374 - uit het radionieuws van 8-10-1962: vermakelijkheidsbelasting

De dag opent met een opvallend bericht: “Slechte weersomstandigheden over de hele wereld hebben het afgelopen jaar een stilstand veroorzaakt in de toeneming van de voedselproductie.” Alle informatie die bij mij binnenkomt over klimaatverandering doet een beeld ontstaan dat het allemaal wat extremer wordt. Heter waar het warm was, natter waar het al vochtig was en meer cyclonen en orkanen waar het eerder ook al waaide. Maar slecht weer over de hele wereld, dat is voor mij een nieuw fenomeen. Ik zie gelijk een wat sip kijkende Peter Kuipers Munneke op TV die uitlegt dat het er voor de wereld de komende week beroerd uitziet. Maar na donderdag trekt het weer bij, zegt hij met een hoopvolle glimlach. Gelukkig maar.

Om 8 uur ’s-avonds vertelt de nieuwslezer dat in 1961 we minder naar de bioscoop, ballet en concerten zijn geweest vergeleken met het jaar ervoor. Maar méér naar opera’s, operettes, revues en sportwedstrijden. De overheid houdt dit goed bij vanwege de revenuen. Het ANP: “Van elke gulden die het uitgaande publiek aan vermakelijkheden besteedt, gaat 18 cent naar de belasting. De fiscus ontving vorig jaar ruim 28 miljoen gulden aan vermakelijkheidsbelasting.” Ik begrijp dat ze hier in 1979 een punt achter hebben gezet. Wordt de ‘ongezonde genotsbelasting’, bijvoorbeeld op zoetigheid en vet, een mogelijke moderne variant hierop.

Foto:  Ko van Dijk (l) en Ank van der Moer (r) in Oom Wanja 1961  (Wim van Rossem, Anefo coll NA) 

373 - uit het radionieuws van 7-10-1962: de Muur

Madurodam sluit het seizoen af en meldt dat het dit jaar 1,2 miljoen bezoekers heeft ontvangen. Dat is veel. Toen ik 20 jaar later, begin jaren 80 op het Openluchtmuseum in Arnhem werkte vormden 300.000 bezoekers een mooi resultaat. En dat was ook een nationale publiekstrekker. Het zit hem in die 20 jaar, denk ik. In 1962 zijn dagjestochten en vakantie in eigen land de gewoonte. Zelf, herinner ik me er drie: een dagje Ouwehands Dierenpark, een dagje naar een strand (?) bij Harderwijk, een bezoek aan de pier in Scheveningen. Domburg, met een nachtje slapen erbij, was alweer een stadium verder.
In het 8.00 uur nieuws horen we dat Willi Brandt, de burgemeester van Berlijn, is teruggekeerd uit de VS waar hij heeft overlegd met president Kennedy. Als je dit bulletin leest realiseer je je hoe spannend het was en wat een principiële keuzes moesten worden gemaakt om de blufpolitiek van de Russen te pareren. Het ANP: Brandt gaf een persverklaring zonder verder commentaar. Deze stelt dat "over de aanwezigheid van Amerikaanse troepen in Berlijn niet wordt onderhandeld. De levensvatbaarheid van West-Berlijn is een van de belangrijkste taken van het westen; open toegangswegen moeten worden gegarandeerd. En de wereld moet zien dat de Berlijnse muur een menselijke tragedie teweeg heeft gebracht."
Ik vermoed een grote overeenkomst met de huidige strijd in de Oekraïne: de vraag waar gaat dit heen en hoe moet dit ooit eindigen?

Foto: 1961 Elderly woman after 3 hours waiting to see her East Berlin friends and relatives. (Dan Budnik, public domain) 

372 - uit het radionieuws van 6-10-1962: wereldkampioen ploegen

Het ochtendnieuws van 8 uur doet me glimlachen: “Amerika heeft gisteren in de woestijn van Nevada een kernwapen van de middenklasse tot ontploffing gebracht.” De Toyota Corolla van de atoombommen. Maar dit is het dagelijkse nieuws, we zitten in een van de heftigste perioden van de Koude Oorlog. De Sovjet Unie en de VS zitten elkaar op alle fronten in de haren, dreigende taal is niet van de lucht. De BuZa ministers Rusk en Gromyko hebben vandaag vier en een half uur gesproken en niets bereikt. “We zijn terug bij af.” zei Rusk na afloop.
Des te opvallender het bericht om half elf: “Het New York City Ballet is vanavond in Moskou aangekomen. De balletgroep zal een toernee door de Sovjet Unie maken die tot begin december duurt.” Daar en toen lukte het dus wel om de culturele uitwisseling op peil te houden, ondanks de maximale politieke spanningen die leefden.

