Generaal Franco is alive and kicking. Het ANP: “Het Spaanse staatshoofd voelt niets voor de terugkeer van de parlementaire democratie in zijn land. Dat zou, volgens hem, Spanje een politieke vorm teruggeven waarvan het in het verleden zoveel ongeluk heeft ondervonden.”
Vroeger werd het je nagedragen als je naar een land op vakantie ging met een fout regiem. Zoals Griekenland tot 1974 en Spanje tot 1975. Telt dat nu nog, voor de gemiddelde vakantieganger?
Verder binnenlands nieuws. “Het hoofdbestuur van het Nederlands Bijbelgenootschap wil nagaan hoe de bijbel ook aan geestelijk gehandicapten kan worden doorgegeven. Een commissie van psychiaters en andere deskundigen zal bestuderen welke methodiek hiertoe moet worden gevolgd.”
Is dat wat geworden? Toen, weet ik niet. Maar recent, in 2022 lees ik, is er een bijbel uitgebracht voor volwassenen met een geestelijke beperking. Het resultaat is heel bijzonder, laat ik daar op houden.
De CTD, de Cultuur-Technische Dienst, heeft zijn jaarverslag klaar en meldt met trots hoeveel tienduizenden hectares in ruilverkaveling zijn gebracht. En dan: “De Stichting Beheer Landbouwgronden heeft gemerkt dat er in de steden grote belangstelling bestaat voor boerenbehuizingen. Deze woningen komen door ruilverkaveling en andere saneringsmaatregelen op het platteland de laatste tijd nogal eens vrij.”
Op voorstel van mijn vader zijn mijn ouders, toen ze in 1969 hun huurhuis moesten verlaten, een keer gaan kijken naar een oude boerderij. Mijn moeder, zelf boerendochter, vond het helemaal niets. Over haar lijk, zoveel was duidelijk.
Foto: oude boerderij in Opperduit (Jan Dijkstra, creative commons)
De ANP-redactie biedt graag exact nieuws, ze houden daar van cijfers en statistieken. Zoals vandaag om 07.00 uur: “De Nederlandse hotels hebben het vorig jaar 4,1 miljoen overnachtingen van buitenlandse gasten geboekt, ruim een kwart miljoen meer dan in 1962.” Amsterdam alleen zit nu al boven de 10 miljoen.
“Het afgelopen jaar zijn 527 mensen in Nederland verdronken, 5 meer dan in 1962. Het ijs heeft aan 29 mensen het leven gekost, in zwembaden kwamen 20 mensen om. 832 Auto’s raakten te water waarbij 42 inzittenden om het leven kwamen.”
Hoe de overige 436 zijn verdronken meldt het ANP niet, dat blijft ongewis. Dat zijn er veel, waar moeten we aan denken? Zeezwemmers, schippers die overboord slaan, zelfmoordenaars, dronkenlappen die in de gracht plassen?
Ook heel concreet is vandaag minister Scholten die actie 'de Zwarte Zes' heeft geopend: "waarmee de aandacht wordt gevestigd op zes verkeersfouten die de oorzaak zijn van 90% van de ongelukken op autosnelwegen. Dit zijn: inhalen zonder te letten op het achteropkomend verkeer, verkeerd invoegen uit toeritten en vluchtbermen, te langzaam rijden, stilstaan of achteruitrijden op de rijbaan, keren op de middenberm, zonder noodzaak links blijven rijden en te weinig afstand houden van de voorganger.”
Keren op de middenberm en achteruitrijden hebben we aardig afgeleerd. De rest, hmmm.
Foto: Londen, Kirkaldy House, waar in 1874 de eerste test-machines voor staalsterkte in gebruik werden genomen. (foto van de auteur)
Het ANP begint de dag met Vietnam. “Amerika zal zijn hulp aan Zuid-Vietnam vergroten als de strijd tegen het communisme dit noodzakelijk maakt. Dit heeft de Amerikaanse minister van defensie, MacNamara, verklaard toe hij gisteren aankwam op het vliegveld van Saigon. In verband met een mogelijk komplot verliet de auto van MacNamara al snel de officiële stoet en bereikte de stad via een aantal zijwegen. Alle andere wagens, begeleid door de motorpolitie, vervolgden hun weg langs de van te voren bekend gemaakte route.”
Ik zou daarvoor bedanken. Als die stoet was opgeblazen, hadden de nabestaanden te horen gekregen dat ze er al van wisten en daarom de minister alvast eruit hadden gevist.
In Madrid gaan de bommen wel af. “In de Spaanse hoofdstad is voor de dertiende maal sinds zondag een bom ontploft. Dit gebeurt voornamelijk in die gedeelten van de stad waar zich veel buitenlandse gasten ophouden. Waarnemers menen dat het, net als vorig jaar, de bedoeling is touristen af te schrikken.” Een hoop Amsterdammers zijn de toeristen goed zat, maar dit soort acties zijn hier niet aan de orde.
“In Oslo hebben jongelui een tenniswedstrijd tussen Zuid-Afrika en Noorwegen aangegrepen voor een demonstratie tegen de apartheidspolitiek. Toen het eerste enkelspel zou aanvangen gooiden ze erwten op de baan. Later trokken ze het net weg en gingen op de baan liggen, waarna de politie moest ingrijpen.”
Erwtjes, dat lijkt me overkomelijk. Knikkers op de baan, dat is lastig spelen.
Foto: US-Secretary of Defense Robert McNamara pointing at a map of Vietnam, 1965 (Marion Trikosko, U.S. News & World Report)
Dinsdag 12 mei, de dag van het grote falen. Dramatisch is het neerstorten van drie Amerikaanse militaire vliegtuigen op één dag. Bij Manilla op de Filipijnen kwamen 75 mensen om, bij Cadiz in Spanje 10 en bij Seale in Alabama 2.
Maar ook klein leed haalt het nieuws: “Anton van de Water is gisteren opgehaald van het onbewoonde eiland in de Caribische Zee waarop hij een half jaar alleen had willen doorbrengen. Hij is drie weken op het eiland geweest.” Deze moderne Robinson Crusoe haalt vaak de publiciteit. Hij vertrok twee keer met de nodige tam-tam; de eerste keer was hij op een verkeerd eiland afgezet.
Even later: “De zes jonge Noren die de ijskap van de noordpool op skies wilden oversteken hebben hun poging opgegeven. Na 600 kilometer in 41 dagen hadden ze nog 400 kilometer te gaan, maar het ijs verkeert in te slechte toestand.”
“De Amerikaanse Joan Merriam, die met een éénpersoonsvliegtuigje een tocht om de wereld maakt, heeft een storing van een van de twee motoren gemeld.” Later horen we van het ANP dat ze veilig is geland in Oakland, Californië.
Ook mislukt: “In het Rijksasiel voor psychopathen Doktor van Mesdag in Groningen zijn vanmiddag een tiental verpleegden in opstand gekomen. Ruiten werden stukgeslagen waarna meubels en beddengoed naar buiten werden gegooid. Na een uur had het personeel, geholpen door de Groningse gemeentepolitie de situatie weer in de hand.”
Opstand gesmoord, punt gescoord, is mijn conclusie.
Foto: Joan Merriam bij het vliegtuigje waarmee ze solo rond de wereld vloog. 21 dec. 1964. (LA-Times, creative commons)
“Rijkswaterstaat is gevraagd het Haringvliet bij Middelharnis op te loden.” Oploden? Het wordt duidelijk in het vervolg: “Als men weet hoe diep het daar is en hoe de stromingen lopen kan worden onderzocht of de auto met drie inzittenden kan worden geborgen die zaterdag van het veer reed.” De kansen worden klein geacht, het is daar 40 tot 50 meter diep en er staat een sterke stroming.
De hele dag gaat het over de Navo-top die morgen in Den Haag begint. Ministers uit de 15 Navo-landen arriveren op Schiphol, Ypenburg en op station Hollands Spoor. Men is behoorlijk zenuwachtig. Het ANP: “De konferentie, die in de Juliana-kazerne wordt gehouden, is omringd met de strengste veiligheidsmaatregelen. Alle bloemen en planten, schilderijen en schemerlampen zijn verwijderd uit vrees voor verborgen mikrofoons. Voor de honderden journalisten die worden verwacht zijn extra voorzieningen geschapen.”
Niet welkom zijn demonstranten. “Het Ministerie van Justitie heeft, uit vrees voor verstoring van de openbare orde, opdracht gegeven de toegang tot Nederland te ontzeggen aan alle vrouwen die naar ons land komen om deel te nemen aan de internationale vrouwenbetoging tegen de kernvloot van de Navo. Vanochtend werden al drie Canadese en een Amerikaanse dame (de vrouw van Nobelprijswinnaar Pauling) op Schiphol tegengehouden en met het eerstvolgende lijnvliegtuig terug naar Londen gestuurd. Morgenochtend worden op Schiphol nog 65 vrouwen uit Amerika verwacht.”
Wat een angsthazen. Honderd vreedzaam demonstrerende dames. En wat een willekeur: de Miss bril verkiezingen, ook behoorlijk angstaanjagend, mag wel doorgaan.
Foto: Miss Bril verkiezing in Rotterdam. Hier de negen mooisten op weg naar de finale. 11 mei 1964 (Eric Koch, Anefo)
Zondag na Hemelvaartsdag, veel mensen maken er een lang weekend van. Er gebeurt vrijwel niets, op een paar gruwelijke verkeersongelukken na, met veel doden. En er zijn de eindeloze sportuitslagen. Onder de rubriek ‘Automobilisme’: “De Britse BRM rijder Graham Hill heeft na een spannende strijd de race om de 22ste Grand Prix van Monaco gewonnen. De favoriet Jim Clark gaf op wegens pech.” BRM-rijder? Dat blijkt de afkorting voor British Racing Motors, een Engelse autosportorganisatie die tussen 1951 en 1977 raceauto’s in elkaar zette en probeerde Formule 1 races te winnen.
Wat de dag domineert is het bezoek van de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken, Dean Rusk, aan ons land. Dinsdag zal er in Den Haag een belangrijke NAVO-top plaatsvinden, vandaar. “In een korte verklaring bij zijn aankomst zei hij dat hij hoopte dat de bijeenkomst nuttig zal zijn.” Nou, breaking news, ik zie de journalisten al schrijven op hun blokjes. ‘Hij hoopt dat het nuttig zal zijn!’ Maar later, schattig: “Minister Rusk heeft in Den Haag een beleefdheidsbezoek gebracht aan de minister-president, meester Marijnen. De Amerikaanse gast bracht de hartelijke groeten over van president Johnson.”
Nederlandse premiers en Amerikaans presidenten, altijd raak. Ik zie nog -jaren later- Balkenende de oval office binnenstappen samen met Jap de Hoep Skepper, stoethaspelend van pure opwinding. Mooie beelden.
Foto: 10 mei 1964. VS-minister Dean Rusk en MP Marijnen drinken thee in de tuin Catshuis: you have sugar? (Harry Pot, Anefo)
“Twee van de drie onderzeese telefoonkabels tussen Amerika en Europa zijn gisteren gebroken. De oorzaak is onbekend maar sabotage is uitgesloten. De telefoonkabels zijn al vaker gebroken, maar nooit twee op één dag.” Grappig dat ze sabotage gelijk uitsluiten. Dat is nu anders.
Tijd voor wat ‘human interest’: “In Den Haag is vannacht een café uitgebrand. De brandweer heeft zich behalve met het blussen ook bezig gehouden met het redden van drie katten en een kanarie. Twee brandwachten hebben met succes zuurstof toegediend aan de kanarie die door de rook was bedwelmd.”
In Amsterdam vond vandaag een congres plaats over het medium televisie waar wijze dingen werden gezegd. Zo vindt Jonkheer meester De Brauw (ja, die van de kernenergie, PvW) dat uitzendrechten niet moeten worden weggegeven alleen op grond van aantallen maar dat ook de (geplande) inhoud telt. “Volgens hem zal wat wij nu algemene televisie noemen eens commerciële televisie zijn. Dan zal de publieke omroep zich tot een volkomen educatieve en culturele televisie kunnen ontwikkelen.”
“Volgens de Utrechtse hoogleraar Kwant moet de macht van televisie niet worden onderschat en moeten betrokkenen er voor zorgen dat de goede smaak van de mensen wordt ontwikkeld. Hij merkte op dat de nieuwe middelen de mogelijkheid bieden mensen te betrappen in situaties waarin zijn niet graag betrapt willen worden. Er kan dan soms sprake zijn van geestigheden, maar die kunnen misplaatst zijn.”
Hoeveel gelijk kun je hebben. Het is allemaal wat oubollig geformuleerd, maar goed gezien.
Foto: Sleeswijk Revue: Willy Walden en Piet Muyselaar (Jac de Nijs, Anefo)
Het ANP om 07.00 uur: “Amerika zal proberen grotere Europese steun te krijgen voor de strijd tegen de Viet-Kong rebellen in Zuid Vietnam. De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Rusk zal zijn Europese collega’s een lijst voorleggen van bijdragen die Amerika van zijn bondgenoten verwacht zoals economische hulp, militaire adviseurs, artsen, verpleegsters en medische uitrusting.”
Ik geloof niet dat vanuit Nederland deze oproep is beantwoord. Wel het tegenovergestelde, het beroemde Medisch Comité Nederland-Vietnam (opgericht 1968, het bestaat nog steeds) bood vooral hulp aan de slachtoffers van de Amerikanen, meest in Noord-Vietnam.
Verder binnenlands nieuws: “De Nijmeegse psycholoog doctor Aarts is na een onderzoek bij kweekschoolleerlingen tot de conclusie gekomen dat proefpersonen met een hoger intelligentie niveau een juister oordeel over zichzelf hebben dan de anderen. Verder bleek dat het oordeel van degenen die met zichzelf ingenomen waren minder goed was dan dat van hen die met zichzelf ontevreden zijn. Ook wordt een minder goed oordeel gegeven over eigen persoonlijke kenmerken waaraan men veel waarde hecht. Een en ander staat in het proefschrift van doctor Aarts, waarop hij promoveerde aan de Universiteit van Nijmegen.”
Wat een apekool. Ik weet niet wat de redacteur van dienst bezielde om dit item zo te brengen. Wel vermoed ik dat in een hoop gezinnen de animo om de kinderen te laten doorleren weer is afgenomen.
Dit is Oud-nieuws 906. Meer op www.devrolijkejaren60.nl Foto: Zaal Frascatie, Amsterdam, 15 mei 1970: 40 schrijvers hielden voordrachten ten bate van het Medisch Comité Nederland-Vietnam (Bert Verhoef, Anefo)
Hemelvaartsdag, dat betekent drukte op de Nederlandse wegen. Het ANP: “Hét knooppunt van het Nederlandse wegverkeer, het verkeersplein Oudenrijn bij Utrecht, kreeg heel wat auto’s te verwerken, maar de politie wist het verkeer zonder ernstige stagnaties aan de gang te houden.”
In Utrecht gebeurt het vandaag: “Naar schatting 23-duizend jongens en meisjes uit het hele land nemen in Utrecht deel aan de manifestatie ‘Palaver 64’ die is georganiseerd door de Stichting Jeugd en Bijbel. Aanleiding is het 150-jarig bestaan van het Nederlands Bijbelgenootschap. De manifestatie in de Irenehal wordt opgeluisterd door veel artiesten waaronder de Amerikaanse gospelzangeres Mahalia Jackson.”
Het hoogtepunt qua nieuwsvoorziening genieten we om 20.00 uur. Het ANP: “Op een federatief muziekconcours te Breskens zijn in de sectie Fanfare vier eerste prijzen toegekend. In de afdeling Uitmuntendheid behaalde ‘Harmonie’ uit Oostburg 103 punten en ‘Oefening Kweekt Kunst’ uit Westkapelle 102 punten. In de Vaandelafdeling kreeg ‘Excelsior’ uit Kloetinge 104 punten met wimpel. In dezelfde afdeling behaalde ‘Veronica’ uit Zuidzande 110 punten met lof en uitreiking van een vaandel.”
Dit krijgen dus een miljoen plus mensen voorgeschoteld als ze geheel naar gewoonte het radionieuws van 8 uur s-avonds opzetten. Opeens begrijp ik een beetje waar Wim T. Schippers zijn inspiratie vandaan haalde.
Foto: Mahalia Jackson in de Utrechtse Irenehal, 7 mei 1964 (Hugo van Gelderen, Anefo)
Gedonder in Israël waar vandaag kanalen in werking worden gesteld om jaarlijks met 180 miljoen kubieke meter water uit het meer van Galilea de Negev woestijn te bevloeien. “De Arabische buurstaten zijn fel gekant tegen deze bevloeiingswerken en dreigen de hoofdstroom van de rivier de Jordaan te verleggen.”
“Na een ontploffing van een van de hoogovens bij IJmuiden zijn veertien arbeiders met zware brandwonden overgebracht naar omliggende ziekenhuizen.” Ik heb het even nagezocht, en verdomd, het Nationaal Brandwondencentrum in Beverwijk zit juist daar, mede vanwege de vele brandwonden bij de hoogovens.
De Eerste Kamer behandelt de begroting van OK&W. Het gaat over de Mammoetwet en de proefnemingen met de HAVO-school. Het ANP: “De heer van der Vliet (VVD) vreest dat de MMS, de Middelbare Meisjes School de dupe van deze experimenten wordt. Ook bestaat bezorgdheid in kringen van het ULO, het Uitgebreid Lager Onderwijs.” Met reden, deze schooltypen zijn geheel uit het onderwijsaanbod verdwenen.
Later discussiëren ze over de houding van de overheid tegenover de moderne literatuur. “De heer Algra (ARP) verwijt schrijver G.K. van het Reve ondermijning van ons maatschappelijk bestel door de wijze waarop hij in ‘Op weg naar het einde’ de homofilie wettigt. Deze trant van schrijven heeft niets met kunst te maken. De overheid moet stoppen met subsidie of het geschrevene gaan beoordelen. Anders betaalt ze voor schuttingwoorden, aldus de heer Algra.”
Heerlijk, die diepe verontwaardiging. Benieuwd hoe ze over 60 jaar tegen onze discussies aankijken.
Foto: Gerard van het Reve en Hanny Michaelis, van 1948 tot 1959 zijn echtgenote, na ontvangst van de Romanprijs van de gemeente Amsterdam voor ‘Op weg naar het einde’, 1966 (coll. Rijksmuseum, publiek domein)
“Twee compagnieën Finse militairen zijn vanmorgen Nicosia binnen gefietst. Ze worden ingedeeld bij het vredesleger van de Verenigde Naties op Cyprus. De bijna 300 officieren en manschappen werden op hun 50 kilometer lange weg van het vliegveld naar de hoofdstad toegejuicht door Turkse- en Griekse Cyprioten.”
Wat doet dat heerlijk vooroorlogs aan, een regiment fiets-soldaten.
Verder binnenlands nieuws: “Het verbruik van gedestilleerde dranken in ons land was vorig jaar ongeveer 8 procent hoger dan in 1962. De invoer neemt sneller toe dan de uitvoer. Zo steeg de invoer van buitenlandse Vermouth in twee jaar van 10-duizend naar 36-duizend liter.” Dat stond bij mijn ouders in de kast, Vermouth, geel en rood, samen met port, sherry en advocaat. Allemaal voor de damesvisite, de mannen dronken bier of jenever, met keuze uit jonge klare of ‘oude genever’.
“5 mei. In de Jozefkerk in Tilburg is vanavond de nationale herdenkingsbijeenkomst gehouden waar meester Aalders, voorzitter van de vereniging van ex-politieke gevangenen, sprak over de zin van het bevrijdingsfeest. Hij vond dat de ware zin van de viering voor velen verloren is gegaan. Hij benadrukte dat de schooljeugd betrouwbaar en degelijk over de oorlog moet worden voorgelicht.”
Dat was 60 jaar geleden. Het zal wel een klusje zijn om de schooljeugd van nu echt geïnteresseerd te krijgen.
Foto: Finse VN-soldaten op Cyprus, 1964 (via Pinterest)
Het ANP om 1 uur: “Premier Chroestjov heeft gezegd dat bepaalde westerse kringen Cyprus willen veranderen in een onzinkbaar vliegkampschip van de Navo.” Dat vind ik grappig gezegd. Van afstand bezien draagt de humor van Chroestjov bij aan de groeiende ontspanning tussen oost en west. Ik mag hem wel.
Verder is het de hele dag 4 mei. Het ANP: “Vandaag worden in ons land de doden herdacht, burgers en militairen, die sinds 10 mei 1940, wanneer en waar ook ter wereld, in het belang van het koninkrijk zijn gevallen.”
Een strakke omschrijving, hier horen de holocaust-slachtoffers duidelijk niet bij. Dan volgen instructies over het vlagvertoon (halfstok van 06.00 uur tot zonondergang), het gelui van alle kerkklokken (van 19.45 uur tot een halve minuut voor acht) en de daarop volgende twee minuten stilte. “Vanavond zijn er geen openbare vermakelijkheden, in de horeca geen andere muziek dan die van de officiële Nederlandse radiozenders en de buitenverlichting van horeca en bioscopen worden gedoofd.”
’s-Avonds doet het ANP verslag van de eerste herdenking op de Dam, om 16.00 uur met kransleggingen van Koningin en Prins, de regering en een eindeloze reeks notabelen. Om 20.00 is er op dezelfde plek de tweede ronde voor het grote publiek: “Indrukwekkend was de stilte die viel op de Dam waar duizenden waren samengestroomd.”
Juul en Benno waren rond achten opnieuw druk met herdenken, nu in Baarn.
Foto: Dodenherdenking in 1954, op de Dam bij het tijdelijke monument uit 1947. (Wim van Rossem, Anefo)
“In Djakarta zijn honderden boeken in het openbaar verbrand. Nederlandse, Duitse, Engelse en Franse titels die schadelijk worden geacht voor het Indonesische volk. Sprekers noemen het het begin van uitbanning van oude culturele invloeden.” Deze gevoelens zijn aardig gesleten. Ik vermoed dat er nu meer Nederlanders met Indonesië bezig zijn dan andersom.
Wat ook zal slijten is dat Carlisten gedoe waar we door prinses Irene en haar man Carlos in verzeild zijn geraakt. Vandaag was er een toogdag. Het ANP: “De demonstratie op de Montejurra is vanmorgen begonnen met een bedevaart langs de hellingen van de berg door ongeveer 100-duizend met rode baretten getooide Carlisten. Op de top werd een mis opgedragen en werden redevoeringen gehouden. De Carlisten droegen borden met leuzen als ‘lang leven Juliana en Bernhard’ en ‘ja aan Nederland, nee aan zijn regering'." Hier is over nagedacht, denk ik dan.
Verder binnenlands nieuws: “In Venray is door de bisschop van Keulen de hoeksteen gelegd voor de zogenoemde Vredeskerk, in aanwezigheid van veel kerkelijke en burgerlijke autoriteiten.”
Het geld is bijeengebracht met acties van tal van kardinalen uit de hele wereld en zelfs de paus heeft het geld van een prijs die hem was verleend (een prijs voor de paus?) beschikbaar gesteld. Ik heb dat opgezocht. De grote voortrekker was pastoor Gerrits, zijn ideaal was een ‘ontmoetingspunt waar religieuze grenzen vervagen en de vredesgedachte centraal staat’. Op 24 oktober 1964 is de kerk geopend, in 2001 werd een sloopvergunning aangevraagd. Ook de moederkerk is aan slijtage onderhevig.
Foto: Prinses Irene, inmiddels hertogin van Madrid, met carlisten op de Montejurra, 1965
De dag opent met prognoses van het Verkeer- en Waterstaat. “De komende 15 jaar zullen de Deltawerken het Rijk nog zo’n 2,5 miljard gulden kosten.” Dat was te optimistische. Alleen al de Oosterscheldekering kostte 2,5 miljard. De boel werd pas 22 jaar later (min of meer) afgerond. Ik hoor Bea nog zeggen: ‘de Deltawerken zijn voltooid.’
Dan gaat het ANP verder: “De Zuiderzeewerken zullen, naar minister van Aartsen verwacht, omstreeks het jaar 2000 helemaal klaar zijn. Men verwacht een landaanwinst van 4-duizend hectare per jaar, nodig om de groei van de bevolking op te vangen en het grondverlies door stadsuitbreiding.” Hier was hij te pessimistisch. De laatste polder, zuidelijk Flevoland, viel al in 1968 droog. En de Markerwaard werd geschrapt.
Het rommelt weer in omroepland. “De voorzitter van de Vara, meester Burger, heeft verklaard dat het Vara-bestuur niet verplicht is en niet van plan is om aan anderen dan de leden financiële verantwoording af te leggen. De Vara is financieel gezond, al vormen de contanten een negatieve grootheid.”
Geweldig, we hebben geen schulden, wel een negatieve grootheid aan contanten.
Burger gaat stevig te keer: “Hij verwierp in zijn rede de term ‘verzuiling’ met betrekking tot het Nederlands omroepbestel.” Wat een blufpoker. Je had de katholieke KRO, de christelijke NCRV, de liberale AVRO en de arbeidersbeweging met hun Vara, allemaal 100% verstrengeld met de bijhorende politieke partijen. En dan zeggen dat je hier niet van verzuiling kunt spreken. Oké Burger, doe je best.
Foto: Arbeiders bij de Zuiderzeewerken, 1950 (Jac de Nijs, Anefo)
Vandaag is het Koninginnedag, HM Juul is jarig . Niks vrijmarkten of dronken worden in Amsterdam, nee, het defilé op Soestdijk, daar gaat het om. Het ANP besteedt er veel aandacht aan, het Nederlandse volk wil de vorstin steunen in deze moeilijke tijd, qua Irene. We horen een eindeloze opsomming van wat allemaal voorbij trekt in de anderhalf uur dat het mag duren. “Het gedrang voor het bordes van het paleis was soms zo groot dat de delegaties naast elkaar voorbij marcheerden om het tempo van de stoet te verhogen. Toch moesten nog duizenden, die al uren te voren met bloemen, vlaggen en geschenken in de paleistuin hadden gewacht, worden teleurgesteld.”
In de avond blikt het ANP terug op de drukste koninginnedag in Juliana’s regeerperiode. “De politie schat dat in totaal zo’n 120-duizend mensen over de weg langs het paleis zijn getrokken om de jarige vorstin hun aanhankelijkheid te betuigen.”
Dat is nu anders. Ik begrijp dat er afgelopen zaterdag veel mensen op de been waren in Emmen, met het scoren van een selfie met Maxima als hoogste goed. Ook een uiting van aanhankelijkheid.
Het gewone leven gaat door, vooral in het buitenland. Op Cyprus worden VN-troepen ingezet om de vechtende Turks- en Grieks Cyprioten uit elkaar te houden. Het ANP: “Volgende week zal het Finse detachement gaan optreden. De Finnen zullen bij hun patrouilles gebruik maken van hun fietsen.” Moedig. Het is nogal bergachtig op Cyprus.
