335 - uit het radionieuws van 25-8-1962: Erica Terpstra opgetogen

Groot succes voor ‘onze’ zwemmers tijdens de Europese kampioenschappen te Leipzig. Nederland bleef met 6 gouden, 5 zilveren en 5 bronzen medailles zelfs gastland en favoriet Oost-Duistland voor. Er deed zich wel een pijnlijk incident voor bij de finale 4 x honderd meter vrije slag voor dames. Cockie Gastelaars, Adrie Lasterie, Erica Terpstra en Ineke Tigelaar zwommen de 400 meter in 4 minuten 15,1 seconden, een nieuw Europees record. Maar er dreigde diskwalificatie. Het ANP:  "Toen Tigelaar had aangetikt en de Nederlandse overwinning een feit was sprongen haar drie ploeggenoten opgetogen te water om elkaar te feliciteren. Britse en Hongaarse zwemsters die nog moesten aantikken kregen last van de deining. Na 5 spannende minuten werd de beslissing van de jury om Nederland toch de zege toe te kennen, van Oost-Duitse zijde met boegeroep en gejoel begroet."

In Cyprus is gisternacht een bom ontploft bij de vertoning van de film Exodus die handelt over het ontstaan van Israël. Dit doet me denken aan een anekdote van mijn vader die speelt in het Wageningen van de jaren 30. Daar liep de bioscoopexploitant het risico dat als de vertoning van een film de studenten ter plaatse niet aanstond, deze motten vrijlieten in de zaal. Die motten gingen, hun natuur volgend, onmiddellijk in de lichtbundel voor de projector vliegen. Einde film.

Foto:  winnaars 100 m vrije slag 5-8-1962, vlnr Erica Terpstra, Ineke Tigelaar, Adrie Laterie  (Erik Koch, Anefo, coll NA) 

334 - uit het radionieuws van 24-8-1962: Ada Kok

Naast de langlopende thema’s als Nieuw Guinea en de kwestie Berlijn (waarin de Franse minister van Buitenslandse Zaken Couve de Murville zich steeds duidelijker profileert), verder heel gemengd nieuws deze vrijdag. We worden om 7.00 uur wakker met Cornelis Verolme op wiens werf op Rozenburg de grootste tanker ooit gebouwd in Europa van stapel liep. De 90.000 ton metende Esso Libya. Verolme zei “onwrikbaar vertrouwen te hebben in de toekomst van de scheepsbouw.” Dat zal die toch snel hebben moeten bijstellen. Volgens mij staat in het RSV-debacle, de V voor Verolme.
In Zweedse wateren is een onbekende onderzeeër aangetroffen die na waarschuwingen en vervolgens dieptebommen er met grote snelheid vandoor ging, zo meldt het ANP.
Om 13.00 uur horen we over verkeersslachtoffers. Cijfers over 1960, maar toch. Nederland doet het "met ruim 1900 dodelijke slachtoffers en 48.000 gewonden"  slecht in vergelijking met andere Europese landen: 2e achter West Duitsland. Het ANP: “Uit de specificaties in het VN-rapport blijkt verder dat in Nederland in 1960 530 voetgangers zijn verongelukt. De andere slachtoffers waren 417 fietsers, 390 bromfietsers, 336 automobilisten en 165 motor- en scooterrijders.” Ik heb nooit over deze verdeling nagedacht, toch verwondert hij. Ik vind het aantal voetgangers zo hoog. En flauw natuurlijk: alles bijeen kom ik op 1838. Dat is wat anders dan ‘ruim 1900’. Is er dan niemand bij het ANP die de cijfers even optelt?
Laat op de avond horen we dat in overleg tussen betrokken ministeries voor het eerst wordt nagedacht over parkeermeters. Men heeft het ook over tarieven, die ergens tussen 10 en 25 cent per uur moeten gaan bedragen.
Tot slot: Ada Kok is Europees Kampioen 100 meter vlinderslag geworden .Zij stootte met een tijd van 1 minuut 9 de Oost-Duitse Ute Noack van de troon. En dat in Leipzich, Oost Duitsland waar doping, zoals later bleek, eerder gewoonte was dan uitzondering. Met terugwerkende kracht, groot respect voor ‘onze’ Ada die ergens in 1968 mijn geboortestad Roermond bezocht. Op de bewuste zondagmiddag betrad zij daar café de Amstelclub, waar ik mij toevallig ook bevond. Omdat ik groot van stuk ben en zij boomlang is zag ik, over de hoofden heen tien barkrukken verder, haar zwaar bebrilde kortgeknipte blonde hoofd. Lengte schept een band en mijn bescheiden zwaai werd direct door haar beantwoord. She made my day.

Foto:  Ada Kok in 1966  (Ron Kroon, Anefo coll NA) 

333 - uit het radionieuws van 23-8-1962: onder de noordpool

Om 22.30 uur nieuws op de radio dat een schaduw vooruit werpt, althans voor degenen die weten hoe het verder ging.  Het ANP: “Cuba heeft de laatste weken verscheidene wapenzendingen gekregen uit landen van het communistische blok. Men schat dat minsten 16 schepen met militair materiaal in Cubaanse havens zijn binnen gelopen. Ook zijn berichten ontvangen over de aanleg van raketbases. Men vraagt zich af of Fidel Castro misschien overweegt ongeregeldheden te organiseren in andere landen van Zuid Amerika.”
Wordt vervolgd, zullen we maar zeggen.

