434 - uit het radionieuws van 7-12-1962: Rule Britannia ! rule the waves
Tussen al het nieuws over de voorbereidingen van de grote Wilhelmina bijzetting en de hardnekkige mist (sommige royals kunnen niet landen op Schiphol en moeten uitwijken), een niet alledaags bericht om 18.00 uur.
De premier van Engeland, MacMillan, is uit zijn slof geschoten. Wat is gebeurd. De Amerikaanse diplomaat Acheson, