934 - uit het radionieuws van 5 juni 1964: Beatles zijn in het land

De Beatles zijn geland, de fans gefopt. Het ANP: “De Beatles gingen via een achteruitgang de Rijksweg op en verdwenen ongezien in de richting Amsterdam. Bij het Doelenhotel was zoveel politie op de been dat de bewonderaars nauwelijks meer dan een glimp van hun idolen hebben kunnen opvangen.”
Nederland scoort op alle fronten: “In Beiroet is mejuffrouw Elly Koot gekozen als Miss Europa 1964. Aan het concours namen in totaal 17 meisjes deel.” Ook heel succesvol, miss Betty Stöve: “In het tournooi in de Engelse plaats Havant heeft zij drie finales bereikt, het dames-enkel, het dames-dubbel en het gemengd-dubbel.” Betty is nogal aanwezig, kun je zeggen.
Om 13 uur goed nieuws over de werkloosheid, die is lager dan ooit tevoren: “De arbeidsreserve daalde tot 18.000 mannen.” Kennelijk tellen vrouwen letterlijk in die tijd niet mee.
Om half elf een opmerkelijk bericht. Het ANP: “De intelligentie van de gemiddelde Nederlander stijgt van het 12e tot het 20ste levensjaar en blijft daarna gelijk tot op ongeveer 32-jarige leeftijd. Vervolgens gaat het intelligentiepeil dalen, na het 65ste ligt het lager dan bij een 12-jarige. Dit blijkt uit een onderzoek van doctor Verhage die vandaag in Groningen promoveerde op het proefschrift ‘Intelligentie en leeftijd’. De vrouwelijke proefpersonen leverden bij het onderzoek een lagere prestatie dan de mannelijke en inwoners van de steden zijn gemiddeld intelligenter dan de plattelandsbevolking.”
Laat de BBB of de Partij 50plus het niet horen. En zeker niet mijn kleinzoon van 12, die krijgt dit niet te lezen.

Foto: Beatles in Nederland, de politie had grote moeite om het publiek in bedwang te houden, 5 juni 1964 (Hugo van Gelderen, Anefo)

933 - uit het radionieuws van 4 juni 1964: de 'supermarkt'

Vandaag is het nieuws erg ouderwets. Het begint al met een 19e-eeuws ongeluk: “In een fabriek in Tilburg is een 32-jarige arbeider beklemd geraakt in een weefmachine. Hij overleed in het ziekenhuis.” Dat klinkt als vroeg in de Engelse industrialisatie.
Daar zijn ze trouwens goed bezig. “De Britse regering heeft strengere maatregelen aangekondigd tegen de jeugd die zich schuldig maakt aan vandalisme en straatschenderij. Zij heeft hiertoe besloten naar aanleiding van het wangedrag van de zogenoemde ‘Mods’ en ‘Rockers’. Ze zullen worden beboet met boetes die vele malen hoger zijn dan tot nu toe konden worden opgelegd. Een voorstel om lijfstraffen in te voeren werd verworpen.” Jaah, zo moet het. Boe roepen naar de politie is twee schoppen onder de kont. Vuilnisbak omschoppen is twaalf stokslagen, winkelruitje trappen, 10 zweepslagen. Dat zal ze leren, die nietsnutten.
Verder binnenlands nieuws. “Het aantal supermarkten is vorig jaar verdubbeld. Nederland telde eind 1963, 352 van die zaken die samen 17% voor hun rekening namen van de totale omzet van de kruideniersbranche.”
Wij hadden in de vroege jaren 60, toen we verhuisden, ineens een Vivo om de hoek. Dat vond ik een heel moderne winkel. Je mocht, als ik me goed herinner, zelf het pak suiker van het schap pakken en op de toonbank zetten, waar mevrouw Croese (de moeder van Benno, die bij mij in de klas zat) het afrekende. Super.

Foto: Winkel de Gruyter, 1962  (Jac de Nijs, Anefo)