Ook spannend nieuws om 8.00 uur ‘s-morgens. Twee Amerikaanse kernduikboten hebben voor het eerst een tocht gemaakt onder de ijskap van de Noordpool. Zo’n bericht bezorgt me driewerf plaatsvervangende claustrofobische angsten. Eerstens, te verblijven in een nucleair aangedreven duikboot kies ik niet vrijwillig. Daarmee onder water te gaan vereist enig lef. Maar om dan ook nog eens onder een eindeloze ijskap te glijden wat maakt dat bij onraad het zee-oppervlak met frisse lucht geheel onbereikbaar is, doet voor mij wel de deur dicht. Ik begrijp dat het allemaal goed is afgelopen. Wel hebben ze verzuimd op de bodem van de zee onder de noordpool een vlaggetje te plaatsen. Dat deden de Russen 45 jaar later, in 2007. Daarop staat: ‘dit is van ons’.

Foto: First nuclear driven submarine, HMS Dreadnought,  after launch in 1960  US Navy public domain

332 - uit het radionieuws van 22-8-1962: aanslag op De Gaule

Radionieuws, heet van de naald. De eerste berichten om 22.30 uur en uitgebreider in het laatste bulletin van deze woensdag om 23.55 uur. “Vanavond vond een aanslag plaats op generaal De Gaulle. Het Franse staatshoofd en zijn gezelschap bleven ongedeerd. Vanuit een snel rijdende auto werden met een machinepistool drie salvo’s gelost op de wagen van de president en een volgauto. Het is de 2e keer binnen een jaar dat president De Gaulle een aanslag overleefde. De eerste werd gepleegd op 8 september 1961.”

In 1973 ging de film ‘The Day of the Jackal’  in première. Heel spannend, met Edward Fox in de rol van de huurling die de moord op De Gaulle moet plegen. In mijn zoektocht of het plot van deze film is gebaseerd op ware feiten (quod non) las ik in de gauwigheid dat De Gaulle in totaal 31 aanslagen heeft overleefd. Chapeau ! Het is geen wedstrijd, maar 31 vind ik wel idioot veel.
Toch, baas boven baas: de heer Fabian Escalante, voormalig hoofd beveiliging van de Cubaanse president Fidel Castro, beweert 638 afzonderlijke aanslagen op het leven van Castro te hebben verijdeld. Kijk, dat zijn nog eens aantallen.  Maar over de betrouwbaarheid van deze bron heb ik twijfels. 

Foto:  Generaal De Gaulle in 1961   (Egon Steiner, creative commons) 

331 - uit het radionieuws van 14-8-1962: staalpillen

Om 13.00 uur horen we dan vanochtend het laatste schot in de Mont-Blanctunnel is opgeblazen. De doorgang is een feit Ze zijn er 1959 mee begonnen, 10 arbeiders lieten het leven en het ding is met 12 km nu de langste tunnel ter wereld. Als hij over 2 jaar open gaat voor verkeer brengt hij Parijs en Rome 220 km dichter bij elkaar, horen we allemaal op het nieuws. Het is wel een mirakel. Vroeger moest iedereen de Alpen over, of er helemaal om heen zoals Ilja Pfeijffer deed toen hij met de fiets naar Rome reed. Nu rijd je er dwars doorheen.

Om 18.00 uur horen we dat minister Cals op Curacao is gearriveerd. Dit haal ik aan omdat ik me op 26 juli, toen hij vertrok, me erover verbaasde dat zo’n drukke minister de boot pakt om naar de West te gaan. Ik voorspelde toen 2 à 3 weken varen, het werden 19 dagen. Niet slecht gegokt.

Het mysterie rond de honderden op het strand van Zeeland en Zuid-Holland aangespoelde flesjes met rare rose pillen is opgelost. Het onderzoek naar de samenstelling en het eventuele gevaar hiervan duurde zo lang dat de burgemeester van Westkapelle zich enkele dagen geleden hierover publiekelijk beklaagde. Het verweer van het Ministerie van Volksgezondheid was dat men geen idee had in welke richting men het moest zoeken. Nu blijkt dat het staalpillen zijn. Hoera, weer een gevaar geweken.

330 - uit het radionieuws van 13-8-1962: Werner von Braun

Ook vandaag veel aandacht voor de Russische ruimtevaart. Om 8.00 uur commentaar van de andere zijde: “Eén van de leidende ruimtedeskundigen in Amerika, doctor Werner Von Braun, heeft verklaard dat hij de Russische prestaties pas over een half jaar had verwacht.” Voor wie hiervan pessimistisch is geworden heeft het ANP om 22.30 uur een nieuwtje. “Amerika wil proberen vóór 1970 een mens op de maan te laten landen.” Daar hebben die Yanks zich akelig goed aan gehouden. 
Dan om 13.00 uur: “In de Staatsloterij is een prijs uitgeloot van 35.000 gulden. De prijs viel op lot nummer 11 duizend 4 honderd 52: 1-1-4-5-2.” Ook dat is nieuws.

Belangrijker zijn de hele dag de berichten over Berlijn waar herdacht wordt dat exact een jaar geleden de muur tussen oost en west werd opgetrokken. In zijn toespraak zei burgemeester Brandt dat “de 13e augustus niet alleen een dag van herinnering mag zijn, maar veeleer een dag van vermaan.”
In het begin van de middag ontstaat aan westzijde een grote demonstratie bij de muur. Als de groep van meer dan 10.000 demonstranten de muur nadert en lawaai maakt, spuit een oost-Duits waterkanon hen over de muur nat. Een regen van stenen die volgt wordt door de VoPo’s beantwoord met traangas granaten. “Daarna gooide de Westberlijnse politie niet minder dan 150 traangasgranaten over de muur. Het waterkanon werd teruggetrokken. De Oostduitsers stuurden auto’s met sterke luidsprekers naar het Potsdammerplein om met muziek het rumoer in West Berlijn te overstemmen.”
Wie mocht denken dat dit kinderachtige gedoe een indicatie is voor de ernst van het conflict, wordt snel uit de droom geholpen als het ANP om 19.00 uur meldt dat bij Herleshausen Oostduitse grenswachten een man hebben doodgeschoten toen hij naar West Duitsland probeerde te vluchten. “De man stond op het punt om in de rivier de Werra te springen, die de grens vormt.”

Foto: President Kennedy en doctor Werner von Braun  (Marshall Space Flight Center)

329 - uit het radionieuws van 12-8-1962:

Pas als je alle bulletins achter elkaar leest merk je dat het ANP onbewust cliffhangers produceert. Zoals vanmorgen om 8.00 uur toen werd gemeld dat de heer Wilk uit Den Haag en zijn twee zoons gisteren na een beklimming van de vulkaan de Etna op Sicilië niet waren terug gekeerd. Mevrouw Wilk heeft de politie ingeschakeld waarna grootscheepse zoekacties op gang werden gebracht, onder andere met inzet van een helikopter. En dan om 13.00 uur het verlossende woord.:  ze zijn terecht. Vader en zoons waren verdwaald maar de afgeschoten lichtkogels hadden hun naar de bewoonde wereld teruggeleid.
Een langlopender raadsel is dat van de extreem grote kikkervissen die een week geleden in Rhenen zijn aangetroffen. Aanvankelijk werd gesuggereerd dat het diertjes waren die onder invloed van radioactieve straling waren gemuteerd. Talloze deskundigen werden geraadpleegd en vandaag geeft de conservator van het Artis Aquarium uitsluitsel. Het blijkt te gaan om jonkies van de zogenaamde knoflookpad. “Dit padje dankt zijn naam aan de geur die het verspreid.” Beter niet doorvertellen aan de koks van Noma, is mijn eerste reactie.
De Russen domineren het nieuws vandaag omdat ze twee bemande ruimtevluchten tegelijk uitvoeren. De Wostok 3 en 4 met daarin majoor Nikolajev en overste Popovitsj. Paus Johannes zal ze gedenken in zijn gebeden, hoorden we om 13.00 uur. Verdere is het zondag, sportdag met de uitslagen van alle denkbare sporten. Zo ook Cricket waarover het ANP het volgende meldde:
“ACC - HCC, gewonnen door ACC met 53 runs;
HCC II - VRA is geëindigd in een draw;
Quick Den Haag – HBS eveneens geëindigd in een draw;
VOC – Rood en Wit, geëindigd in een innings overwinning voor Rood en Wit
Eerste klasse B: Haarlem - Hermes DVS, gewonnen door Haarlem met 99 runs;
PW – Sparta, gewonnen door PW met 3 wickets;
Quick Nijmegen – Excelsior, gewonnen door Excelsior met 2 wickets.”
Dat u het maar weet.

328 - uit het radionieuws van 11-8-1962: La Courtine

Herrie in Woerden. In dit stadje “is het tot ernstige wanordelijkheden gekomen tussen Ambonese jongelui en een aantal Woerdense jongeren. De twee groepen gingen elkaar te lijf met fietskettingen, boksbeugels, dolken en andere wapens. Er vielen rake klappen.”
Veel ontwapenender klinkt een bericht om 18.00 uur: “Uit het Franse plaatsje La Courtine zijn ruim 3600 Nederlandse militairen van de 5e divisie naar Nederland vertrokken.” La Courtine, een dorpje in midden Frankrijk waar ons leger oefende, werd beroemd door het liedje dat Eli Asser schreef en Rijk de Gooyer zong. Het was een onschuldig liedje, maar ik proefde als kleine jionger er wel iets subversiefs in. Ze staken de spot met het leger, oei.