Wat zei Johan Remkes gisteren, Nederland is een land van en voor boeren. Klopt dat? 60 jaar geleden zeker wel. Luister, het ANP: “De nieuwe wereldkampioen ploegen, de 21 jarige Noor Hans Sylling, is gisteravond in Zwolle gehuldigd. De minister van Landbouw en Visserij, meester Marijnen, overhandigde hem de ‘Gouden Ploeg’. Ongeveer 40-duizend mensen hebben de strijd om de wereldtitel in Dronten bijgewoond.”   Hoor je dat, 40.000 !

Foto:  Prins Claus opent het WK-Ploegen in Dronten, dit keer op 7 oktober 1967  (Bert Verhoef, Anefo, coll NA) 

371 - uit het radionieuws van 5-10-1962: de Mau Mau

Vandaag laat het radionieuws zien dat we 60 jaar geleden in een andere wereld leefden. Nul connecties met de actualiteit, of het moet zijn dat om 13.00 uur de Mau Mau ineens langskomt, “opgepakt met een partij zelfgemaakte geweren.” De Mau Mau? Voor wie het niet meer weet: dat was een guerrilla beweging die in de jaren 50 behoorlijk gewelddadig de Britse koloniale overheersing in Kenia bestreed. Gelet op de rehabilitatiegolf van anti-koloniale bewegingen: de Mau Mau , onthoud die naam. 
En dan om half elf het bericht dat vandaag twee treinen tussen Zwolle en Amersfoort elk 20 minuten vertraging hebben gehad. De IJsselbrug zat klem en er was een man met handkar tegen de trein gelopen. Ergens tussen toen en nu is het ANP gestopt met het melden van vertragingen op het spoor. Stel je het nieuws voor als dat vandaag nog wel gewoonte was.
Om 6 uur horen we dat in Amsterdam twee Britten zijn opgepakt met marihuana. “De partij vertegenwoordigt op de zwarte markt een waarde van ongeveer 6-duizend gulden.” Die ‘zwarte markt’ vind ik zo aardig, nu heet dat straatwaarde. In mijn tijd (héél lang geleden) deed wiet per gram tussen de 1,50 (Hollandse) en 6,- (Senegalese). Dus die Britten hadden wel een dikke kilo bij zich, denk ik. By the way. Voor de teelt van wiet heb je nogal wat stroom nodig. Heeft het kabinet wel nagedacht over de consequenties van de energiecrisis voor onze nationale wietproductie en de overlevingskansen van onze de coffeeshops? Nou?

Foto:  Mau Mau,   in YouTube van Citizen TV Kenya

370 - uit het radionieuws van 4-10-1962: de gasbel van Slochteren

Om 8.00 uur meldt het radionieuws dat de loongrens voor het ziekenfonds wordt verhoogd naar 8650 gulden per jaar (was f 8000,-). Dat was de eerste vraag als je bij het loket van een dokter stond: ziekenfonds of particulier? Vond niet iedereen leuk.
In het zes uur nieuws horen we dat de aardgasnota van minister De Pous in de 2e kamer is besproken. Er wordt gespeculeerd op 500 miljard kubieke meter (later bleek het 2740 miljard m3), de stemming is uitgelaten. Nederland wordt een rijk land. Men beraadt zich over de exploitatievorm, de nota stelt een fifty-fifty maatschap voor, 50% Staatsmijnen en 50% Shell en Esso. Alleen de communisten willen een 100% staatsbedrijf.
Er zijn ook zorgen, bjvoorbeeld over de toekomst van de steenkoolwinning, maar die worden weggewuifd. Het ANP: “De heer Nederhorst (PvdA) merkte naar aanleiding hiervan op dat toen de schoen werd ontdekt de klompen ook minder waard zijn geworden.” Wauw . . . Puntje voor de PvdA.
“De heer Biewinga (ARP) wees erop dat men in de Italiaanse Po-vlakte de exploitatie van aardgas heeft moeten staken omdat daar de grond belangrijk is verzakt. Hij meende dat het daarom wenselijk is de oorzaken hiervan te onderzoeken voordat er concessies worden verleend, zodat ten minste de aansprakelijkheidskwestie vast staat.”
Wauw . . . Tien punten voor de ARP. Wat had die man gelijk.