932 - uit het radionieuws van 3 juni 1964: koninginneharing

Om 11 uur s-ochtends: “Aan Hare Majesteit de Koningin is zojuist de traditionele koninginneharing aangeboden. Burgemeester Kolfschoten van Den Haag was met een Scheveningse delegatie naar Paleis Soestdijk gegaan, waar enkele reders de oranje keggen aan de vorstin overhandigden.” Keggen? Hoe dan ook, alle personeel ten paleize moet de rest van de week haring eten, zoveel is duidelijk.
Om 13 uur een wrang verhaal over de VAR avant la lettre. Een week geleden keurde de scheidsrechter tijdens de interland Peru-Argentinië een doelpunt voor de thuisploeg af met fatale gevolgen. Rellen, paniek en honderden doden. Het ANP: “De voorzitter van de Peruaanse voetbalbond heeft verklaard dat de ramp in het stadion van Lima vorige week, waarbij 300 mensen omkwamen, is ontstaan na een onjuiste beslissing van de scheidsrechter. Filmopnames van de wedstrijd tonen aan dat geen overtreding is begaan toen het doelpunt voor Peru werd gemaakt.”
De tijdrovende VAR haalt vaak het ritme uit de wedstrijd, maar als je er 300 doden mee kunt sparen, alléé.
Tot slot, historisch. Het ANP: “Een lid van de Beatles, drummer Ringo Starr, is ziek. Hij kan morgen niet vertrekken voor de tournee van de Beatles waarop ook Nederland wordt aangedaan. In Londen is meegedeeld dat de tournee van het tienerkwartet in ieder geval doorgaat. Voor Ringo Starr zal een invaller meegaan.”
Dat werd dus Jimmie Nicol, die inmiddels 84 is.

Foto: Vader en zoon van der Zwan hebben vaatjes nieuwe haring voor Juul, 3 juni 1964 (Harry Pot, Anefo)

931 - uit het radionieuws van 2 juni 1964: ballonnenoorlog

Begin jaren zestig horen we bijna dagelijks over ongelukken op het water. Vandaag is extreem. Om 8 uur: “Op de Noordzee, 24 mijl ten westen van het lichtschip Goeree is een baggermolen gezonken. Er hebben zich geen persoonlijke ongelukken voorgedaan.” Om 11 uur: “De Rotterdamse sleepboot ‘Schouwenbank’ is op de Nieuwe Waterweg in moeilijkheden geraakt. Drie bemanningsleden raakten te water. Twee werden opgepikt, de derde is hoogstwaarschijnlijk verdronken.” In hetzelfde bulletin: “Op de Westerschelde is een Belgisch sleepschip overvaren door een Engels schip. De Belg is gezonken. De vrouw van de schipper wordt vermist.” En om vier uur: “In de Westerschelde is een vissersboot uit Klinge gezonken. De twee opvarenden hebben 20 minuten in het water gelegen, voordat ze werden opgepikt.” Dus zomaar 4 ongelukken op één dag, waarvan twee met dodelijke afloop.
Verder buitenlands nieuws: “Premier Castro heeft het vermoeden geuit dat Amerika bezig is met een bacteriën- of virusoorlog tegen Cuba. Aanleiding is het neerdalen van een grote hoeveelheid ballonnen op 29 mei in de provincie Las Villas. Bij het neerkomen liep een gelei-achtige stof uit de ballonnen. Monsters konden niet worden genomen omdat zware regenbuien de gelei wegspoelden.”
Grappig dat toevallig vandaag, 60 jaar later, we in de krant lezen over honderden ballonnen die Noord Korea bij de juiste wind op Zuid Korea laat neerdalen. Deze brengen uitwerpselen, huisvuil en andere viezigheid, als antwoord op de ballonnen met propagandistische anti-Kim pamfletten die Zuid Korea naar het noorden laat afdrijven. Wij hebben ook drek voor jullie, laat Kim zo weten. 

Foto: Oesterfeest in Yerseke 1961 (Harry Pot, Anefo)

930 - uit het radionieuws van 1 juni 1964: 'brand meester'

Het gaat nu vaak over weer-records die worden gebroken, vandaag las ik dat we het natste voorjaar ooit hebben. Zestig jaar geleden was het ANP daar ook alert op: “De afgelopen maand was de warmste Mei sedert 1947.” Dat jaar was echt een bloedheet recordjaar, door velen herinnerd, omdat half Nederland vanwege de goed op stoom komende geboortegolf zwanger was. Zo ook door mijn moeder die in juni 47 haar eerste kreeg.
Dan een nieuwe episode in een raar vervolgverhaal: “Het geld, dat vorige week op een vuilnisbelt in Wijster werd gevonden is waarschijnlijk afkomstig van een PTT-kantoor in Den Haag. Volgens de PTT-recherche moet een ambtenaar het geld bij vergissing in een prullenbak hebben gegooid.” Bij vergissing, ja, ja. Het ging om f31.000 , dus 310 van die grote bruine flappen van 100 gulden. Ik vermoed eerder een mislukt een-tweetje met de schoonmaker, om het ongezien het gebouw uit te krijgen.
Klassieke brandweerromantiek in Amsterdam. “In het Blauwhoedenveem heeft vanavond een felle brand gewoed. De brandweer bestreed het vuur met de nieuwe drijvende spuit, die per minuut twaalfduizend liter water het brandende gebouw binnen spoot. Om acht uur kon de brandweer het sein ‘brand meester’ geven. Over de oorzaak van de brand tast men nog in het duister.” Wat ik mis is een zin over ‘belendende percelen’ die moeten worden nat gehouden en het woord ‘spuitgasten’. Verder helemaal goed. 

Foto: Brand in het pakhuis van Blauwhoed aan de Nieuwe Vaart, Amsterdam 1 juni 1964 (Jac de Nijs, Anefo)

929 - uit het radionieuws van 31 mei 1964: we gaan naar Zandvoort ..

Het is deze zondag - zestig jaar geleden- warm en drukkend, met in de namiddag knetterend onweer. Nou dan weet je het wel. De NS zette extra treinen in en kon eind van de dag melden dat het 43.000 mensen van Amsterdam naar Zandvoort had gebracht. Die moeten ook allemaal weer terug, op de vlucht voor het noodweer, óf weg van de onlusten.
Het ANP om half elf s-avonds: “Zandvoort is vandaag onveilig gemaakt door groepen jongelui, die naar voorbeeld van de Engelse Mods en Rockers naar het strand waren getrokken en met elkaar slaags raakten. Per bromfiets, liftend of met de trein waren ze vanuit Amsterdam naar de badplaats gekomen en zorgden daar voor heel veel ongeregeldheden. Ruiten sneuvelden en toeristen werden gemolesteerd.”
Op zoek naar foto’s bij vandaag zag ik geen rellen, wel overvolle kinderbadjes in het Vondelpark en in het Amsterdamse bos en een totaal verlaten Vijzelstraat met het onderschrift ‘Amsterdammers ontvluchten de hitte in de stad.’ Ik koos de rij wachtenden voor de bus naar Zandvoort. Ik ben vaak naar Zandvoort gegaan vroeger, met de brommer, de trein, liftend en later met de auto. Dat er ook bussen gingen wist ik helemaal niet. Maar kijk, anderen wel.

Foto: Amsterdammers wachten op de bus naar Zandvoort, bij de Elandsgracht, 31 mei 1964 (Jac de Nijs, Anefo)

928 - uit het radionieuws van 30 mei 1964: jeugdherbergouders

“In Brussel is gisteren, in aanwezigheid van minister-president Marijnen, het 500-jarig bestaan van de Staten Generaal herdacht. In een historische optocht herleefde de tijd van Philips de Goede die in 1464 de eerste staten-vergadering bijeen riep. Op de Grote Markt probeerden Waalse betogers de optocht in de war te brengen door de paarden aan het schrikken te maken. Die toeleg mislukte door tijdig ingrijpen van de politie.” De historische context van wat zich in 1464 afspeelde vind je in ‘De Bourgondiërs’ van Bart van Loo. Enig zitvlees bij het doorploegen van de 609 pagina’s is wel een vereiste. Menig lid van mijn leesclub heeft de eindstreep niet gehaald.
Terug naar onze tijd: “Met ingang van volgend jaar wordt de ziekenhuisopleiding tot verpleegster gesteld op minstens 3,5 jaar. De toelating hiervoor staat open voor meisjes van 18 jaar met een mulo-opleiding.”
Jongens, die verpleger wilden worden waren blijkbaar nog even buiten beeld? En dat 18 jaar en mulo zal als minimum eis zijn bedoeld. Een ‘meisje’ van 19 met MMS was toch ook welkom.
“In het afgelopen jaar hebben meer dan 500-duizend jongeren de nacht doorgebracht in een Nederlandse Jeugdherberg. Ter vergroting van het dienstbetoon aan de hedendaagse jeugd, hebben de jeugdherbergouders nieuwe richtlijnen gekregen, onder meer met betrekking tot de sluitingstijd.” Nu heten jeugdherbergen ‘Stayokay-hostels’, heeft iedere kamer wc en douche en krijg je voor ‘s-avonds de sleutel mee. En zijn er nog ouders?  Okay-ouders?

Foto: Prinses Irene opent jeugdherberg De Grote Beer in Apeldoorn met 122 bedden. April 1962 (Harry Pot, Anefo)

