115 - uit het radionieuws van 9-1-1962: chapelle ardente
De dag na de ramp in Harmelen. Er is onduidelijkheid over het aantal slachtoffers. Vannacht zijn nog acht lichamen uit de wrakken gehaald. Waren die al meegerekend of niet ? Ook de identificatie loopt moeilijk. De ANP-nieuwsdienst meldt dat vrouwen lastiger zijn te identificeren dan mannen. Vrouwen dragen hun papieren over het algemeen in een tas of handtas die bij een ongeluk zoek raakt.
Later, om een uur s-middags, wordt bekend gemaakt dat nog twee slachtoffers ongeïdentificeerd zijn. Een man en een vrouw. En dan volgt de lugubere oproep: “Het Rode Kruis verzoekt personen die nog familieleden vermissen, zich met de informatiepost in verbinding te stellen. Netnummer 030, abonnéenummer 11964.”
De stoffelijke resten zijn opgebaard in de Utrechtse Buurkerk “die als Chapelle Ardente is ingericht.” Dat wordt de hele dag herhaald, zo vaak dat het gaat irriteren. Wat nou ‘Chapelle Ardente’, dat heet normaal een rouwkapel. Waarom erger ik mij daaraan? Het klinkt als duur doen, gewichtig doenerij. Net als met Sail, dan hoor je niet op het nieuws dat er een zootje grote zeilboten in de haven ligt, nee dan gaat het de hele dag over ‘windjammers’ en ‘tall ships’.
Mensen die die woorden gebruiken weten ook wanneer de Beaujolais Primeur weer is gearriveerd.
114 - uit het radionieuws van 8-1-1962: Harmelen
De dag begon al slecht. Om 7 uur bericht het ANP dat in het Nauw van Calais een Brits schip over een zuid-Slavisch schip is gevaren, dat in tweeën brak en zonk. 28 zeelieden overleven de ramp niet. Soekarno ontsnapt aan een moordaanslag en Nederland krijgt de schuld. Een Belgisch passagiersvliegtuig wordt door Russische Migs tot landen gedwongen.
Maar dit en ander nieuws wordt vanaf 10.40 uur volledig overschaduwd door de treinramp in Harmelen die vanmorgen om 9.20 uur plaatsvond. Het is intrigerend te lezen hoe letterlijk van uur tot uur de Radionieuwsdienst ANP de luisteraars op de hoogte houdt. Hoe de eerste dokters, verpleegsters en boeren uit de buurt proberen te helpen. Hoe een beroep wordt gedaan op smederijen en fabrieken in de buurt om gasflessen te brengen voor snijbranders om slachtoffers te bevrijden. Hoe van uur tot uur het aantal doden naar boven wordt bijgesteld. Eerst 30, dan 43, dan 51, dan 80 en uiteindelijk 93. Hoe de bevolking van Harmelen zich over de honderden overige passagiers ontfermt. In beide treinen zaten ongeveer 500 mensen.
“Alle huiskamers zitten vol met bleke stille mensen die proberen wat op verhaal te komen.”
Hoe minister-president De Quay komt kijken en spreekt, of beter gezegd niet spreekt. “Bij een ongeluk als dit, zo zegt hij, doet men er beter het zwijgen toe.” En hoe mensen dolend langs de spoorlijn worden aangetroffen, verdwaasd op zoek naar iets of iemand.
Ik heb net de films en interviews over die dag bekeken op het onvolprezen Geschiedenis 24. Het was bar en boos.
113 - uit het radionieuws van 7-1-1962: oorlogstuig
Het koninklijk paar viert hun 25 jarig huwelijksfeest vandaag in afzondering te Lech, Oostenrijk. “Het gezin zal vanavond bij kaarslicht dineren” zo meldt het radionieuws.
“Ten noorden van Ameland is het Zweedse schip Ulla op een mijn gelopen. Een reddingsboot en een sleepboot zijn onderweg naar het 2000 ton metende schip.” Dat was dus nog zo, 17 jaar na de oorlog.