Beste ouders, lieve Ine / Ik schrijf dit uit la Courtine
Dat was lachen onder 't eten / Onze generaal is door een slang gebeten

't Stikt hier van de wilde dieren / Een van onze officieren
'n Zekere Aernoud Dendermonde / Daarvan hebben ze alleen z'n bril gevonden

Ik krijg strakjes weer visite / Van een hele troep muskieten
Zeven jongens, lieve moeder / Zijn finaal vergiftigd door d'insektenpoeder

Je kan niemand hier vertrouwen / Zijn het rooien, zijn het blauwen
En de Fransen staan te blerren / Want die zien ons aan voor Duitse militairen

Ik leer kruipen door de modder / Schieten met 'n losse flodder
En nog meer, dat volgens de majoor / Ons straks te pas komt op kantoor

Elke avond gaan we gokken / Met de dorpelingen knokken
En daarna hebben we 't allemaal / Heel fijn in 't hospitaal

Ik ben nou een kettingroker / Ik speel heel goed vals met poker
'k Zit hartstikke vol littekens / En ik slaap met 'n pistool onder m'n dekens

Daarom ouders, lieve Ine / 'k Zit nu een week in la Courtine
Maar ik kan je nu al schrijven / 'k Zou hier best m'n hele leven willen blijven

327 - uit het radionieuws van 10-8-1962: KLM dik in het rood

Om 13.00 uur nieuws onder het kopje De Arbeidsmarkt: “Het vorig jaar zijn er in ons land minder werklozen geweest dan ooit sinds de tweede wereldoorlog. Verdere daling is nauwelijks mogelijk.” We kunnen concluderen dat de Nederlandse economie op volle toeren draait. Alhoewel: “De KLM leidde vorig jaar een verlies van 77 miljoen gulden. Het vervoer op de Noord Atlantische route is achtergebleven. Daarbij komt nog dat de verschuiving van het vervoer naar de laagste tariefklasse steeds verder toeneemt.” Hier staat met nette woorden dat de horden oprukken. De meute vliegt alleen economy. Bah.

En dan is er breaking news in een al dagen lopende thriller. Eind juli is in Aerdenhout bij jonkheer Loudon ingebroken en zijn kostebare schilderijen gestolen waaronder een zelfportret van Rembrandt dat Loudon voor 470 duizend had verzekerd terwijl dit doek zeker het dubbele waard is. Tsjonge, jonge. Dagelijks hield het ANP de luisteraars op de hoogte van de vorderingen. Over sporenonderzoek, over verdachten eerst in Vaals, toen in Aken en later in Zwitserland. Afijn, vandaag eind goed al goed, luister maar: “De Nederlandse speurhond Cas is gisteravond met zijn baas op Schiphol aangekomen. Het dier heeft in Bern de Duitser aangewezen, die in de villa van jonkheer Loudon in Aerdenhout, 2 stenen door de ruit heeft gegooid. Twee van de drie verdachten hebben nu bekend dat ze betrokken zijn geweest bij de schilderijendiefstal.”   Komen die Loudon en zijn verzekering goed weg, dankzij Cas.

Foto: KLM in de gouden jaren  (Anefo) 

326 - uit het radionieuws van 9-8-1962: feest met karnemelk

Om 8 uur s-morgens heeft de nieuwslezer een leuke verrassing in petto. “De lonen in de Duitse Bondsrepubliek zijn de laatste twee jaar met 25% gestegen. Dat is vijf maal zoveel als in Amerika.” Zij wel, denkt hardwerkend Nederland, oftewel iedereen, bij het ontbijt.
“De Duits-Zwitserse schrijven Herman Hesse is vandaag in Zwitserland overleden. Hesse kreeg in 1946 de Nobelprijs voor literatuur.” Hij schilderde en componeerde ook, meldt het ANP. Een getalenteerde man, kennelijk. Ere wie ere toekomt: toen ik op mijn 18e Narziss en Goldmund las, maakte dat grote indruk op me. En nog steeds.
“Verder binnenlands nieuws: In Bolsward wordt in de komende vier dagen een internationaal folkloristisch festival gehouden. Uit binnen- en buitenland zijn veel deelnemers en bezoekers naar de oude Friese Hanzestad gekomen. De ‘hooikoningin’ verwelkomde de bezoekers in het Frans, Duits en Engels. Als heildonk fungeerde een glas karnemelk. Daarna werd het hooimaal gebruikt dat bestaat uit soep, rijst met rozijnen en koffie met een oliebol. Het hooifeest is bedoeld om de banden te verstevigen tussen stad en platteland.” Tsjonge-jonge. Het is hartje zomer. Oliebollen.
Tijdens de 8 jaar dat ik op het Openluchtmuseum in Arnhem werkte, kwam daar regelmatig ‘hoog bezoek’ uit het buitenland, meestal gasten van de koninklijke familie. Dan werd steevast een groot plankier uitgelegd van houten vlonders. De dansgroep Aald Hielpen uit Hindeloopen werd binnengereden en dan verschenen op afroep acht mannen en acht vrouwen in volledig verantwoorde klederdracht om gedurende 30 minuten een klompendans ten uitvoer te brengen waarbij horen en zien verging. En dan zag je Beatrix en Claus of Margriet en Pieter voor de tigste keer enthousiast applaudisseren, en bemoedigend knikken naar hun gasten uit Zweden of Zimbabwe of waar ze ook vandaan kwamen. Fantastic, isn’t it. This is very old. From Friesland, you know.

Foto:  Hindeloopers in klederdracht, 1924  (public domain) 

325 - uit het radionieuws van 8-8-1962: Mandela gearresteerd

8 aug De dag opent met de schade die de zware storm van gisteren heeft aangericht. “Uit Zeeland is naar schatting de helft van de kampeerders vertrokken. Daarbij is een flink aantal Duitse nozems die de laatste tijd erg lastig begonnen te worden.” Was de storm toch nog ergens goed voor.
Om 13.00 uur worden we door het ANP bijgepraat over ons drankgebruik dat in de laatste zeven jaar is verdubbeld. Van bier dronken we gemiddeld 26 ½ liter per jaar, dus een half litertje per week (dat blijkt nu circa 80 liter pp/jaar). Wijn dronken we 2,3 liter per jaar. Dat zal nu wel veel meer zijn, schat ik. Gedestilleerd ook 2,3 liter per jaar.
Later in het bulletin horen we dat: “De Zuid Afrikaanse politie Nelson Mandela, een van de negerleiders van het verboden Afrikaans Nationaal Congres, heeft gearresteerd.”
En dan om 18.00 uur nieuws dat mij een bel doet rinkelen. De bouw van de staatsmijn Beatrix wordt gestaakt. De aardgasvondsten maken de aanleg van een nieuwe kolenmijn onrendabel. Toeval wil dat ik in 1970/71 in Herkenbosch (L) op een steenworp afstand woonde van de Beatrix. De 400 meter diepe schacht was klaar, toen de zaak werd stilgelegd. Wat restte was een omheind terrein (50 x 50m) met wat bettonnen randen en grote luiken. Mij is verteld dat de schacht vol water staat en wordt benut voor experimenten en oefening in diepzee duiken. Goed bedacht. Maar zij liever dan ik.

Foto: Nelson Mandela en zijn eerste vrouw Evelyn 1944  (public domain)

324 - uit het radionieuws van 7-8-1962: ergernis

Deze dinsdag begint om 8.00 uur vrolijk: Gisteren is in Jamaica uitbundig de onafhankelijkheid gevierd. “In alle steden en dorpen waren feesten georganiseerd en danste de bevolking onder het zingen van calypso’s door de straten.” Zo’n fijn detail, dat van die calypso’s. Ik was vast niet de enige die niet wist wat dat was.
De rest van de dag is er veel ergernis. Het leuke van de radionieuwsdienst is dat de ontwikkeling van nieuws, dus ook van ergernis van uur tot uur kan worden bijgepraat. Wat al sinds gistermiddag loopt is de geldingsdrang van mevrouw Sonja Gaskell, de leider van ons Nationale Ballet. Onder het kopje ‘balletmoeilijkheden’ gaat het vandaag om 8.00 uur verder met het nieuws dat tegenstellingen tussen haar en zakelijk leider meester Waage onoverbrugbaar zijn gebleken. Mevrouw Gaskell is nu belast met zowel de zakelijke als artistieke leiding. Voor mr Waage zoekt het bestuur andere taken. Is de rust nu weergekeerd, nee zeker niet. Om 20.00 uur: “Balletdanseres Marianne Hilarides zal haar contract niet verlengen. Zij kan zich niet verenigen met de machtspositie die mevrouw Sonja Gaskell heeft ingenomen.” En hup, nog een: Peter Appel, een van de solisten stapt ook op. Een eendags-soap op het ANP-nieuws.
Het zal aan de lage barometerstand hebben gelegen. West Europa is vandaag geteisterd door zeer zware storm van 8 tot 10 bft, met doden, omgewaaide bomen, treinverkeer in de war, schepen in moeilijkheden en vooral veel afgewaaide TV-antennes.
Ook veel ergernis aan de Oostenrijkse grens met Italië waar douaniers een stiptheidsactie hielden. De eerste meldingen komen binnen om 13.00 uur. “Kilometers lange rijen wachtende auto’s. De toeristen gaven blijk van hun stijgende geprikkeldheid door een claxonconcert. De hitte ter plaatse maakte de stemming er niet beter op. Er ontstonden scheldpartijen en hier en daar het begin van een handgemeen.”
Om 18.00 uur horen we dat de rij auto’s is gegroeid tot 10 km. “De politie deelt bekeuringen uit voor langdurig getoeter en geprikkelde toeristen zijn met elkaar slaags geraakt.” Om 22.30 de apotheose: “Bij de Brennerpas hebben honderden woedende toeristen de douanepost bestormd. De stagnatie werd vergroot door lege accu’s en verhitte radiatoren.”
Kortom, de thuisblijvers hebben weer eens gelijk gekregen.

Foto:  mw Sonja Gaskell  (Jack de Nijs Anefo) 

323 - uit het radionieuws van 6-8-1962: aardrijkskunde

Je weet nooit of het klopt, maar in sommige berichten hoor je hoe het wantrouwen ten opzichte van de communisten wordt levend gehouden of aangewakkerd. Zoals om 22.30 uur: “In Oost-Duitsland zal het vlees worden gerantsoeneerd. Het is nog niet bekend hoe groot de rantsoenen zullen worden. Waarschijnlijk zullen ze variëren van 200 tot 500 gram per week.” Boter is al op rantsoen en aardappelen en kolen zijn binnenkort aan de beurt.
Nee, dan onze welvaart, rechtvaardig en tot in detail georganiseerd door onze regering. Het ANP om 13.00 uur: “De minister van Economische Zaken geeft toestemming om de prijs van het brood met 1 cent per 800 gram te verhogen.” De schuldige wordt er gelijk bij genoemd. Een en ander staat “in verband met het in werking treden van de EEG-maatregelen.”