927 - uit het radionieuws van 29 mei 1964: kritische studenten

Een paar dagen geleden hoorden we over een man die zijn loonzakje met 1000 gulden was kwijtgeraakt en het tot op de vuilnisbelt van Halfweg was gaan zoeken. Vandaag doet zich het tegenovergestelde voor. Het ANP: “Op een vuilnisbelt in de Drentse gemeente Wijster is 31-duizend gulden gevonden aan papiergeld. Het vermoeden bestaat dat het geld meegekomen is met een vuiltransport uit Den Haag. Bij de Haagse politie is nog geen aangifte gedaan voor vermissing.”
Dat is een serieus bedrag, vergelijkbaar met 3 ton nu. Een eerlijke vinder dus.
In Utrecht is gedoe ontstaan omdat “een student enkele persoonlijke opmerkingen die professor Hooykaas over de kwestie Irene maakte tijdens een college heeft doorgebriefd aan een dagblad, dat deze vervolgens publiceerde. De rector-magnificus heeft aangekondigd dat inbreuk op de vertrouwelijkheid van de collegezaal zwaar zal worden bestraft.”
Die tijd is voorbij. Eén verkeerde opmerking en het NOS-journaal staat op de stoep.
Toen ik bij de UvA werkte was er in 2007 een Chinese professor die een kaartje van het Midden-Oosten gebruikte waarop ergens in Turkije een gebied waar veel Koerden wonen was aangeduid als ‘Turkish-Kurdistan’. Een Turkse student stond op en zei dat zoiets als Turks-Koerdistan niet bestaat, waarna hij het bestaan van dit kaartje doorgaf aan het Turkse dagblad de Hurriyet. Een dag later ontving de UvA tienduizenden e-mails uit Turkije met de ‘juiste’ kaart van dat land, 3 mb zwaar. Dankzij tijdig ingrijpen van alerte ICT-ers liep de boel niet vast. Kantje boord.

Foto: De eerste Maagdenhuisbezetting, 1969 (Eric Koch, Anefo)

926 - uit het radionieuws van 28 mei 1964: Arts en Auto

“Bij de Shetland-eilanden is een scheepswrak gevonden, waarschijnlijk een Nederlandse koopvaarder uit de 17e eeuw. Bij de eilandbewoners zijn oude verhalen bekend over het vergaan van een VOC-schip, 300 jaar geleden. De huidige bevolking van enkele eilanden zou voor een deel afstammen van de overlevenden van het Hollandse schip.”
Daar houd ik van, zulke verhalen. En dan gaan zoeken naar sporen, zoals in het lokale dialect. Dat een oude boer niet ‘shit’ zegt als ie op zijn duim slaat, maar ‘kak’. Zoiets.
“De KLM krijgt toestemming om twee keer per week op Djakarta te vliegen. De nieuwe verbinding zal worden verwezenlijkt door de bestaande dienst op Singapore via Frankfurt, Rome, Beiroet, Karachi en Bangkok door te trekken naar Djakarta.” Lekker hink-stap-sprong, zo’n tochtje. Bij de 7e landing ben je aangekomen.
En dan om half elf een bericht waar je nu niet mee moet komen. Het ANP: “Het aantal doden blijft beneden de statistische ramingen. Dat is volgens de heer Bastiaanse van TNO vooral te danken aan het gebruik van veiligheidsgordels. Er is met gordels veel bereikt maar nog niet al het mogelijke. Hij deelde mee dat TNO proeven gaat nemen met levende apen in plaats van houten poppen om na te gaan welke krachten bij een verkeersongeluk op het lichaam inwerken en in hoeverre die dodelijk zijn. De heer Bastiaans sprak voor de vereniging Arts en Automobilisten, die 40 jaar bestaat.” Ik stel voor een mooie fotoserie van deze proeven in het -vooral in wachtkamers- populaire blad ‘Arts en Auto’.

Foto: Seatbelt testing, zonder jaartal (public domain)

925 - uit het radionieuws van 27 mei 1964: Pandit Jawaharlal Nehru

Vandaag geen 75, maar 108 pagina’s tekst. Dan is er wat gebeurd. Een extra uitzending om 10 uur: “De premier van India, Pandith Neroe, is overleden. Hij was 74 jaar.” In de navolgende bulletins wordt verteld over de man die alom werd gewaardeerd. Geboren in 1889, studeerde in Engeland, werd na terugkeer in India vurig nationalist en bracht onder Engels bewind 13 jaar in de gevangenis door. In 1946 werd hij minister-president en bleef dat tot vandaag. Hoe dat dan gaat, de lui die hem in het cachot gooiden wentelen zich nu in diepe rouw. Koningin Elisabeth stuurt haar rouwbeklag en premier Home en Lord Mountbatten reizen af naar India voor de  verassing. Ook in ons land wordt zijn dood betreurd: “Meester Luns prees de overleden regeringsleider als een man van grote wijsheid en bezadigdheid. Hij herinnerde aan de meer dan normale belangstelling die Neroe voor Nederland aan de dag heeft gelegd door het schrijven van een boek over de Nederlandse geschiedenis.” Wat zou daarin hebben gestaan? Ik kan het nergens vinden.
Verder buitenlands nieuws: “Senator Barry Goldwater ontkent dat hij zich heeft uitgesproken voor het gebruik van lichte kernwapens tegen de Vietcong. Hij verklaarde te hebben gezegd dat ze kunnen worden gebruikt, maar dat hij vindt dat ze niet moeten worden gebruikt.”
Ofwel, je kunt je schoonmoeder omleggen, maar ik vind dat je dat niet moet doen.

