geheel gewijd aan de wenselijkheid van eenheid tussen Walen en Vlamingen.”
Verder binnenlands nieuws: “In Den Haag is een 20-jarige jongeman gewond geraakt door een ontploffing die vermoedelijk gebeurde toen hij met een scheikunde proef bezig was. In het huis werd grote schade aangericht, de jongeman is in een ziekenhuis opgenomen. De brandweer die was gewaarschuwd hoefde niets te blussen. De spuitgasten hebben toen maar de ramen dichtgetimmerd.”
Mijn broer was van de scheikundeproeven. Dat ging wel eens mis, gelukkig niet zo erg.
Tot slot over het spoor. “De Spoorwegen hebben het gisteren heel druk gehad, de treinen waren propvol, maar niemand hoefde op de perrons achter te blijven.” Kerstavond 2010 ging dat op station Hilversum heel anders. We stonden met tientallen op een trein naar Amsterdam te wachten, maar de een na ander puilde uit. Na anderhalf uur en vijf overvolle treinen verder lukte het eindelijk. Hoewel hutje mutje op elkaar heerste in het portaal een uitgelaten stemming. Een mij onbekende man haalde uit zijn kerstpakket een fles wodka en na wat nippen vroeg hij zijn omstanders, of we ook wat wilden. Ik lustte hem graag in die tijd en liet het lustig naar binnen klokken. De eigenaar keek licht beteuterd, toen hij de fles voor twee-derde leeg terug kreeg. Vrolijk gingen we naar huis, eindelijk.
Foto: Drukte op het spoor (still uit You Tube filmpje)
781 - uit het radionieuws van 24 december 1963: Kerstavond
De kou zet door. Vandaag is een vaarverbod uitgegaan op de Friese meren en kanalen. Nou, dan weet je het wel, dan zijn de rayonhoofden er weer helemaal bij. En dat op kerstavond, hoe romantisch wil je het hebben.
“Duizenden pelgrims worden verwacht in Bethlehem, ook veel Arabische christenen uit Israël. Daarom gaat, éénmaal per jaar, de grens met Jordanië voor 36 uur open.” De Westoever of Cisjordanië waarin Bethlehem ligt, was dus nog Jordanees gebied.
En zo viert ieder op eigen wijze kerst. Een ANP-bloemlezing: “West Berlijners hebben bij de muur grote plakkaten opgehangen waarop Kerstwensen staan voor de Oost-Duitse grenswachten. In Saigon is een wapenstilstand van 24 uur afgekondigd. Kardinaal Spelmann van New York brengt dit jaar het kerstfeest door aan de Zuidpool. In Londen heeft een gepensioneerde heer vanavond gehoord dat hij ruim 100-duizend gulden heeft gewonnen in de voetbalpool. Hij heeft een pensioen van 170 gulden in de maand.”
Maar de ellende gaat ook door: Bij het brandende passagierschip Lakonia (zie gisteren) drijven nog steeds lijken in zee. Het aantal slachtoffers wordt op circa 100 geschat. En in Peru is een vrachtwagen met 41 inzittende in een 100 meter diep ravijn gestort. Dat doet een mens geen goed.
Foto: Gevaarlijke weg (uit You Tube Filmpje ‘15 Most dangerous roads in the world’)
780 - uit het radionieuws van 23 december 1963: warme chocola ten paleize
Vandaag is zo’n dag dat het nieuws zich ontwikkelt. Om 7 uur s-ochtends: “Op de Atlantische Oceaan tussen Gibraltar en Madeira staat een passagiersschip in brand staat. Het is het 20.000 ton metende Griekse schip Lakonia, de vroegere Johan van Oldenbarneveldt.” Kort na middernacht werd brand gemeld, maar om hulp werd nog niet gevraagd. Maar om half twee werd een dringend SOS-bericht uitgezonden, alle 1000 opvarenden hadden het bevel gekregen in de reddingsboten te gaan. “Even later seinde de radiotelegrafist dat het vuur hem dwong zijn hut te verlaten en vroeg voor het laatst om hulp.”
Om 13.00 uur: “Tot nu zijn 350 van de opvarenden door schepen in de buurt aan boord genomen. Er zouden nog ongeveer 100 mensen op het schip zijn, dat over de hele lengte brandt. Veel opvarenden zouden over boord zijn gesprongen.”
In een extra bulletin om 16.00 uur: "Vanuit een marinevliegtuig heeft men ongeveer 100 mensen met zwemvesten zien ronddrijven. Ze waren volgens de waarnemers niet meer in leven.”
Dan om 22.30 uur: “Van de 1036 opvarenden zijn er tot nu 873 gered. Er worden nog 153 mensen vermist. De stoffelijke resten van 10 zijn geborgen.”
Tussen al deze rampspoed gelukkig ook de vertrouwde berichten die ons houvast geven in het leven. Om 18.00 uur horen we over de kerstviering ten paleize. “Voor de eigenlijke viering begon hadden de koningin en de prinsessen voor de aanwezigen chocolademelk geschonken.” Fijn.
Hoe is dat nu eigenlijk? Tapt Willy een pilsje voor zijn mannen? Glaasje glühwein voor de dames? Bitterballetje?
Foto: Koningin schenkt warme chocolade, 23 december 1963 (Harry Pot, Anefo)
779 - uit het radionieuws van 22 december 1963: Volkskerstzang
Weinig sport deze zondag: “afgelast wegens de conditie van het veld.”
De hele dag gaat het over de 20 uur durende marathonzitting van EEG-ministers in Brussel. Vanochtend om half zes werd deze opgeschort, zonder dat overeenstemming was bereikt. Het ANP: “Een van de hangende kwesties is de heffing op grondstoffen voor margarine die 315 miljoen gulden zou moeten opbrengen. De Nederlandse delegatie is uitgesproken tegen deze heffing die is bedoeld als steun voor Italiaanse olijventeelt.” En meer van dit, de hele dag op het radionieuws.
Gelukkig gaat het gewone leven ook door: “In het RAI-gebouw in Amsterdam zijn gisteravond zevenduizend mensen bijeen gekomen voor de Volkskerstzang. Het was de zevende keer dat deze massale bijeenkomst voor diverse gezindten is gehouden.” Dat zal wel kicken zijn, als je met z’n 7000 een keel opzet. Ik werd als kind al licht euforisch als 600 mensen in de nachtmis uit volle borst ‘Nu zijt wellekome’ inzetten. Of ‘Hoe lijdt dit kindeke, hier in de kou'.
Even terzijde: als je nu op het web zoekt naar kerstliedjes krijg je allemaal Engelstalige zwijmel hits aanbevolen. Als je er Nederlandse voorzet krijg je André Hazes en Koos Alberts opgediend.
Waar de kerstsfeer nog ver te zoeken is, is op Cyprus. Daar zijn gisteren en vandaag botsingen gemeld tussen Grieken en Turken waarbij aan beide zijden doden zijn gevallen. Dat zal dus nog jaren doorgaan want het was in 1974 dat het Turkse deel zich afscheidde.
Foto: Volkskerstzang in de RAI, 21 december 1963 (Jac de Nijs, Anefo)
778 - uit het radionieuws van 21 december 1963: op wintersport
Het is nog steeds koud in Nederland. Op het IJsselmeer kan alleen in konvooi worden gevaren, met een ijsbreker voorop. De Friese meren zitten al weer dicht. Het koudste voorjaar ooit (Reinier Paping!) en dan na negen maanden wéér strenge vorst; de korte termijndenkers moesten wel geloven dat er een nieuwe ijstijd in aantocht was. Wij weten nu beter.
In Berlijn is het ook erg koud. Daar proberen ongeveer 800-duizend west-Berlijners een pasje te bemachtigen om familie in oost Berlijn te bezoeken met de kerst. Het ANP: “Vandaag hebben 32.000 mensen vergeefs staan wachten voor de twaalf bureaus waar de pasjes worden uitgereikt. 2000 van hen werden door de kou bevangen en hadden eerste hulp nodig.”
Bij ons geven kou en mist ook overlast. Diverse aanvaringen, onder ander midden op de Nieuwe Waterweg, en Schiphol zat op slot. “Honderden luchtreizigers hebben vandaag tevergeefs gewacht op het vertrek van hun vliegtuig. Onder hen veel vakantiegangers op weg naar de wintersport.” Het ANP zegt niet hoeveel. Vijftig, honderd? Een skivakantie was toen beslist een luxe. Nog steeds naar mijn idee, maar dat lijkt anders als je ziet hoe massaal en vanzelfsprekend er nu wordt afgereisd. Dit soort berichten leidde bij ons thuis wel tot onomwonden leedvermaak. Dat beklijft.
Foto: Extra kersttrein naar de wintersport, 1964 (Hugo van Gelderen, Anefo)
777 - uit het radionieuws van 20 december 1963: 430 Sovjet onderzeeërs
Het ANP: “In Frankfort is vanmorgen een proces begonnen tegen 22 Duitsers die tijdens de oorlog deel uit maakten van de leiding van het kamp Auschwitz in Polen. Het is het grootste proces van dien aard dat ooit in West-Duitsland is gehouden. In Auschwitz zijn waarschijnlijk drie tot vier miljoen mensen vermoord, de meesten joden. Het vooronderzoek heeft vier jaar geduurd. Het verhoor van de 22 beklaagden zal zeker drie maanden duren. Er zullen 250 getuigen worden gehoord uit 15 landen.”
Toen ik daar was werd ik overvallen door de enorme industriële omvang van de complexen in Auschwitz en Birkenau, met elk hun eindeloze rijen barakken. Daar moeten honderden, zo niet duizenden Duitsers bij betrokken zijn geweest. Nu dus 22 voor de rechter. Waar is de rest, kun je vragen.