Zelf ben ik ook een keer op oorlogstuig gestoten, als kleine jongen van een jaar of 8, dus rond 1961. Ik was die middag uitbesteed aan de zusters van het weeshuis ‘de Steenen Trappen’ in mijn geboortestad, waar een tante van mij werkte. Wij, 20 kinderen tussen 5 en 15, gingen spelen in een buitenpost van het huis, een stuk bos met een houten barak, ergens achter het kerkhof van de stad. Met om de twee uur een glas ranja werd er voornamelijk gerend, gestoeid en in de grond gegraven. Ik stuitte op iets zwaars van ijzer en na opgraven bleek het een granaat van wel 30 cm lang en een decimeter doorsnee. Onbedwingbaar nieuwsgierig tikte ik met mijn nagels op zijn kop, om te kijken of er nog leven in zat. Maar de granaat gaf geen sjoege. Ik pakte hem op en liep er mee naar de dichtstbijzijnde zuster. Die keek vermoeid naar het ding dat ik in mijn armen zeulde en zei iets als, ga weg met dat vieze ding. Maar direct daarop bedacht ze zich en zei ‘kom mee’, en we liepen het bos in naar een plek waar zij konijnenholen wist. ‘Leg hem daar maar’, zei ze. Het ding balanceerde op de ingang van het hol en met een krachtige zwiep met haar voet schoof ze de granaat de aarde in. ‘En nou weer spelen jij, hup!’
112 - uit het radionieuws van 6-1-1962: Brits water
Vandaag voornamelijk buitenlands nieuws op de hele uren. Congo, Algerije, Berlijn.
En dan is er al weken het compleet vastgelopen overleg over de toekomst van Nieuw Guinea. Het landje-pik dat India heeft laten zien bij de inname van de enclave Goa, alsof het een partijtje RISK is, baart de Nederlanders zorgen.
In het parlement vraagt men zich hardop af of de defensie van de Nederlandse Antillen wel voldoende is verzekerd. Men ziet waarschijnlijk het horror scenario dat de Venezolanen bedenken dat de eilanden voor hun kust, Aruba, Bonaire en Curaçao, bij Venezuela horen. En dat ze die dan onder de voet lopen met leger en vloot en inlijven. Met lak aan soevereiniteit en oude rechten. Gaan wij dan oorlog voeren, zoals Engeland later om de Falklands? Moeten we allemaal rekening mee houden.
Dicht bij huis is over oude rechten ook een dispuut ontstaan meldt het radionieuws van 8 uur. De vissers van Brugge mogen niet meer vissen in Engelse wateren, zo bericht de Britse ambassadeur. Terwijl hun eigen koning Karel II uit dankbaarheid voor genoten gastvrijheid hen in de 15e eeuw het recht had gegeven in Brits water te vissen. Die van Brugge stappen nu naar de rechter. Dèh !
111 - uit het radionieuws van 5-1-1962: lord Snowdon
Uit alle delen van de wereld komen felicitaties binnen voor Bondskanselier Adenauer die vandaag zijn 86ste verjaardag viert, zo meldt de radionieuwsdienst ANP.
De strenge vorst doet opnieuw hele stukken van de (te snel gebouwde) Berlijnse muur instorten. Vooral bij de Franse sector is het raak.
In Nederland heeft het Rijk vandaag een premie gezet op afbraak. In het kader van de krotopruiming krijgen gemeenten vanaf heden 600 gulden per opgeruimd krot.
En om half elf nog een bericht uit Groot Brittannië. “De echtgenote van de Britse prinses Margaret, Lord Snowdon, zal per 1 februari in dienst treden bij de Sunday Times. Hij zal hiervoor salaris ontvangen. De hoofdredacteur van de Sunday Times zei vanavond dat Lord Snowdon in zijn nieuwe betrekking een enkele keer foto’s zal maken. En verder zal hij voorlichting verstrekken over zaken die verband houden met een tijdschrift in kleurendruk.”
Vreemd bericht. In mijn oren, anno 2022, druipt zo’n bericht van sarcasme. Maar royalty toen, dat was serieuze business.
110 - uit het radionieuws van 4-1-1962: de goede herder
In de Duitse stad Dusseldorp (!) is pokken geconstateerd. Dat leidt tot ingrijpende maatregelen, zo blijkt op het radionieuws vandaag.
Om 8 uur een opvallend bericht van dichter bij huis. “Het bestuur van het Gooise natuurreservaat heeft besloten de schaapskudde op te heffen en de dieren te verkopen. Dit gebeurt niet alleen om financiële redenen, maar ook door het gebrek aan schaapherders. Een ander bezwaar tegen het in stand houden van een schaapskudde wordt gezien in de 5 daagse werkweek.”
Daar zal de gemiddelde boer van hebben opgekeken. De 5 daagse werkweek als bezwaar horen noemen voor een herder, terwijl je zelf 7 dagen per week, 52 weken in het jaar om 4 uur s-ochtends er uit mag om de koeien te melken.
Het is typisch nog van vóór de neoromantiek van de jaren 70. Toen journalist Eelke de Jong eenmaal schaapsherder was geworden op de Veluwe en de bladen, van Avenue tot HP en alle damesbladen, de grote snor hadden geportretteerd op een paars heideveld met late middagzon, bleek het land vol met wannabe schaapherders. Voor iedere kudde een wachtlijstje.
109 - uit het radionieuws van 3-1-1962: een woordje over de grens praten
Portugal staat enorm te stampvoeten, zo blijkt vandaag uit de ANP-radionieuwsberichten. India heeft twee weken geleden de Portugese enclave Goa ingelijfd en alle hoogwaardigheidsbekleders naar huis gestuurd. Wat kan Portugal doen. Het overweegt uit de VN te stappen. En het richt zijn pijlen op Engeland want dat stelde geen vliegvelden beschikbaar toen Portugal ze nodig had. De regering zal bekijken welke positieve inhoud het Portugees-Britse bondgenootschap nog heeft.
“dat uit 1661 dateert” staat er handgeschreven boven. Dat vond de nieuwslezer wel de moeite omdat er even bij te vermelden.
Doktor Salazar sprak deze dreigende taal overigens niet zelf uit in het parlement “omdat hij door de emoties van de laatste tijd zijn stem heeft verloren.”
In Amsterdam heeft de ‘Vereniging van leraren in levende talen’ haar 50-jarig bestaan gevierd. “Voorzitter doktor Zaalberg noemde het verheugend dat steeds meer het inzicht veld wint dat het talenonderwijs niet kan volstaan met de drie traditionele talen. Spaans begint bij het VHMO een vaste plaats te veroveren en Zaalberg wees op het belang van Russisch, dat hij een tweede wereldtaal noemde.”
Dit is allemaal wat te optimistisch gebleken. Ik heb althans de indruk dat het talenpakket van de gemiddelde VWO-er eerder is gekrompen dan is uitgebreid, de laatste 50 jaar. Si?
afbeelding: Goa in 1600
108 - uit het radionieuws van 2-1-1962: de meter
Fijn nieuws vandaag op de radio. Zoals: “het koninklijk gezin, dat in de Oostenrijkse plaats Lech met vakantie is, heeft vandaag geprofiteerd van een dik pak sneeuw. De Koningin, de Prins en de prinsessen hebben de hele dag geskied op de 1500 meter hoge Schlegelkopf.”
En ook het feit dat in Zuid Limburg afgelopen jaar, ondanks de invoering van de 5-daagse werkweek, meer kolen zijn geproduceerd dan het jaar ervoor, bevalt me.
Om 7 uur s-avonds is er een intrigerend bericht. “De platina staaf die bij Parijs werd bewaard als standaardmaat voor de meter, is sinds gisteren vervangen door een ander, nauwkeuriger instrument. De staaf heeft 162 jaar dienst gedaan en lag al die tijd in een kelder die zorgvuldig op temperatuur werd gehouden.”
Ik probeer me daar een voorstelling van te maken. Vooral omdat er staat dat die 162 jaar ‘dienst heeft gedaan’. Een beste meter dus, die blijkbaar zo lang naar tevredenheid heeft gefunctioneerd. Er zal een portier bij hebben gezeten die mensen binnen liet, als de meter dienst moest doen. Dan kwam er bijvoorbeeld een Brit of een Rus, die zei ‘ik kom eens even de meter nameten, want die bij ons thuis . . . , ik weet het niet.’ Das goed, zei dan de portier. Hier is het gastenboek, en na afloop even langs de kassa graag. En dan mocht je even alleen zijn met de meter. Zoiets?
107 - uit het radionieuws van 1-1-1962: een collo, twee colli
De medewerkers van de ANP-radionieuwsdienst hebben zo stevig doorgefeest dat 1 januari 1962 geen nieuws is uitgebracht. Zo lijkt het althans, want de bulletins van vandaag ontbreken. Daarom nog wat belangrijk nieuws van vóór de jaarwisseling.
“Het Consumenten Contact Orgaan heeft een onderzoek ingesteld naar de levensduur van gloeilampen. Het komt tot de conclusie dat een garantie van duizend branduren beslist bezijden de waarheid is.”
De gloeilamp, onze nationale trots. Die werd vaak gebruikt, herinner ik me, om ondernemerschap mee te illustreren, en het functioneren van de economie. Dan werd geponeerd dat Philips best een lamp kon maken die eeuwig meeging. Maar dat deden ze niet omdat dan niemand meer lampen zou kopen. En zo was het. De schoorsteen moet wel roken.
Zo ook bij het spoor, waar ze per vandaag de stallings- en kruierstarieven omhoog gooien. Het bewaarloon voor de fiets wordt 15 cent en “het kruierstarief wordt 50 cent per collo.”
Dat woord was ik even kwijt. Zou iemand dat ooit hebben gebruikt? Best veel trouwens, 50 cent. Het zou betekenen dat je de kruier voor het verslepen van 3 koffers een gulden vijftig moet betalen. Want een collo (mv. colli) is ‘ieder afzonderlijk exemplaar van stukgoederen ten opzichte van het transport’ zo schrijft meneer Van Dale.
106 - uit het radionieuws van 31-12-1961: oud en nieuw
Korte nieuwsbulletins vandaag op de radio. Men maakt zich op voor oud en nieuw.
Om half elf s-avonds wordt stilgestaan bij hoe en onder welke omstandigheden de jaarwisseling wordt gevierd. Met kou en regen in west Europa en veel sneeuw in Engeland, die daar al een enorme verkeerschaos heeft veroorzaakt. Niettemin verwacht men duizenden op Trafalgar Square die de Big Ben willen horen slaan.
In Wenen komt men luisteren naar de slagen van de Pummerin, de klok van de Sint Stephanus.
In Spanje, zo meldt ons het ANP, “zullen de mensen tijdens de slagen van middernacht 12 druiven eten, omdat dit geluk zal brengen.
In Rome begroet men het nieuwe jaar met een hagel van flessen, potten en pannen, die vanaf de balcons op straat worden gegooid. Men is daar vandaag extra blij omdat de aangekondigde staking van de straatvegers is afgelast.
In Rusland zijn het vooral de kinderen die met ongeduld op het nieuwe jaar wachten. Dan krijgen ze cadeaux van grootvader Vorst.”
Tot zover deze les in Europese volkskunde. Die Romeinse traditie kende ik niet. Zou ik wel een keer willen zien, en vooral horen.
105 - uit het radionieuws van 30-12-1961: sociologie
In Amsterdam vierde de Nederlandse Sociologische Vereniging haar 25 jarig jubileum in aanwezigheid van mejuffrouw dr Klompé.
“De voorzitter, prof. Den Hollander, noemde de opvatting dat het werk van de socioloog minder maatschappelijk nut heeft dan dat van andere intellectuelen onjuist. (..) Hij merkte op dat veel sociologische begrippen al zijn doorgedrongen in andere wetenschappen en in het taalgebruik.”
Gefundenes fressen voor Jan Blokker, die als geen ander ‘sociologisch taalgebruik’ te kijk kon zetten.
Dat gebeurde ook met de Franse president De Gaulle vandaag. Zijn oudejaarsrede werd in Algerije letterlijk slecht ontvangen omdat “de OAS erin was geslaagd de televisiezender onklaar te maken. De extremisten gebruikten het geluidskanaal voor een eigen uitzending waarin president De Gaulle belachelijk werd gemaakt.”
Dat doet me denken het geintje dat destijds bondskanselier Kohl werd geflikt toen zijn eerder opgenomen nieuwjaarsrede moest worden uitgezonden. Iemand had de videoband van het jaar ervoor in de gleuf geduwd en op start gedrukt. En pas na een minuut of tien kwam men erachter dat dit de vorige aflevering was. Kohl was not amused, maar het punt was wel gemaakt. Veel beeldmateriaal is jaren bruikbaar. De eerste sneeuw, hoog water bij Itteren en Borgharen, de gipsvlucht met ‘onfortuinlijke’ skiërs.
Zit hier een bezuinigingsmogelijkheid voor de publieke omroep?
104 - uit het radionieuws van 29-12-1961: geen elfstedentocht
Vandaag is het zinvol op de tijd te letten van de ANP nieuwsbulletins.
Om 8 uur in de ochtend werd gemeld bij de rubriek ‘schaatsenrijden’ dat de KNSB de rijders Meeuwisse en Zee zal schorsen.