Foto: Slochteren 1969  (Persfotobureau D. van der Veen)

369 - het radionieuws van 3-10-1962: kruis en gesp

Wat zegt hij allemaal, zullen luisteraars naar het radionieuws van deze woensdag 60 jaar geleden mogelijk hebben gedacht. Het ANP: “Aan alle militairen die in Nieuw Guinea dienden zal een herinneringskruis worden toegekend. Ook niet-militairen die zich in militaire zin verdienstelijk hebben gemaakt komen hiervoor in aanmerking. Aan militairen die aan een actie hebben deelgenomen zal een gesp worden toegekend. Kruis en gesp kunnen ook postuum worden toegekend.”    Blij dat ik het nu weet. Maar wat is een gesp, behalve de sluiting van je broekriem.

Voor de rest functioneerde het radionieuws optimaal. Rond 13.00 uur werd astronaut Walter Schirra de ruimte ingeschoten om 6 maal rond de aarde te gaan en daarna in de Stille Oceaan te landen. Het ANP had kennelijk goede connectie met Cape Canaveral want tot de landing om 22.30 uur kon per uur worden gemeld of het niet te warm was in de capsule (aanvankelijk wel, later beter), of de apparatuur het goed deed (ja), hoe Schirra zich voelde (goed) en zo verder.
Leerzaam vond ik het eerste bulletin om half twee waarin werd bericht over de landing en berging, gepland bij het eiland Midway waar een vliegdekschip en drie jagers op hem wachten. Het ANP: “Er is rekening mee gehouden dat de reis van Schirra vroegtijdig moet worden afgebroken en hij in een ander deel van de Stille of Atlantische Oceaan terecht komt. Voor het oppikken van de capsule zijn 40 schepen, 150 vliegtuigen en 40-duizend man ingeschakeld.”    Kijk, die zie je niet als zo’n jongen in een een vaal wit ruimtepak uit zijn cabine kruipt.

Foto:  Nieuw Guinea herinneringskruis met gesp  (catawiki) 

368 - uit het radionieuws van 2-10-1962: Dutch Culture

De dag opent om 8.00 uur met het bericht dat in Californië een vliegtuigje, op weg naar raketbasis Vandenberg, is verongelukt. De piloot en de tien inzittenden, allen raketdeskundigen, zijn omgekomen. Dat kun je niet verzinnen.
Bekender in de oren klinkt het bericht dat zeven Oost-Duitse jongens naar het westen zijn gevlucht. Het ANP: “Ze waren ontevreden over de economische situatie en wilden ook niet in het Oostduitse Volksleger dienen.”

Om 18.00 uur vertelt de nieuwslezer over een onderwerp dat ik al decennia volg: hoe Nederland zich in het buitenland profileert, met name op cultureel gebied. Het ANP: “De Minister van OKW, meester Cals, heeft een tentoonstelling geopend die een beeld geeft van de culturele voorlichtingsactiviteiten in het buitenland. (..) Hij bestreed de opvatting dat het beleid van de regering er bijna uitsluitend op zou zijn gericht culturele activiteiten in het buitenland voor het voetlicht te brengen uit chauvinistische overwegingen of met politieke of economische bedoelingen. Het hoofddoel is een bijdrage te leveren tot de ontwikkeling van de menselijke beschaving . Aldus minister Cals.”   Die Cals, hè. Geen chauvinisme, maar de menselijke beschaving.
Hij zal zich af en toe in zijn graf omdraaien als ie ziet hoe wij de Hollandse beschaving exporteren. Luister Cals, we doen ons best. Nu hebben we het Instituut ‘Dutch Culture’ op de Herengracht dat dit alles coördineert. Zij hebben als motto (lekker handig in het Engels) ‘your partner for international cultural ambitions’.