Foto: Het defilé op Soestdijk, 30 april 1964 (Jac de Nijs, Anefo)
Soms valt het ANP-radionieuws rouw op je dak, zoals vandaag: “Bij graafwerkzaamheden in een straat in de Poolse hoofdstad Warschau is een massagraf ontdekt van slachtoffers van de Nazi-terreur. Er liggen naar schatting 10-duizend mensen begraven, bijna allen Joden uit het ghetto. Identificatie van de slachtoffers is niet mogelijk. De executies moeten in 1943 hebben plaatsgevonden.”
Wat een mededeling. Maar het ANP-nieuws kabbelt gewoon verder met trivialiteiten zoals de stroomuitval in Overijssel. “Die leidde er toe dat het koninklijk gezin, vandaag te gast bij prinses Armgard op kasteel Warmelo in Diepenheim, het laatste deel van de televisiereportage uit Rome van het huwelijk van prinses Irene niet heeft kunnen zien. Elektriciteitsmaatschappij ‘De Berkelstreek’ noemde het een stom toeval dat net vandaag, door een kabelbreuk, daar de stroom uitviel.”
Later een wat informatiever item: “In de welvarende landen van de wereld sterven de meeste mensen ten gevolge van hartaandoeningen. Kanker komt op de tweede plaats, gevolgd door beroerten, ongelukken en griep. In onderontwikkelde gebieden vormen infectieziekten de meest voorkomende oorzaak van overlijden. De belangrijkste daarvan zijn tuberkulose, ingewandaandoeningen, mazelen en malaria. In Japan is zelfmoord op één na de belangrijkste doodsoorzaak.”
Dat van Japan wist ik niet. Ons werd geleerd dat vooral de Zweden veel zelfmoord pleegden. Daar werd dankbaar een stichtelijke les uitgehaald: Zweden is een welvarend land, de mensen zijn er rijk, maar kijk, geld maakt dus niet gelukkig. Geen speld tussen te krijgen.
Foto: Het huwelijk van Prinses Irene en Charles de Bourbon Parma wordt ingezegend door kardinaal Giobbe, ondersteund door zeven andere hooggeplaatste prelaten, Rome, 29 april 1964 (public domain)
“De loonexplosie heeft in de Nederlandse economie verkeerde ontwikkelingen veroorzaakt en de onaangename gevolgen daarvan zullen we moeten dragen. Dat schrijft de president van de Nederlandse Bank, doctor Holtrop, in zijn jaarverslag.”
En zo hoort het. Zo lang ik leef zijn er bankpresidenten die verklaren dat het zo niet langer kan. Je kunt er donder op zeggen dat ook Klaas Knot stevig commentaar zal hebben als we binnenkort (?) een regeerakkoord gaan zien.
Nog meer stichtelijke woorden om 18.00 uur. Het ANP: “Kardinaal Alfrink vindt een religieuze levensvisie bij het onderwijs gewenst. Alle onderwijs kent twee elementen: instructie en educatie. Instructie staat los van de levenshouding. Zodra educatie aan de orde is, komt het aan op levensvisie, de grondslag ven het Nederlands onderwijs. De kardinaal zei een en ander bij de opening van de Rooms-Katholieke huishoudschool Mariëndaal in Utrecht.”
Poeh, poeh, grote woorden. Ik geloof niet dat je vandaag de dag een prelaat zover krijgt om dit hardop te zeggen.
De huishoudschool, gekscherend ook wel de spinazie-academie genoemd, bestaat helemaal niet meer. Als de kardinaal in zijn levensvisie ook de dienende rol van de huisvrouw voor zich zag, dan zou je in zijn woorden nog een verwoede poging tot behoud van de familiaire orde kunnen horen. Maar waar praat ik over. Ik heb nooit het lesrooster van een huishoudschool gezien. En de paar meiden die ik van de huishoudschool kende waren leuk. Ik vermoed dat zij meer van het leven hadden geproefd dan de gymnasiumklantjes waartussen ik opgroeide.
Foto: Gymnastiekgroep Huishoudschool Huessen 1965/66 (Historische Kring Huessen)
De dag opent om 7 uur met De Gaulle. Het ANP: “Het herstel van president De Gaulle verloopt volgens zijn artsen niet helemaal naar wens. Ze hebben de Franse president een volledige rustkuur voorgeschreven van ongeveer drie maanden. De artsen hebben er daarbij op gewezen dat ze geen enkele verantwoordelijkheid willen dragen, als de president het advies naast zich neer zou leggen. Het is nu tien dagen geleden dat hij werd geopereerd.”
Die potage wordt blijkbaar niet zo heet opgelepeld want om half elf s-avonds horen we: “President De Gaulle zal in principe de kabinetszitting leiden die is vastgesteld voor volgende week woensdag. Het Franse staatshoofd zegt dat in een kommunikee dat vandaag in Parijs is uitgegeven.”