“Deze schaatsers, allebei lid van de nationale kernploeg die in het Noorse Fagernes oefent, keerden gisteren terug om morgen te kunnen deelnemen aan de elfstedentocht. Het KNSB-bestuur is bijzonder verontwaardigd over wat het noemt het gebrek aan sportfatsoen van Meeuwisse en Zee.” Dat was 8 uur.
Volgt om 1 uur s-middags het bericht: “de elfstedentocht gaat niet door.”
De dooi is ingevallen, het ijzelt, het regent, er is alweer een gemaal aangezet in Friesland, de vaarten zijn vrij gegeven voor scheepvaart, het is in tijd van 24 uur helemaal voorbij.
De rest van de dag volgen ieder uur meer berichten over dodelijk ongevallen na slippartijen op de ijzel. Van ijspret naar ijsellende.
103 - uit het radionieuws van 28-12-1961: onnozele kinderen
IJs, ijs, ijs. Alles staat vandaag in het teken van de winterse kou.
Er ligt zoveel ijs rond Ameland dat het voor de bevoorrading nu is aangewezen op een luchtbrug.
De burgemeester van Monnickendam raadt af om met auto’s de Gouwzee op te gaan en Sicco Mansholt, vice voorzitter van de Europese commissie, heeft telegrafisch laten weten dat hij zaterdag helaas niet aan de Elfstedentocht zal kunnen deelnemen.
“Vrijdag en zaterdag, zo seint de heer Mansholt, schaatsen wij in Brussel op het gladde europese ijs met enkele gevaarlijke wakken.”
Politici en beeldspraak, ik kan er geen genoeg van krijgen. Nog een wonder dat niemand verwijst naar de 28e december als het feest van de 'onnozele kinderen'. Ik herinner me dat in mijn geboortestad meisjes van 10 of 12 jaar met de lippen gestift, met (bont)jas en hoed, op de hoge hakken van moeders door de straten liepen.
En dat allemaal om Herodes om de tuin te leiden, die in het jaar 0 alle jonge kindjes wilde ombrengen.
102 - uit het radionieuws van 27-12-1961: geldingsdrang
Echt winters nieuws vandaag op de radio, deze 3e kerstdag. Een eindeloze opsomming van kanalen en vaarten waar wel of niet het ijs zal worden gebroken. De koninklijke familie is naar het Oostenrijkse Lech vertrokken en wil daar niet worden gestoord als op 7 januari het 25 jarig huwelijk wordt ‘herdacht’. Dit streept de nieuwslezer door en schrijft erboven: 'gevierd'.
Een 21 jarige kok uit Apeldoorn is zwaar gewond naast zijn scooter gevonden en later overleden. Hij is waarschijnlijk tegen overstekend wild aangereden.
En dan zijn er de eindejaarstatistieken. De trein heeft de afgelopen jaren de eerste plaats in het personenvervoer moeten afstaan aan de autobus. Verder is er aanleiding om verkeersbeperkingen op te leggen aan de bromfietsers. In de eerste plaats omdat het aantal zo toeneemt: nu al meer dan een miljoen. Daarnaast het aantal ongevallen. “Gebleken is dat jeugdige bromfietsers, voor wie hun vehikel een middel vormt tot het uitleven van hun geldingsdrang, vaker bij ongevallen zijn betrokken.”
Bijzonder nieuws volgt om half elf, als wordt bekend gemaakt dat zaterdag a.s. een Elfstedentocht zal worden gereden. De toestand van het ijs is bevredigend, de verwachtingen zijn gunstig. Men kiest voor de zelfde route als in 1956. Start Leeuwarden om half zes. Met de kennis van nu, durf ik hier een vraagteken bij te zetten. Maar destijds ging bij een hoop mensen het bloed wat sneller stromen, schat ik.
101 - uit het radionieuws van 26-12-1961: vorst
Nederland is al weken in de greep van de kou. Het vroor vannacht 15 graden. Behalve de grote rivieren zijn praktisch alle vaarwegen gestremd, het IJsselmeer is niet meer bevaarbaar en ook de Waddenzee zit vol ijs. Maar niet alles zit dicht. Alleen al in Friesland zijn gisteren vier jongeren overleden nadat ze in een wak waren gereden.De elfstedentochtcommissie komt spoedig bijeen om te besluiten over een tocht, vermoedelijk vrijdag of zaterdag a.s.