Foto: Jawaharlal Nehru and Mahatma Gandhi, 1942 (public domain)

924 - uit het radionieuws van 26 mei 1964: Zandvoort 2

De dag opent met actueel nieuws naar aanleiding van het bezoek dat de Israëlische premier Eshkol aan de Verenigde Staten zal brengen en, volgens Amerikaanse persberichten, zal vragen om meer wapens en grotere financiële hulp. Het ANP: “Twaalf ambassadeurs van Arabische landen hebben aan minister Rusk te kennen gegeven dat inwilliging hiervan de betrekkingen tussen de Arabische landen en Amerika zal schaden. Men is van oordeel dat Israël genoeg wapens heeft.”
Dat was 60 jaar geleden. Uit het dreigement van Biden om (tijdelijk) met leveranties te stoppen als Rafah wordt aangevallen, leid ik af dat Israël sindsdien aan een permanent wapen-infuus ligt.
Dichter bij huis speelt de kwaliteit van het Rotterdamse drinkwater. Dat wordt al weken geteisterd door de borstelworm, die men met het doorspuien niet heeft kunnen verdrijven. Men heeft nu besloten extra chloor aan het water toe te voegen. Het ANP: “De smaak van het drinkwater zal door het chloor ongunstig worden beïnvloed. Het water wordt minder geschikt voor speciale doeleinden, zoals aquaria.” Mooie boel. Nu maar een emmertje uit de haven ophalen voor de guppies?
Tot slot een briljant plan om 18.00 uur: “Meester Westerman, lid van gedeputeerde staten van Noord Holland, heeft gepleit voor de bouw van een tweede badplaats in de buurt van Zandvoort. De drukte op warme zomerdagen leert, volgens hem, dat aan de opname capaciteit van Zandvoort een einde komt.” Wat een heerlijke logica.

Foto: Warme dag op Zandvoort, 1 juli 1961 (Harry Pot, Anefo)

923 - uit het radionieuws van 25 mei 1964: rolhockey

Een stadionramp in Peru, gisteravond. De scheids keurde tijdens de interland Peru-Argentinië in de laatste minuten de gelijkmaker van Peru af. Boze supporters gaan het veld op, politie krijgt de boel niet onder controle, dan traangas en honden, paniek en dan blijken de poorten op slot. Het klassieke horrorscenario. De hele dag gaat het over 350 doden, sommigen zeggen 500, meldt het ANP.
Verder veel klein nieuws zoals om 11 uur: “Een leraar Latijn en Grieks van het gymnasium in Bilthoven heeft vanmorgen het examenwerk van zijn leerlingen verloren. De leraar, de heer van de Wijnperse uit Kortenhoef, ging met de bromfiets naar school. In Hollandse Rading merkte hij dat hij zijn tas met examenstukken, die hij achterop had, was kwijtgeraakt.” Om 13 uur wordt het bericht herhaald; om 18 uur is er het verlossende woord, de tas is terecht.
Ook belangrijk: “Sjoukje Dijkstra heeft een profcontract getekend. Ze heeft zich verbonden met de ijsrevue Holiday on Ice en daarmee afscheid genomen van de wedstrijdsport.” Een tijdperk is afgesloten.
“Het internationale politie-vredeskorps op Cyprus is op volle sterkte. Het korps bestaat uit 175 manschappen, afkomstig uit Australië, Oostenrijk, Denemarken, Nieuw Zeeland en Zweden.” Fantastisch, vijf nationaliteiten, toch voelt het niet echt efficiënt.
Wat wel op rolletjes gaat: “Na de tweede ronde in het wereldkampioenschap rolhockey in Barcelona staat Nederland samen met Portugal op de tweede plaats.” Wordt dat nog serieus gespeeld, in 2024? Zeker weten!

Foto: Equipe de rink hockey, 1913   (Agence Rol, public domain)

922 - uit het radionieuws van 24 mei 1964: 'Amerikaanse deskundigen'

De laatste weken is Laos iedere dag in het nieuws. De zogenaamde ‘neutralisten’ onder leiding van Soevannah Poema zoeken steun bij westers landen, maar die weifelen, ze willen hun vingers daar niet aan branden. Onderwijl verovert de communistische Pathet Lao steeds meer grondgebied en heeft de hele vlakte der kruiken al onder controle. Opvallend hoe het ANP de Nederlandse luisteraars tot in detail op de hoogte houdt van ontwikkelingen in een wel heel ver land.
Ook ver weg -maar niet heus- klinkt het volgende: “Een Amerikaanse satelliet, die als energiebron een kerngenerator aan boord had, is vorige maand in de atmosfeer verbrand. Volgens de woordvoerder van de Amerikaanse commissie voor atoomenergie vormt het radioactieve materiaal dat is vrijgekomen geen gevaar voor de volksgezondheid. Bij de verbranding van de satelliet is de brandstof voor de generator, een kilo plutonium, sterk verspreid en als de deeltjes over enkele jaren op aarde neerkomen zullen ze volgens de Amerikaanse deskundigen hun radioactiviteit hebben verloren.”
Huh? Ja, wij van WC-eend, zeggen dat het geen kwaad kan. Enkele jaren? Even opzoeken, halfwaardetijd plutonium. Bingo: ‘Plutonium is één van de gevaarlijkste stoffen ter wereld en blijft heel lang (240.000 jaar) radioactief en levensgevaarlijk. In de natuur komt plutonium slechts in héél kleine hoeveelheden voor. Blootstelling aan plutonium is dodelijk.’
Ook een mening, maar wij van het programma-akkoord zeggen: die bangmakerij moet maar eens stoppen.