Foto: International Culture Week 2018:  Dutch Windmill on a Italian Square,  Xinzheng, China  (public domain) 

367 - uit het radionieuws van 1-10-1962: rassenhaat in de VS

Om 18.00 uur meldt de nieuwslezer dat de directeur van de Emigratiedienst naar Australië en Nieuw Zeeland is vertrokken om te praten over de kansen van Nederlanders die daarheen gaan, nu de arbeidsmarkt er krap is. “De grote golf ligt achter ons. In topjaar 1952 emigreerden 13.000 Nederlanders naar die twee landen, dit jaar nog maar 2000” meldt het ANP.  In totaal zijn in de jaren 50 meer dan een half miljoen Nederlanders geëmigreerd. Gelukzoekers werden ze genoemd, inmiddels een beladen woord.
Mijn eerste klus bij het filmarchief in 1986 was het bij elkaar zoeken van zogenaamde emigratiefilms, waarin de bevolking wordt aangespoord om vooral naar Canada, de VS, Brazilië, Australië of Nieuw Zeeland te emigreren. Prachtige films, wonderlijke boodschap.

De Verenigde Staten rollen in de ANP-berichtgeving van het ene probleem in het andere. Chroesjtsjov zuigt het bloed onder hun nagels vandaan met treiterijen in Berlijn. Cuba stroomt vol met Russisch wapentuig en binnenlands dreigt een heuse burgeroorlog in Mississippi. De zwarte student Meredith wordt vandaag onder begeleiding van duizenden soldaten en leden van de National Gard ingeschreven aan de Oxford-University aldaar, terwijl duizenden tegenstanders met stenen, flessen, molotovcocktails en geweervuur dit proberen te voorkomen. Er zijn inmiddels meerdere doden gevallen en tientallen gewonden, aan beide zijden. Te middernacht is de rust nog niet weergekeerd. 

Foto: James Meredith accompanied by US-marshals op weg naar de inschrijving, 1 october 1962 (Marion Trikosko, public domain) 

366 - uit het radionieuws van 30-9-1962: een 'geestelijke'

Al vroeg deze zondag 60 jaar geleden horen we via het ANP-nieuws dat mevrouw Bijloo uit Rotterdam het kampioenschap machineschrijven heeft behaald met 486 aanslagen per minuut. Ik vind dat onbegrijpelijk, dat zijn een dikke 8 aanslagen per seconde. Ik mag hopen dat dit op een elektrieke machine was met een bolletje (door IBM geïntroduceerd in 1961). Op zo’n ouwerwetse waar je de toets wel een centimeter naar beneden moet drukken zijn 8 aanslagen p/s godsonmogelijk.
In België hebben boeren geprotesteerd tegen het landbouwbeleid van hun regering door met honderden tractoren op diverse plaatsen wegen te blokkeren. Niks nieuws onder de zon.
Om 22.30 uur gaat het over de landdag van de Sint Adelbertvereniging, een organisatie van katholieke intellectuelen, in Rotterdam. “Pater van Kilsdonk betoogde dat er een crisis heerst in de wereld van de jeugdige katholieke intelligentsia die jaarlijks een geruisloos geloofsverlies van honderden veroorzaakt.” Of tie gelijk had, het zou nog veel erger worden.
Een jaar of tien geleden had ik voor een verkleedfeestje mijzelf een priesterboordje voorgebonden onder een zwart overhemd en donkergrijs pak. Dus van een kilometer herkenbaar als RK-geestelijke, dacht ik. Maar niemand van de aanwezigen begreep wat ik was. Piet is in het zwart vandaag met een raar kraagje. Daar bleef het bij.

Foto:  pater Jan van Kilsdonk 1966 (Eric Koch, Anefo)

365 - uit het radionieuws van 29-9-1962: herrie in de stad

In Mississippi loopt al dagen de spanning op nu de gouverneur voor de vierde keer persoonlijk heeft verhinderd dat de zwarte student Meredith zich op de universiteit inschrijft, tegen de instructies van de minister van justitie Robert Kennedy in. Inmiddels heeft de president 400 federale agenten naar het zuiden gestuurd, om desnoods de inschrijving te forceren. En in Birmingham, Alabama heeft een lid van de nazipartij ds Martin Luther King in zijn gezicht gestompt tijdens een toespraak. Het is allemaal nog niet zo inclusief, daar in het zuiden van de VS.

In Amsterdam is er ook herrie, maar van een ander soort. Het ANP om 22.00 uur: “Honderden Amsterdammertjes hebben vanmiddag naar hartenlust lawaai mogen maken in het Beursgebouw. Gewapend met trommels, pannen, blikken en deksels vierden zij het traditionele beurstrommelen.” Deze traditie was mij onbekend. Nu weet ik dat in 1622 een weeskind in de gaten kreeg dat ‘den Spanjaerd’ een boot met buskruit onder de beurs had gevaren. De jongen waarschuwde het gezag en voorkwam een ramp. Hij weigerde geld maar koos als beloning dat alle kinderen eens per jaar in de beurs herrie mogen maken zoveel ze willen. En zo geschiedde. Er is een fantastisch filmpje van te zien op: https://www.beursgeschiedenis.nl/moment/beurstrommelen     Zet het geluid hard.