Ik ken een paar mensen die in de zorg werken. Van hun weet ik dat die er goed de schurft aan hebben als een patiënt hun adviezen in de wind slaat. Dat lijkt me erg frustrerend, maar ja, als het Franse staatshoofd het doet, waarom zouden anderen dan niet eigenwijs mogen zijn.
Nog een welgemeend advies: “De minister van landbouw, meester Biesheuvel, heeft gezegd dat de boeren een gevaarlijk spel spelen door alle heil voor de landbouw uit Den Haag te verwachten.” Grappig, hoe zo’n uitspraak in 60 jaar niets aan actualiteit heeft verloren.
Foto: Boerenprotest in de IJsselhal, Zwolle 1980 (Hans van Dijk, Anefo). Dit jongetje is nu ongeveer 50.
Je moet geloven dat, gelet op de onderwerpen van het radionieuws, de gemiddelde Nederlandse luisteraar 60 jaar geleden internationale politieke ontwikkelingen op voet volgde. Zo horen we om 8 uur ‘s-avonds, zonder verdere context: “De Britse minister van Buitenlandse Zaken Butler is naar New York vertrokken voor besprekingen met president Johnson en zijn Amerikaanse ambtsgenoot Rusk. Na zijn bezoek aan de Verenigde Staten gaat minister Butler naar Manilla en Tokyo.”
Binnenlands nieuws is veel concreter. Zoals het bericht dat prinses Irene geen rechtstreekse beelden van haar huwelijk op televisie wil. “De prinses meent dat een directe uitzending haar zenuwachtig zal maken. Filmopnamen voor latere uitzending wil zij wel toestaan.” Ook heel tastbaar: “De paters Jezuïeten mogen niet meer meewerken aan het Rooms-Katholieke weekblad ‘de Nieuwe Linie’. De pater-generaal van de orde heeft hiertoe besloten omdat de koers van het weekblad afwijkt van de richting die hij zich had voorgesteld.”
Ik snap dat wel. Mijn Roomse vader nam goedgelovig in 1963 een abonnement op het Jezuïetenblad ‘de Nieuwe Linie’. Oud-hoofdredacteur van de Boomen zegt over die tijd: ‘We schreven over abortus, pornografie, euthanasie. Geen taboe was veilig bij ons. Pedofilie, incest, naturisme, het kwam allemaal ter sprake, tot geluk of verbijstering van de lezer.’ (Vk, 8 mei, 2013). Niet tot genoegen dus van mijn vader die vier kinderen probeerde op te voeden. Al na een paar jaar ging de Nieuwe Linie eruit.
Foto: Interview pater Arts, in opdracht van de Nieuwe Linie, 1964. Let op het lampenkapje van Keuls aardewerk. (Hugo van Gelderen, Anefo)
Groot feest in de Maasstad, prinses Margriet wordt vandaag meerderjarig (=21). Juul, Benno, Bea en Christina, plus ongeveer 100 vrienden en vriendinnen van de prinses dansen vanavond in ‘de Rotterdam’ op muziek van drie orkesten. Grote afwezige is natuurlijk Irene die over een week gaat trouwen in Rome. Voor die bruiloft vandaag opnieuw afmeldingen: zo zal prinses Armgard, de moeder van Benno, er niet bij zijn. En, niet onbelangrijk: “De Surinaamse ministerraad heeft besloten dat op de dag van het huwelijk van prinses Irene niet zal worden gevlagd,” zo meldt het ANP. Het moet niet gekker worden.
“De Koninklijke Landmacht kampt met een overcompleet aan hogere officieren. Gedacht wordt aan voortijdige afvloeiing, zo mogelijk op basis van vrijwilligheid.” En dat terwijl die jongens sowieso al op 55 met pensioen gaan.
In de VS is dat kennelijk 60. Het ANP: “De opperbevelhebber van de Amerikaanse troepen in Zuid-Vietnam, generaal Harkins, zal op 1 augustus zijn commando overdragen. Hij wordt in mei 60 en gaat met pensioen. Harkins wordt opgevolgd door generaal Westmoreland.” Dat is een bekende naam. In mijn herinnering zei hij, nadat een dorp was platgebombardeerd, ‘In order to save the village we had to destroy it.’ Ik maakte mij daar als puber grenzeloos kwaad om. Echte stoom kwam uit mijn oren toen hij, op de vraag of het enorme aantal burgerslachtoffers niet aan zijn geweten knaagde, antwoordde: ‘Nee, daar heb ik geen last van. Bovendien, deze mensen kijken anders naar de dood dan wij westerlingen.’ Brrrr.
Foto: Generaal Westmoreland op inspectie bij tankbemanning, mei 1968 (Kevin Thurgar)