Om 18.00 uur een bericht dat mij als geograaf de oren doet spitsen. “In Bonn is een conferentie begonnen van deskundigen uit 40 landen die een nieuwe wereldkaart zullen ontwerpen. De kaart zal 2 duizend vellen beslaan met een oppervlakte van 510 vierkante meter. De kaart wordt gemaakt met een schaal van 1 op 1 miljoen. De communistische landen werken niet mee." Dat worden dus witte vlekken met daarin Terra Incognita. 
1:1 miljoen, dan is 1 cm op de kaart gelijk aan 10 km. Nederland zal op die kaart dus een rechthoekje zijn van 15 cm breed en 30 cm hoog, een A4-tje. Daar kun je aardig wat informatie in kwijt, zoals aardappelmeelindustrie in Oost Groningen, leerlooierijen in de Langstraat, textiel in Twente, mijnbouw in Zuid Limburg, gloeilampen in Eindhoven, scheepsbouw in Amsterdam en Rotterdam, tabaksindustrie in de Baronie van Breda en op de Veluwe veel woeste grond. Ja, ik heb dat jaar goed opgelet bij aardrijkskunde, maar ondertussen is al deze bedrijvigheid wel verdwenen.

Wereld Kaart van Isaak Tirion, 1754

322 - uit het radionieuws van 5-8-1962: Marilyn Monroe

Schokkend nieuws, deze zondag 5 om 18.00 uur: “In haar woning in Brentwood bij Los Angeles is vanochtend vroeg overleden de Amerikaanse filmster Marilyn Monroe. Een onderzoek heeft uitgewezen dat ze een te grote dosis slaapmiddelen heeft ingenomen. De 36-jarige actrice werd onlangs door een filmmaatschappij in Hollywood ontslagen op beschuldiging van contractbreuk bij de opnamen van de film ‘Something’s got to give’. Zij zei toen dat ze niet op haar werk was verschenen omdat ze zich ziek voelde. De productie van de film werd gestaakt.” Ik vraag me af hoe de gemiddelde nieuwsluisteraar, net terug van het lof of de bijbellezing, dit nieuws tot zich nam. Met afschuw, met compassie, met ergernis. Hoe je het ook wendt of keert, mevrouw Monroe liet de gemoederen niet ongemoeid.

Heel ander, maar even onbegrijpelijk nieuws om 20.00 uur: “In het afgelopen jaar zijn 150-duizend schilderijen en tekeningen van Nederlandse kunstenaars naar het buitenland verkocht. De totale waarde van deze uitvoer was bijna 13 en een ½ miljoen gulden.” (Mijn rekensom leert me dat ze dus gemiddeld 90 gulden opleverden)
"Dat zegt de heer Sandfort, directeur van de Vereniging Nederlands Fabrikaat. Hij bestreed de mening dat een kunstenaar in ons land niet aan de kost kan komen. Volgens de heer Sandfort kregen maar 190 van de 1500 kunstenaars in 1961 bijstand van sociale zaken.”
Dat zijn overzichtelijke getallen. Korte google-search leert dat in 2020 in Nederland 21.847 studenten, verdeeld over 15 academies, kunstonderwijs volgden, waarvan 45% beeldende kunst en vormgeving, dus een kleine 10.000. Dat leidt tot een uitstroom van tussen de 2000 en 2500 gediplomeerde beeldend kunstenaars, let wel: ieder jaar.

foto: Marilyn Monroe in 1955  (Ed Feingersh, public domain) 

321 - uit het radionieuws van 4-8-1962: doorlichten

Een paar thema’s domineren het nieuws, zoals de toetreding van Engeland tot de EEG, Algerije en natuurlijk de toekomst van Papoea Nieuw Guinea, onder Indonesisch bestuur. Over dit soort onderwerpen schuwde men niet om in teksten van 2 a 3 pagina’s uit te weiden. Het ANP fungeerde daarin niet alleen als brenger van nieuws maar ook als leverancier van context.
Aandoenlijk vind ik het bericht om 13.00 uur dat in Hollandia, bij een demonstratie tegen de overdracht van westelijk Nieuw Guinea aan Indonesie, het orkest “het papoea volkslied, het Wilhelmus en het Lang zullen ze leven” speelde.
En na een reis van 4 dagen met oneindig veel tegenslag en oponthoud is vannacht de charter van de KLM met 32 vouwen en 64 kinderen aan boord geland op Schiphol. “De repatrianten uit Nieuw Guinea stonden eerst de pers te woord. Daarna werden ze opgenomen in een speciale administratie en werden ze doorgelicht. Om drie uur was Schiphol weer gehuld in de normale nachtelijke stilte.”  Dat waren tijden. Nu vormen vanaf twee uur de rijen voor de vluchten van 6 of 7 uur in de normale nachtelijke drukte.
Om 18.00 uur trekt dit bericht mijn aandacht: “De gemeente Rotterdam zal nog 150 Spaanse arbeiders aanwerven. Zij zullen te werk worden gesteld bij het gemeente-energiebedrijf. De nieuwe groep zal worden ondergebracht in het verzorgingscentrum Waalhaven, de vroegere kazerne van de onderzeebootdienst. Op het ogenblik werken al 4-honderd Spanjaarden in Rotterdam.” Ik herinner me uit het filmarchief beelden van de werving van gastarbeiders in een ver land. Daar werd ik niet vrolijk van, maar ik zou niet snel weten hoe het anders moest. Die mannen zullen na aankomst hier ook wel zijn 'doorgelicht'. 