Foto: still uit een Polygoonjournaal 1951

364 - uit het radionieuws van 28-9-1962: Overvoeding

Praktisch geen binnenlands nieuws vandaag of je moet alle formaliteiten in Nieuw Guinea nog als binnenlands zien, want de berichten daarover zijn legio.
Twee berichten die me opvallen omdat ze een soort actualiteitswaarde hebben.
Een om 18.00 uur als het ANP ons meldt dat in westerse landen overvoeding steeds sterker toeneemt. “Volgens een aantal artsen vormt dit op het ogenblik een belangrijk geneeskundig vraagstuk. Een en ander blijkt uit een artikel in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde” zegt de nieuwslezer. Ik vind die aanduiding van tijd ‘op het ogenblik’ zo optimistisch klinken. Die zwaarlijvigheid, die krijgen we er wel weer onder. Quod non.
En een ander om 22.30 uur: “Amerika zal zo nodig kernwapens gebruiken om zijn rechten in Berlijn te verdedigen. Dit heeft de Amerikaanse minister van Defensie, McNamara, in Washington meegedeeld. Het is de politiek van de VS zijn vitale belangen te verdedigen met alle beschikbare wapens. Berlijn is één van die belangen, aldus McNamara.”  Spierballentaal, toen van VS-zijde. 
De dagsluiter is het bericht dat in het station van Venetië een trein door het bufferblok is gereden en is terechtgekomen in de stationsrestauratie. Daar heb ik wel beeld bij. Men wacht rustig op de secondi piatti en dan BÉNG, komt de treno binnen.

Foto: overweight biker (creative commons) 

363 - uit het radionieuws van 27-9-1962: Burgemeester Hustinx

Belangrijke dag vandaag in Nieuw Guinea waar gouverneur Pieter Platteel het bestuur overdraagt aan de Verenigde Naties. Morgen vertrekt hij naar Nederland en met hem vele anderen. Het ANP om 13.00 uur: “De KLM onderhoudt, op een van de langste vliegroutes ter wereld, een luchtbrug die zijn weerga niet kent. In extra- en lijnvluchten zullen tot 21 november bijna 16-duizend personen van Nieuw Guinea naar Nederland worden vervoerd, waaronder duizenden soldaten.”
Om 18.00 volgt nog een aanvullend bericht: “Naar schatting 3-duizend dienstplichtigen uit Nieuw Guinea zullen onmiddellijk na repatriëring kunnen afzwaaien. Zij hebben een speciale jungle opleiding gehad die hier niet bruikbaar is.” Dit verbaast me. Je zou zeggen dat de gewoonte om s-ochtends je schoenen te checken op schorpioenen of de vaardigheid om bloedzuigers met een sigaret los te krijgen het vervullen van een goede dienstplicht hier op de Veluwe niet in de weg hoeft te staan. Maar over deze zaken heb ik geen recht van spreken, dienstplichtontloper die ik ben.
Dan nog een klein binnenpretje naar aanleiding van een lopende kwestie. Gisteren meldde het ANP dat burgemeester Hustinx van Nijmegen verklaarde dat de beschuldigingen van een voormalig ambtenaar over frauduleuze handelingen “kánt noch wál raakten.” Vandaag mag heel Nederland horen dat de gemeente Nijmegen wel degelijk “heeft getracht op onregelmatige wijze een oorlogsschade uitkering van het rijk te verkrijgen. Naast administratief wordt strafrechtelijk optreden overwogen.” Auw, Hustinx, auw-i-auw.