Foto: Plutonium case  (creative commons)

921 - uit het radionieuws van 23 mei 1964: ridder van Rappard

60 Jaar geleden was de vangst van de eerste Hollandse nieuwe nog een heel ding. Eergisteren meldde het ANP dat “vanuit de havens van Scheveningen, IJmuiden en Vlaardingen de jacht op de Hollandse nieuwe is geopend. Onze ANP-verslaggever aan boord van de Scheveningen 26 meldt dat er een lage lucht hangt en het zicht slechter wordt. De eerste schepen zullen vanmiddag aan schot gaan.” Vandaag horen we: “De treiler Scheveningen 46, de Frank, is gisteravond de terugreis begonnen en maakt een kans de race te winnen. Het schip heeft 35 kantjes aan boord.” Je moet er een woordenboek bij halen. Tegenwoordig is het enige dat je hoort de prijs waarvoor het eerste vaatje is verkocht. 
Nog meer Hollands glorie om 18.00 uur. Het ANP: “De teelt van bijen in ons land is sinds de tweede wereldoorlog sterk afgenomen. Volgens de voorzitter van de vereniging tot bevordering van die teelt, Ridder van Rappard, komt dat door de gemakzucht van de moderne mens. Op een vergadering in Utrecht zei Ridder van Rappard dat de welvaart de prikkel om naast het gewone werk nog iets extra’s te doen, heeft weggenomen.”
Ja hoor, dit is hem. Deze Ridder van Rappard, van 1939 tot 1971 burgemeester van Gorkum, deed nogal van zich spreken in de jaren 60. Hij bestreed de NVSH, homoseksualiteit en alle langharigheid en linkse opvattingen. Hij bleef, na zijn pensionering als burgemeester, nog 15 jaar lid van de Gorkumse gemeenteraad, alleen en vooral om de boel te zieken.

Foto: Ridder van Rappard met Boudewijn en Anneke de Groot bij de uitreiking van de gouden plaat voor lied Land van Maas en Waal,  Gorinchem, 19 april 1967 (Ben Merk, Anefo)

920 - uit het radionieuws van 22 mei 1964: Nederlanders op de brommer

Twee dagen geleden bleek dat de Amerikaanse ambassade in Moskou vol met verborgen microfoontjes zat. Het ANP vandaag: “In de Nederlandse ambassade in Moskou zijn in het tijdvak 1961-1962 dertig microfoons gevonden die in verbinding stonden met een nabijgelegen huis. Dit is in Kaapstad meegedeeld door mevrouw Helb, de echtgenote van de toenmalige ambassadeur in Moskou, die ons land nu in Zuid-Afrika vertegenwoordigt. Eind 1961 werden minister Luns in de kamer hierover vragen gesteld. Hij antwoordde toen dat hij om veiligheidsredenen hier geen mededelingen over kon doen.”
Oeff, dit vindt Luns helemaal niet fijn. Die mevrouw is af. En de heer Helb zal ongetwijfeld bericht krijgen dat het ‘bepaaldelijk’ niet aan echtgenotes van diplomaten is om hierover mededelingen te doen.
Verder binnenlands nieuws: “De Amsterdamse katholieke studentenvereniging Sanctus Thomas Aquinas gaat de ‘groentijd’ afschaffen. Er komt een introductietijd op voet van gelijkheid. Alle tekenen van minderwaardigheid van eerstejaars, zoals een kaal hoofd, zullen verdwijnen.” Die waren hun tijd aardig vooruit. Mijn zus werd in 1967 lid van die club. Ze hadden hun sociëteit in wat later H88 heette.
“Deze week komt in ons land de miljoenste auto op de weg. Dat betekent dat 1 op de 12 Nederlanders een auto bezit. In Duitsland is dat 1 op 8, in Frankrijk 1 op 6 en in de VS 1 op 2,5.” De meeste Nederlanders zitten nog op de brommer.