Foto:  doorlichten in 1950  (Winterbergen, Anefo, coll NA) 

320 - uit het radionieuws van 3-8-1962: onrust op Tessel

Het ANP: “Een bende van 300 jeugdige badgasten heeft in het plaatsje De Koog op Tessel de afgelopen nacht twee politiemannen met stenen en stokken aangevallen.”   Er zijn waarschuwingsschoten gelost en later hebben politie-agenten uit Den Burg de jongelui, waaronder Duitsers, verspreid. “Er was volgens de politie geen aanleiding voor het optreden van de jongens.”
Tot zover het uitgetypte bulletin. Dan handgeschreven de toevoeging: “Het enige is dat de jongens zich gaan vervelen als ze te lang blijven.” Of de ANP-hoofdredactie deze persoonlijke noot van de nieuwslezer heeft gewaardeerd blijft voor eeuwig een open vraag.

Verder was het nieuws behoorlijk feitelijk. Ada Kok wint de 100 meter vlinderslag in 1.10.7.
Om 20.00 uur horen we dat een onderzoeker in een Brits laboratorium voor chemische oorlogsvoering is overleden aan long-pest.
En Amerika heeft de regering van Communistisch China de verzekering gegeven dat het een invasie van nationalistisch Chinese troepen vanaf Formosa op het vasteland zou afkeuren.
Er is toch wel een en ander veranderd in 60 jaar.

Topografische Kaart van Texel  (creative commons) 

319 - uit het radionieuws van 2-8-1962: roken in de klas

Vandaag nieuws dat de tijd tekent. De koude oorlog zit op een hoogtepunt. De Senaat van de VS heeft de defensiebegroting van 48 miljard dollar goedgekeurd, “het hoogste bedrag ooit in vredestijd aan landsverdediging uitgegeven.” Het wordt ook erg zichtbaar besteed.  Zo horen we dat de US-luchtmacht met succes een raket van het type Atlas heeft gelanceerd. Het ANP: “De hele operatie van het openen van de luiken in de ondergrondse koker tot de start van de raket duurde maar 90 seconden. Het projectiel heeft een afstand van achtduizend kilometer afgelegd.” Een veilig idee, zullen we maar zeggen.
Dichterbij huis rommelt het in Schoonhoven waar iemand vannacht de deur van de Rooms-Katholieke kerk in de brand heeft gezet. Later werd een 24 jarige man aangehouden die heeft bekend. Ik ben natuurlijk enorm benieuwd naar zijn motief, maar daarover zwijgt het ANP.

Om 22.30 uur meldt de nieuwslezer dat de Kankerbestrijding maatregelen wil tegen het overmatig roken. “Onderwijzers en leraren moeten de jeugd voorlichten over de nadelen en de gevaren van het roken. Bij de bestrijding ervan kan het voorbeeld van de ouderen niet worden gemist.”  Uit eigen waarneming weet ik dat deze wijze aanbeveling volkomen voorbij is gegaan aan het lerarencorps van het Bisschoppelijk College te Roermond, waar tot zeker in 1971 door de docenten (allen van het mannelijk geslacht) volop werd gepaft. De lekenleraren bij voorkeur Cabellero’s, zonder filter, de priesters sigaren. De leerlingen rookten niet, althans niet in de klas. Maar in de pauzes, buiten op het voorterrein, des te meer. Inderdaad, de docent als rolmodel.

foto   Rob Bogaerts Anefo coll NA

318 - uit het radionieuws van 1-8-1962: hamsters

Het ANP om 8.00 uur: “Secretaris-Generaal van de VN, de heer Oe Thant, heeft er zijn voldoening over uitgesproken dat tussen Nederland en Indonesië een voorlopige overeenkomst is bereikt over de wijze waarop het bestuur over westelijk Nieuw Guinea zal worden overgedragen.” Onderwijl loopt de spanning ter plaatse nogal op en worden vrouwen en kinderen van Nederlandse ambtenaren aangemoedigd Nieuw Guinea te verlaten. Echter, omdat dit zogenaamd ‘vrijwillig’ gebeurt wordt in Nederland geen opvang geregeld, tot teleurstelling en verontwaardiging van velen. Dit krijgt nog een pijnlijk trekje om 13.00 uur als de Dierenbescherming oproept om maatregelen te nemen voor de achtergebleven huisdieren van repatriërende Nederlanders. “Het bestuur is zo nodig bereid bij te dragen in de kosten bijvoorbeeld door het onderbrengen van dieren in ons land.”   De beestjes wel. 