Foto: Juul en Benno met burgemeester Charles Marie Joseph Hubert Hustinx, Nijmegen 1956  (creative commons Zero)

362 - uit het radionieuws van 26-9-1962: Sonny Liston

In Catalonië heeft zich door zware regenval de laatste dagen een ramp voltrokken. De teller staat op 323 doden en 395 vermisten. Deze herinner ik me niet, maar qua slachtoffers is het er een van de buitencategorie.
Wat wel een bel doet rinkelen is het bericht waar Nederland deze woensdag om 7 uur mee wakker wordt. “Boksen. De Amerikaan Sonny Liston is in Chicago wereldkampioen zwaargewicht geworden. Hij sloeg de titelhouder Floyd Patterson in de eerste ronde knock-out. Het gevecht was vastgesteld op 15 ronden, maar het duurde slechts 2 minuten en 6 seconden. Toen ging Patterson neer op een linkse hoek van Liston.” Komisch, dat het ANP met ons deelt dat het een linkse hoek was. De klap kwam van links, zouden ze er nu van maken. Schande ook, je gaat zitten voor 60 minuten hoog niveau boksen en dan mag je na 2 minuten naar huis.
Informatief voor mij is het bericht dat in België “de boterprijs 40 cent per kilo duurder wordt. Het prijsverschil met Nederland wordt dan ongeveer drie gulden per kilo.” In mijn geboorteplaats Roermond, dichtbij België, werd destijds zulke stoere praat verkocht over de botersmokkel met gepantserde auto’s, schietpartijen, achtervolgingen en kraaienpootjes waarop de douaniers moesten lekrijden, dat ik daar als kleine jongen erg van onder de indruk raakte. Nu leer ik wat op het spel stond: 500 kilo wegbrengen leverde 1500 gulden op. Bescheiden bijverdienste dus.

Foto:  Sonny Liston, helemaal links, prominent op de hoes van Beatles' album Sgt Pepper uit 1967 (eigen opname) 

361 - uit het radionieuws van 25-9-1962: Spaanse vrouwen

Ondanks alle protesten heeft de Sovjet Unie vandaag weer een kernproef gedaan boven Nova Zembla. Een bom van 30 megaton, dat is 2000 x de kracht van de Hiroshima bom van 15 kiloton. Serieus werk daarboven.
In hetzelfde bulletin horen we dat de Fransen de ‘nieuwe franc’ vanaf nu gewoon ‘franc’ moeten noemen. Uit eigen ervaring: oude mannetjes bleven nog heel lang, tot in de jaren 70, trente mille zeggen als je gewoon 30 franc moest afrekenen.
Om 18.00 uur bericht het ANP dat “Nederland op het ogenblik 300 vestigingen van buitenlandse bedrijven telt.” Dat zei onze minister van Economische Zaken, doctorandus de Pous. Die sluis hebben ze intussen wel opengedraaid, kun je zeggen. Nederland telt nu meer dan 12.000 brievenbusfirma’s. Dat zijn er 40 keer zoveel.
Die gastvrijheid geldt niet voor iedereen. Het ANP om 22.30 uur: “Veel van de Spaanse arbeiders in ons land hebben deze zomer hun echtgenotes laten overkomen bij wijze van vakantie. Ongeveer tweehonderd van de vrouwen hebben laten weten dat ze in Nederland willen blijven. Van officiële zijde is meegedeeld dat deze wens niet in vervulling kan gaan.”
Es una lástima, hebben ze er hopelijk bijgezegd. In modern Nederlands: helaas, pindakaas.

Foto: Sargent John Singe 'Spanish dancer' 1880  (public domain) 

360 - uit het radionieuws van 24-9-1962: Anti Rook

"Wegens het bekladden van reclameplaten voor sigaretten heeft de appèlkamer van de rechtbank in Amsterdam een inwoner van die stad veroordeeld tot 25 gulden boete en 6 dagen voorwaardelijke gevangenisstraf" horen van het ANP. Dat moet Robert Jasper Grootveld (1932-2009) zijn, onze antirookmagier. Ik lees op wiki dat hij er in 1961 mee begon, met het kwasten van een grote K (voor kanker) op affiches en emailles voor sigaretten. Je kunt er ook een vooraankondiging van Wanda de Kanter in zien. Tegen de tabaksmaffia kan niet hard genoeg worden gevochten.

Schokkend nieuws vanaf de Atlantische Oceaan, waar 900 km west van Ierland een vliegtuig met motorstoring in zee is beland. Een superconstellation met 76 passagiers aan boord. De hele dag stijgt het aantal geredden die uit het water zijn gehaald door toegeschoten boten. Eind van de dag zijn er 50 levend uitgevist en voor twee was het te laat. 24 worden nog vermist.
De stewardess die uitlegt hoe je het zwemvest omgordt en eventueel via dit pijpje bijvult met lucht, krijgt over het algemeen weinig aandacht of het is vanwege het wonderlijke pakje dat ze aanheeft. Of vanwege de zichtbare schtroom waarmee ze dit verplichte nummer weer moet uitvoeren.
Vandaag aangetoond, de kans dat je het ding werkelijk een keer moet aantrekken is groter dan nul.