En dan is er het bulletin van 6 uur met het kopje ‘Dierenleed’. “Inspecteurs van de dierenbescherming hebben verscheidene jonge koeien aangetroffen die in zo’n ernstige staat van bevriezing verkeerden dat ze uit hun lijden moesten worden verlost.”
Ook is melding gemaakt van kettinghonden die de bevriezingsdood stierven omdat men ze s-nachts heeft buiten gelaten. Er wordt op gewezen dat eigenaars van dieren, die door bevriezing omkomen, strafbaar zijn.
Dat doet me denken aan iemand in mijn nabijheid die een keer s-avonds, bij strenge koude, te gehaast de kippen naar binnen joeg en het hok afsloot. De volgende ochtend bleek bij daglicht dat één, ietwat logge dikke kip haar getreuzel met de dood had moeten bekopen. Als een klein wit standbeeld stond ze stijf rechtop in het berijpte gras. Straf lijkt me hier niet meer op zijn plaats. De schuldige heeft door zelfverwijt al voldoende geboet en geleden.
100 - uit het radionieuws van 25-12-1961: kerstboodschappen
Het gaat niet over kalkoenen of spijsbroodjes. Hier betreft het de kerstboodschappen van hoogwaardigheidsbekleders. De hele dag bericht de radionieuwsdienst ANP ons over de stichtelijke woorden die zijn uitgesproken.
Vroeg op en daardoor ver uit de eerste is Koning Boudewijn die al vóór achten de Belgen tot eenheid heeft opgeroepen.
Om een uur s-middags komt koningin Elisabeth erbij. Zij roept speciaal de jongeren op niet onverschillig te staan tegenover de toestand in de wereld. Direct gevolgd door bondskanselier Adenauer die allen vraagt te streven naar de overwinning van de vrede en het recht.
Later op de middag toont de Paus zich eveneens een voorstander van vrede en spreekt zijn urbi et orbi uit.
Om zes uur s-avonds komt HM Koningin Juliana door. En die lust er pap van, zo blijkt uit twee pagina’s citaten. “De vorstin noemde kerstmis de grootste kracht die bestaat. Het is een geestkracht die ons kan bevrijden van alles wat binnen en buiten ons niet het ware is. Konden wij maar genoeg respect hebben voor elkaars persoonlijkheid om ieder het licht te laten weerkaatsen dat juist hij of zij opvangt. We moeten de ander respecteren en hem vrijlaten, ook als wij hem niet begrijpen, ook als hij ons tegenstaat en zelfs als hij onrecht begaat.”
Volgen nog alinea’s over god en vrije ruimte. Enzovoorts en zo verder.
Ik krijg sterk de indruk dat ze toch weer met Greet Hofmans kerstboodschappen is gaan doen?
99 - uit het radionieuws van 24-12-1961: soldaten
"Binnenlands nieuws: Leerlingen van de lagere scholen in Nunspeet, Elspeet en Vierhouten hebben weer hun jaarlijkse actie gevoerd voor de militairen die tijdens de feestdagen in de legerplaats Nunspeet moeten blijven. De 12 jarige Ditje Dijkhuizen heeft gisteravond namens alle scholieren 100 taarten aangeboden aan de 900 militairen die niet naar huis kunnen.”
Iedere taart in 9 stukjes, dat is lastig. Had er nu 112 van gemaakt, want een taart in achten snijden, dat gaat vanzelf.
Mijn geboorteplaats was garnizoensstad en herbergde de Ernst Casimir kazerne. Dat was goed zichtbaar. Wekelijks kwamen honderden soldaten langs marcheren in groepjes van, schat ik nu, 32 (4 breed en 8 lang) en een sergeant ernaast die een-twee, een-twee riep, of links-rechts, links-rechts. Ook kwamen lange colonnes voorbij, met allerlei voertuigen. Grote vrachtauto’s met groen zeildoek, netten en ander camouflagemateriaal, en daarin ook weer een heleboel soldaten. Als er schiettuig langskwam ging het jongenshart sneller kloppen. Een jeep met een soort kanon erop gemonteerd of een stuk veldgeschut. Zeldzaam, maar het meest indrukwekkend, was de tank. Maar die reed nooit zelf, die stond in een dieplader. Anders zouden de rupsbanden de hele weg stuk maken. Grrrhrrh. De sterke tank.