Foto: Kaaistraat, Spijkenisse ca. 1955 (Jan de Baan, creative commons)

919 - uit het radionieuws van 21 mei 1964: gifbelten

“De ANWB en de Nederlandse Watersportverenigingen hebben bij het gemeentebestuur van Amsterdam geprotesteerd tegen de vuilverbranding langs de Diemerzeedijk. Volgens de bonden veroorzaakt deze verbranding ernstige luchtverontreiniging die de recreatie bij het IJsselmeer en het Buiten-IJ bederft.”
De exploitatie van deze beruchte stortplaats kwam in de vroege jaren 60 goed op gang en duurde tot 1982. De befaamde beheerder Henk Griffioen liet vanaf 1964 ongecontroleerde stortingen toe voor een gulden per kubieke meter, wat vrachtauto’s met dubieuze lading uit heel Europa aantrok. Wat zich daar heeft afgespeeld tart iedere verbeelding, net als de oplossing: het hele gebied is ingepakt en het grondwater moet tot in eeuwigheid worden weggezogen en afgevoerd.
Vrolijker nieuws om 20.00 uur: “Het nieuwe spoorboekje is uit. De nieuwe dienstregeling gaat 31 mei in. Er zijn weinig wijzigingen. De provincie Zeeland krijgt een doorgaande verbinding met Amsterdam en tussen Groningen en Den Haag zullen meer treinen gaan rijden, vooral in de spits.” Je moest het even in de vingers krijgen om in een spoorboekje je gewenste trein te vinden. Maar dan lag daarne de wereld aan je voeten.
Tot slot nog nieuws uit ‘Europa’ waar de ministers van landbouw een akkoord hebben over de eierprijs. Waarom? Omdat ze een gezamenlijke leg-capaciteit zijn overeengekomen. “Alle kippen in de EEG leggen vanaf 1 juli aanstaande 205 eieren per jaar.”  
Het is maar dat u het weet.

Vuilverbranding op de gifbelt Diemerzeedijk, 1971 (Gemeentearchief Amsterdam)

918 - uit het radionieuws van 20 mei 1964: loonzakje zoek

James Bond live. Het ANP: “De VS hebben bij de Russische regering een krachtig protest ingediend na de ontdekking van zeker 40 afluistermicrofoons in de Amerikaanse ambassade in Moskou. De apparaatjes waren 20 tot 25 centimeter diep in de muren van het gebouw ingemetseld.” Leuk, als de fantasie van spionagefilms op het radionieuws wordt bewaarheid.
Van dezelfde categorie een item om 13.00 uur: Voor de kust van Zweden zijn signalen van een duikboot opgevangen die later spoorloos is verdwenen. Dit gaat jaren door tot, herinner ik me, jaren later daar een duikboot vastloopt en niet bijtijds wegkomt. En ja hoor, een Rus. 
Nog een never-ending-story: “Italië wil 5 miljoen gulden op de begroting zetten om verdere verzakking van Venetië tegen te gaan. De minister van Openbare Werken deelde mee dat de stad de afgelopen 50 jaar 15 cm lager is komen te liggen.” Ik geloof niet dat er veel is veranderd daar.
Groot klein leed om zes uur: “Een machinist uit Amsterdam is zijn loonzakje kwijt met 1015 gulden erin. Hij vermoedt dat zijn twee jarig zoontje ermee heeft gespeeld en het in de prullemand heeft gegooid. Zo kan het geld zijn terechtgekomen op de vuilnisbelt van Halfweg. Hij heeft daar gezocht maar niets gevonden.”
Wat een belachelijk nieuws. Ik kan geen andere reden bedenken dat de dienstdoende redacteur (Gras) hoopt dat zich nu honderden gelukzoekers naar de vuilnisbelt spoeden. Toevallig heb ik Pim Gras (1933-2000, de man van het Jazz-archief) gekend, en ja, hij had een groot gevoel voor humor.

 Foto: Loonzakje (BloemenV, creative commons)

917 - uit het radionieuws van 19 mei 1964: 69% heeft een wasmachine!?

Waarin verschilt het radionieuws van toen met dat van nu? In ieder geval de inhoud.
Zo wordt in het avondbulletin de opkomst van de welvaart geschetst. Het ANP: “Op elke 100 Nederlandse huishoudens treft met 69 wasmachines aan, tegen 36 in Duitsland en 8 in Italië. Dan koelkasten, de meeste staan in Duitsland, 52 per 100 huishoudens. Voor ons land is dat cijfer 23.”
Zulk nieuws wordt nog steeds gegeven, maar rond andere thema’s, bijvoorbeeld een vergelijk in alcoholgebruik, ongewenste zwangerschappen of het percentage miljonairs.
Soms verraadt de inhoud dat we nu echt in een andere tijd leven, zoals vandaag: “Duizend telefoonabonnees in Utrecht worden vanaf morgen niet opgeroepen met belgerinkel maar door een fluittoon. De PTT neemt met dit nieuwe signaal een proef en omschrijft het tweetonige onderbroken fluitsignaal als vriendelijk.”
Veel ongrijpbaarder maar zeker aanwezig is de andere presentatie. Woordkeuze, toon en detaillering wijken af van wat wij zijn gewend. Luister en huiver: “Bij Stiens in Friesland is een personenauto over de kop geslagen en in brand gevlogen. De vier inzittenden kwamen in de vlammen om. Het zijn de bestuurder, twee kleinkinderen en een vriendinnetje. Automobilisten hebben vergeefs geprobeerd het vuur met schuimblussers te doven. Nadat de brandweer uit Stiens de vlammenzee had bedwongen konden de slachtoffers worden geborgen.
In Haarlem kwam een jongetje van negen onder een vrachtauto. Het knaapje was op slag dood.”
Ik weet niet hoe ze dit nu brengen, maar niet zo.