Foto: Robert Jasper Grootveld vrijgelaten uit het Huis van Bewaring, Havenstraat 17 feb 1962 (Ben van Meerendonk, AHF coll IISG) 

359 - uit het radionieuws van 23-9-1962: palingsound in Bulgarije

Vandaag is het zondag. Dus eindeloos veel sportuitslagen en s-avonds de dodelijke verkeersongelukken. Alsof die worden opgespaard voor de zondag. Maar goed, de term zondagsrijders is niet voor niets bedacht. Volle auto’s tegen bomen, tegen muren en op de verkeerde weghelft. Hopeloos.
Nouveautés in Brabant vandaag waar de religieuze vernieuwingsdrang heftige vormen aanneemt met één gezamenlijke kanselboodschap. Het ANP: “Op de kansel van de RK kerk in St Oedenrode stond de hervormde dominee de Pater. Dezelfde boodschap werd in de NL-Hervormde kerken in St. Oedenrode en Son voorgelezen door pastoor Kleffens. Dit alles binnen de actie ‘twee huizen voor één heer’. Dit ruikt al erg naar de later zo gewenste oecumene. Ik herken wel een protestante ANP-redacteur. Wij katholieken spraken niet van een kansel maar van een preekstoel.
Om 20.00 uur gaat het over een congres van de Internationale Astronautische Federatie in Varna, Bulgarije. Hé, dat ken ik. Daar ben ik in 1975 liftend terecht gekomen. Toen een overzichtelijk ingeslapen stadje aan de Zwarte Zee, en bespottelijk goedkoop. De beste maaltijd van de kaart, in de meest chique tent op het strand voor twee kwartjes. Als je dan een kwartje fooi gaf was je de volgende dag de held van het strand. En uit alle luidsprekers op het strand en langs de boulevard klonk, zeer tot mijn verbazing, palingsound. One way wind, Vaya con dios, Cats, BZN dat werk. Dat vond ik minder. Daar heb je geen 3000 km voor gelift. 

358 - uit het radionieuws van 22-9-1962: kernoorlog = snel winnen

Wonderlijke mix van nieuws deze zaterdag, 60 jaar geleden. Om 8.00 uur s-morgens het bericht dat West Duitsland “er in heeft toegestemd de Amerikaanse betalingsbalans te steunen door de aankoop van wapens uit de Verenigde Staten voor een waarde van ruim 4 miljard gulden.” Dus de VS geven jaren lang Marshall hulp aan het land dat ze helemaal plat hebben gebombardeerd, en nu gaat de BRD weer voor veel geld wapens kopen in … de VS.
In Argentinië loopt een militaire coup, die een paar dagen geleden op een kazerne begon, helemaal uit de hand nu straaljagers regeringsgetrouwe troepen bombarderen.
In Vilsteren (oost van Zwolle) is een trein ontspoord en in brand gevlogen nadat deze “in aanrijding was gekomen met een bromfietser.” Huh? Wat blijkt, de bromfiets werd meegesleurd en ontzette een wissel waardoor de trein ontspoorde. De benzine uit de brommer vatte vlam en stak de trein in de brand. Het zal geen Solex zijn geweest, eerder een stevige buikschuiver.
Voor het slapen gaan om 22.30 uur nog een opsteker voor de nacht. Onder leiding van maarschalk Sokolovsky heeft een commissie de Russische militaire strategie uitgetekend. Het ANP: “De strategen gaan ervan uit dat een wereldoorlog onvermijdelijk met kernwapens zal worden uitgevochten. De strategie moet zijn gericht op een overwinning in kortst mogelijke tijd.”     Welterusten.

Foto: Underwater test 21 kiloton at Bikini Atoll 1946 (US Army Photograph Signal Corps  / public domain) 

357 - uit het radionieuws van 21-9-1962: sfeer in huis

De VS hebben vandaag in Nevada hun 51e kernproef verricht, de Russen hebben er boven Nova Zembla weer een laten ploffen. Dagelijkse kost inmiddels. In de Verenigde Naties heeft de Sovjet minister van Buitenlandse Zaken, Gromyko, gezegd dat hij een derde wereldoorlog niet onvermijdelijk acht. De dubbele ontkenning, om je visie wat extra gewicht mee te geven. Ook in Rusland.