Heel ander nieuws om half elf: “Een vrouwelijke voetbalsupporter van RKVV Huls uit het Limburgse Simpelveld mag nooit meer Nederlandse voetbalwedstrijden bijwonen. Zij zou tijdens een voetbalwedstrijd een scheld- en vechtpartij onder het publiek hebben veroorzaakt. Huls moet bovendien zes thuiswedstrijden zonder publiek spelen.” Pittige tante. Zou ze zijn verguisd of is ze erelid geworden.
Tot slot nog een verontrustend bericht over de Russen: “In het jaarlijks verschijnende Jane’s Fighting Ships wordt gewaarschuwd dat de verouderde Amerikaanse vloot zal worden overtroffen door de Russische. Het gevaarlijkst zijn de 430 onderzeeboten, waarvan zeker 40 zijn uitgerust met geleide projectielen.” 430 van die Spoetniks onderwater, best veel.
Foto: Jane’s Fighting Ships, editie 1957 (AbéBooks.com)
776 - uit het radionieuws van 19 december 1963: aardgas
De dag begint met de ‘afkondiging van de nieuwe grondwet’. Dat moet blijkbaar hardop en publiekelijk gebeuren, bij rechtbanken en op de stoep van gemeentehuizen. Mag je later nooit zeggen, daar wist ik niks van.
De directeur-generaal Openbare orde en Veiligheid, meester Mijnlief vindt dat de spullen van de BB beter kunnen worden benut. “De duizenden brandspuiten van de BB en de mobiele kolonnes, betoogde hij, worden alleen gebruikt voor oefeningen, terwijl de plaatselijke brandweren het werk vaak niet afkunnen. Hij bepleitte ook de bouw van ondergrondse schuilplaatsen, die in vredestijd kunnen worden gebruikt als parkeergarages.” Een praktisch man, deze Mijnlief. Zelf pleit ik voor wat extra toiletblokjes per verdieping, altijd handig als het zover is.
Dan de gasleidingen waar heel Nederland op dit moment mee wordt vol gelegd om het verse aardgas vanuit Slochteren te verspreiden. “De Gasunie gaat de grondeigenaar drie gulden per strekkende meter van het tracé betalen. De bovenkant van de leidingen komt zeker één meter diep te liggen.” Beetje weinig, wie wil er nu een gaspijp onder zijn land.
s-Avonds nieuws uit Het Bureau: “Het naamkunde bureau van de Koninklijke Akademie van Wetenschappen heeft vastgesteld dat niet Jansen maar De Jong de meest voorkomende naam is in Nederland. Na deze twee komen De Vries, Van den Berg, Visser, Meijer, Bakker, Van Dijk, Smit en De Groot. Het totaal aantal familienamen wordt geschat op 200.000.” Gelden die cijfers nog steeds? Als de Bakkertjes opstomen naar de vijfde plaats, betekent dat ze zich sneller voortplanten dan de Vissers en de Meijers. Kan. Ik sluit niets uit.
Foto: De aanleg van aardgaspijpleidingen, 1964 (Harry Pot, Anefo)
775 - uit het radionieuws van 18 december 1963: familiebezoek Oost Berlijn
De regering zit met twee dossiers in haar maag die ons, 60 jaar later, bekend voorkomen. Een betreft de publieke omroep. Daar zijn de meningen over hoe een tweede tv-net moet worden ingevuld zo verdeeld, dat een kamerbrede ‘pacificatiecommississie’ de oplossing moet brengen. Vandaag heeft de PvdA besloten daarin geen zitting te nemen, dus nu is men weer terug bij af.
Het andere dossier heet KLM, die al jaren enorme verliezen lijdt, terwijl de directie, de Raad van Commissarissen en de bonden rollend over straat gaan. De Staat is grootaandeelhouder en zit met de handen in het haar. Eerder werd directeur Larive heen gezonden, vandaag heeft minister van Aartsen de raad van commissarissen gevraagd en-bloc hun zetels beschikbaar te stellen, lees: wegwezen jullie. “De Kamer heeft allerwege lof gebracht aan de minister voor zijn doortastende optreden in deze zaak.”
Dan Berlijn. Het ANP om 22.30 uur: “Tienduizenden West-Berlijners hebben uren in de kou gestaan om een pas aan te vragen voor bezoek aan familie in de oostelijke sector. Toen de bureaus vanavond dichtgingen stonden nog 8-duizend mensen te wachten. De meesten hebben hun verwanten in de oostelijke sector niet meer gezien sinds de zomer van 1961 toen Oost-Duitsland de grens afsloot en de muur oprichtte.”
Tot slot de Paus, die binnenkort naar ‘Het Heilige Land’ vertrekt. Om wat te doen, vroeg ik me af. Vandaag is dat bekend gemaakt. “Hij gaat bidden bij het heilig graf.” Dat helpt.
Foto: West-Berlijners kunnen met een 'Passierschein' bij station Friedrichstrasse naar Oost-Berlijn (Bundesarchiv / Joachim Spremberg)