98 - uit het radionieuws van 23-12-1961: naasten
Twee maal Egypte in het radionieuws vandaag. Het begon in de vroege ochtend toen het ANP meldde dat de 2500 ton metende veerboot Aida, in Zaandam gebouwd in opdracht van de Egyptische overheid, terugkerend van haar tweedaagse proefvaart in het Noordzeekanaal tegen een pijler van de oude Velserbrug is gevaren.
“Met een groot gat op stuurboord, boven en onder de waterlijn maakt het schip veel water. Onder de 70 gasten aan boord bevonden zich hoge Egyptische autoriteiten.” Fijne beurt voor de Nederlandse scheepsbouw.
s-Avonds maken de Egyptenaren zelf een fijne beurt, als wordt gemeld: “De Egyptische regering is van plan de landerijen te naasten van alle buitenlanders die in Egypte wonen. Dit heeft president Nasser bekend gemaakt. Hij zei dat als betrokkenen hier niet mee akkoord gaan, zij maar beter direct kunnen vertrekken.”
Dat is klare taal. Behalve dan het woord ‘naasten’. Beetje raar woord. Zo’n woord moet je niet in een dictee gebruiken, want dan worden de scholieren boos. Zoals laatst het woord ‘sedert’. Toen dat in een eindexamentekst stond kwamen daarover duizenden klachten binnen. Sedertdien mijden wij dit woord.
foto: de Velserbrug
97 - uit het radionieuws van 22-12-1961: medeleven
De Jaap Edenbaan is vandaag officieel geopend. Zonder die baan had, volgens schaatshistoricus Marnix Koolhaas, de stroom Nederlandse schaatssuccessen vanaf Ard en Keessie nooit op gang gekomen.
Verder twee berichten over het Koninklijk Huis op de radio. Juul en Benno hebben vanmiddag met het hele gezin en alle personeel kerst gevierd in het paleis op de Dam. ZKH de Prins heeft een toespraak gehouden. “Hij waarschuwde tegen egoïsme en het uitsluitend de ogen richten op het verzamelen van aardse schatten.” Met de kennis van nu klinkt dat heel amusant.
Eerder vandaag heeft de minister-president verzocht op 7 januari, de dag van het zilveren huwelijksfeest van Koningin en Prins “alle bewijzen van vreugde en medeleven achterwege te laten. De officiële viering is rond 1 mei.”
De keuze voor het woord medeleven valt me op. Het doet me denken aan sterfgevallen en ander leed. En aan dat gestoethaspel na een begrafenis of crematie, als alle gasten langs een hele rij familie gaan en achter mekaar ‘hartelijk gecondoleerd’ zeggen.
Condoleren betekent gewoon mede-lijden, maar je zegt niet tegen nabestaanden ‘ik heb medelijden met je’.
Ik zeg meestal ‘mijn deelneming’. Dat heb ik ooit thuis opgepikt. Het is ook een bezwerende formule, maar het is in elk geval afwijkend van ‘gecondoleerd’. Wat iedereen bedoelt is natuurlijk ‘wat rot voor je’ of nog bondiger: ‘zwaar kut’. Maar dat zeggen we niet hardop. Dat geeft geen pas.
96 - uit het radionieuws van 21-12-1961: hoon
De burgemeester van Oslo heeft vandaag de kerstboomlichtjes op de Dam ontstoken. Is waaraschijnlijk de boom achterna gereisd.
Een opvallend bericht aan het eind van de avond. Dan meldt het ANP dat “ongeveer een-vijfde deel van de bevolking maatregelen heeft genomen naar aanleiding van de BB-voorlichting over kernexplosies en radio-actief stof. Een ruime meerderheid van de bevolking heeft in de eigen woning nagegaan hoe het best een schuilplaats kan worden ingericht. De minister betreurt het dat sommigen zich geroepen hebben gevoeld zich over de bescherming tegen kernexplosies en radio-actief stof honend uit te laten. Hij vindt het onverantwoordelijk dat met drogredenen propaganda is gemaakt tegen zelfbescherming, die tallozen voor verwondingen, ziekte of dood kan behoeden.”
Er is dus lacherig over gedaan. Bij ons thuis was mijn vader ook in de weer geweest. Met betonplaten van 100 bij 40 waarmee schuttingen worden opgebouwd. Deze moesten in tijd van nood voor de souterrain ramen worden geplaatst, begreep ik destijds.
In mijn herinnering verbind ik dit altijd met de Cuba-crisis. Misschien zit ik ernaast en hoorde hij bij de 20% gehoorzamen. En hier ga ik mij niet honend over uitlaten.