Dierenleed van een andere orde om 20.00 uur. In de VS is een ballon opgelaten die moet opstijgen tot een hoogte van 40 km. “Het gevaarte draagt drie gesloten schuitjes waarin twee apen en twee hamsters zitten. Bij een vorige proef waren de dieren dood toen de capsules werden opengemaakt.” Ik herinner me dat, en berichtte daar over op 16 juli omdat ik zo schrijnend vond. De kevers, die toen ook aan de fatale reis deelnamen, hebben dit keer kennelijk ontheffing gekregen.

Foto: hamster  (door Adamjennison creativee commons) 

317 - uit het radionieuws van 31-7-1962: 'oude dametjes'

Opmerkelijk, de ANP-nieuwsbulletins van 30 juli 1962 ontbreken. Die dag slaan we over.
Dan dinsdag 31 juli. Gevarieerd nieuws waarin de ANP-redactie zich van uiteenlopende kanten laat kennen. Eerst om 18.00 uur:
“Bij Helvoirt in Noord Brabant is een achtjarig jongetje door een trein gegrepen en gedood. Het kind was met vriendjes bij de spoorbaan aan het visjes vangen en is toen tussen de rails gekomen.”   De laatste zin (de trein had ongeveer een half uur vertraging) heeft de nieuwslezer doorgestreept. Terecht lijkt me, te banaal na zo’n droef bericht.

En dan om 22.30 uur enige (voor het ANP zeer uitzonderlijke) frivoliteit ter afsluiting van een al langer lopend verhaal. Ik tik daarom het hele item over:   “De twee dames, die in een apothekerswinkel per vergissing giftig zinksulfaat hadden meegekregen in plaats van een laxeermiddel, zijn terecht. Eén van de dames die in Amsterdam woont liet vanmiddag de huisdokter komen omdat ze zich niet goed voelde. Zij had toen juist een lepeltje zinksulfaat ingenomen. De dokter, die pas terug was van vakantie en nog niets van het geval wist, ging naar de apotheek die op het etiket van het doosje stond vermeld. De vrouw is toen direct opgenomen in het Binnengasthuis. Zij maakt het goed. De andere dame (haar zuster) zit gezond en wel in haar woning in Oude Pekala. Ook zij heeft, toen ze in Amsterdam logeerde, zinksulfaat ingenomen. Ze voelde zich erg naar, maar was de volgende dag weer beter. Sinds vorige week maandag zijn voortdurend waarschuwingsberichten verspreid, via radio, televisie, kranten en luidsprekerwagens van de politie. Het staat vast dat de dames het politiebericht via de radio hebben gehoord. Maar zij kwamen tot de conclusie dat het bericht niet voor hen was bestemd, waarschijnlijk omdat daarin werd gesproken over ‘oude dametjes’. De zusters zijn 59 en 62 jaar.”
Dit bericht staat bol van aanknopingspunten om eens lekker over te gaan bomen. Doen we niet. Is goed zo. 

316 - uit het radionieuws van 29-7-1962: kampioen bezemwerpen

Zondag is sportuitslagen dag. Opvallend hoe veel en hoe gedetailleerd over nationale en internationale wedstrijden wordt gerapporteerd. Een greep uit de bulletins van vandaag: cricket, waterskiën, zwemmen, atletiek, wielrennen, kanovaren, roeien, voetbal, waterpolo, motorsport, tennis, honkbal, schermen en -nieuw voor mij- sportvliegen. Het ANP: “De wedstrijd om de Joop van der Mast Memorial Cup is gewonnen door Slager met 295 punten. Bij de zgn Heksenwaagvlucht, waarbij boven het plaatsje Schoonhoven een bezem moest worden uitgegooid, ging de overwinning naar Menten.” Dat u het maar weet.

In het andere nieuws zitten items die uitnodigen over de oost-west verhoudingen na te denken. Om 13.00 uur horen we dat de Oostduitse volkspolitie een jongeman heeft doodgeschoten bij de prikkeldraadversperring aan de grens met de Britse sector van Berlijn. “Dit is de 47ste vluchteling die bij een poging het westen te bereiken het leven heeft verloren.” Mind you, die muur (augustus 1961) staat er nog geen jaar. 
Hoopvoller maakte mij het bericht dat vandaag in Moskou het internationale congres over kankerbestrijding is beëindigd, waar 5.000 specialisten uit 70 landen een week lang aan hebben deelgenomen. Dat is niet niks, midden in de Koude Oorlog. Zoiets moet wel bijdragen aan begrip en toenadering. Effectiever lijkt me dan de totale cultuur- en sportboycot die nu is uitgeroepen.
Dompertje was het bericht om 22.30 uur dat één van de deelnemers aan het congres, een Italiaanse professor, tijdens zijn thuisvlucht in een Russisch toestel, foto’s van het interieur had genomen. “Toen hij weigerde de foto’s aan de bemanning af te staan, keerde het vliegtuig naar Moskou terug, waar hij uit het toestel werd gezet.”   Zo zijn ze dan ook weer, die commies.

Foto:  Schoonhoven van boven (Dicklyon, Creative Commons)