Foto: wasmachines met wringer, 1960 (Oslo Museum, creative commons)

916 - uit het radionieuws van 18 mei 1964: Mods & Rockers

Gisteren was de vraag waar de verkeersdrukte bleef van terugkerende toeristen. Die waren blijkbaar een nachtje overgebleven, want deze tweede Pinksterdag is het weer hels druk. Het ANP: “Tegen 5 uur passeerden er bij Maarn in de richting Duitsland 50 auto’s per minuut.”
Ah, het debiet. Die term wordt weinig gebruikt in het verkeer, terwijl het zo’n handige maat is, het debiet of wel Q=V/t (debiet=volume gedeeld door tijd). Bij rivieren hoor je het wel vaak, zoals over de Rijn bij Lobith, die heeft een gemiddeld debiet 2200 m3 per seconde.

Heel ander nieuws uit Engeland: “De badplaats Ramsgate is gisteren het toneel geweest van vechtpartijen tussen twee groepen Engelse tieners, de Mods en de Rockers. Veertig jongelui zijn gearresteerd en moeten vandaag voor de rechter verschijnen. Ook in andere Britse badplaatsen is gisteren gevochten.” En ’s-avonds: “In Margate hebben 60 jongelui afgelopen nacht in de cel moeten doorbrengen. Vandaag vielen daar boetes tot 750 gulden en tuchthuisstraffen tot 9 maanden. In Brighton heeft een grote politiemacht met moeite de vechtende Mods en Rockers van elkaar kunnen scheiden. 50 Jongens en meisjes werden daar gearresteerd.”
Hier dringt de jeugdcultuur toch even het officiële ANP-nieuws binnen. Je zou een vergelijking verwachten met Pleiners en Dijkers bij ons, maar dat lag allemaal net iets anders.

Foto: Mods jagen Rockers van de boulevard. Brighton, 18 mei 1964 (Ellie&Co)

915 - uit het radionieuws van 17 mei 1964: knooppunt Oudenrijn

“Pinksterdrukte: De Nederlandse wegen hebben vandaag de grote drukte als gevolg van het mooie Pinksterweer goed kunnen verwerken. De enige uitzondering vormde de omgeving van het verkeersplein Oudenrijn waar de Rijks- en Gemeentepolitie de handen vol hadden. Daar was de hele ochtend een voortdurende file, soms acht tot tien kilometer lang. De politie verwacht vanavond een forse stroom auto’s in oostelijke richting, voornamelijk Duitsers op weg naar huis.”
Het ANP is wel zo sportief om te melden hoe het afloopt. Om 22.30 uur: “Bij Oudenrijn heeft de politie vanavond vergeefs gewacht op de grote drukte van automobilisten die naar huis teruggingen. De politie had alle voorzorgsmaatregelen genomen om de verkeersstroom tegen de avond vlot te kunnen verwerken. Maar de stroom kwam niet. Vermoedelijk hebben de automobilisten een andere weg huiswaarts gezocht.”
Ik zie de pliesies over de weg turen. Waar blijven ze nou? Een raadsel. 
Een echte hersenkraker zit in het ochtendnieuws: “Op de planeet Jupiter is het in de schaduw minder koud dan in de zon. In het deel dat door de zon wordt beschenen is de temperatuur gemiddeld 147 graden Celsius onder nul. Zodra de schaduw van een van Jupiters 12 satellieten over de planeet schuift gaat de temperatuur in korte tijd met zo’n 50 graden omhoog, waarschijnlijk omdat de hechtheid van de dampkring rondom Jupiter afbreekt tot een meer doordingbare massa.”
Daar mogen wij met onze verlichte Pinkstergeesten de rest van de dag over nadenken.

Foto: Vanuit het zuiden, linksaf Den Haag, rechtsaf Arnhem, rechtdoor Utrecht en Amsterdam. In 1967 werd rotonde Oudenrijn een klaverblad. (Willem van de Poll, Nationaal Archief)