Nee dan liever het nieuwsbulletin van 18.00 uur waarin we horen dat de vrouw van onze minister van Binnenlandse Zaken, mw Toxopeus-Hufkens, in Rotterdam de 15e Femina-beurs heeft geopend. Het ANP: “Mevrouw Toxopeus was van mening dat er op deze beurs heel wat nuttige dingen te zien zijn, maar zij waarschuwde tegen de tendens deze materiële dingen te gaan zien als het doel van het leven. Zij verklaarde dan ook blij te zijn, dat er op de ‘Femina’ ook aandacht wordt besteed aan voorlichting op niet materieel gebied, zoals het scheppen van sfeer in huis.”
Dat is een hele diepe. We hebben het dus niet over schemerlampen, mimisets of een landschapje aan de muur. Dat is materieel. Nee, tips om de sfeer in immateriële zin goed te houden. Op een beurs? Stonden er dan stands van de NVSH, de AJC, de KPJ of De Bond van Grote Gezinnen? Dat waren nog eens sfeermakers.

Foto: Mw Toxopeus-Hupkens opent de 'Femina', 21 september 1962 (Erik Koch, Anefo, coll NA) 

356 - uit het radionieuws van 20-9-1962: het huishoudboekje

Opvallend bericht op het radionieuws van 18.00 uur. “Doctor Kortenhorst, de voorzitter van de Tweede Kamer, heeft de vraag gesteld of het besef van verantwoordelijkheid voor het algemeen welzijn niet aan het verslappen is. Verdienstelijke kamerleden hangen hun politieke lier aan de wilgen en jonge ministers verlaten de politieke arena, waar het vroeger heel gewoon was het ministerschap af te wisselen met de functie van kamerlid.” Moet je nagaan, Cora van Nieuwenhuizen (juni 1963) moest nog geboren worden.

Eerder vandaag horen we over een partij van 18 miljoen sigaretten die in de Noordzee is gedumpt. Bestemd voor VS-soldaten in de BRD hadden ze 8 jaar in de opslag gelegen en waren muf geworden. Ik schat in dat we dat nu anders doen, en als niet, dan discreet en het niet op het radionieuws bekend maken.

Tot slot: het CBS wil het uitgavenpatroon van de Nederlander in kaart brengen en nodigt daartoe "10.000 landgenoten uit veertien dagen lang een huishoudboekje bij te houden.” In mijn opvoeding werd dit als een vanzelfsprekendheid gezien: heel precies bijhouden waar je geld heen gaat. Soms is er aanleiding toe, zoals wanneer je met zijn drieën een huishouden deelt. Op de foto een pagina uit het ‘huishoudboekje’ van Hans, Floris en Piet. Januari 1977.

355 - uit het radionieuws van 19-9-1962: Moniek Toebosch

Vandaag maakt het ANP bekend dat een prijs voor schone kunsten wordt uitgereikt aan Louis Toebosch (1916-2008), componist, muziekpedagoog en organist, vooral beroemd om zijn improvisaties. En ja, het is de vader van Moniek Toebosch (1948-2012). Zij had het dus niet van een vreemde, die opeenstapeling van talenten.
Ik ben een paar keer instant verliefd op haar geraakt, voor het eerst toen ik haar zag op het Festival Oude Muziek in Utrecht 1983, waar ze de optredens aan elkaar praatte, zong en gilde. Iedereen kreeg aan het eind bloemen, behalve Moniek. Ik zat op de eerste rij en stond in de startblokken om met wat bloemen uit een decorstuk het podium op te rennen en dit gemis goed te maken. Maar ik durfde niet. Tien jaar later zat ze te eten in restaurant ‘De Luwte’, waarvan het achterraam grensde aan onze tuin. Een stuk karton, met ‘Moniek, I love you’ zou eindelijk duidelijkheid scheppen. Maar opnieuw, te veel schroom. Zij kende geen enkele schroom. Kijk op het web naar Aanvallen van Uitersten. Niet te evenaren.
Om 20.00 uur horen we ander belangrijk nieuws. "De papieren rijksdaalder wordt vervangen door een nieuwe zilveren rijksdaalder. Hiervan zullen er in 1963 tien miljoen worden aangemaakt.” Ik zou mijn museum- en archiefachtergrond verloochenen als ik niet terstond bijgaande foto kon produceren. En wat blijkt, die zilveren bestond al. Mijn zware riks is van 1959. Die ander van 1979.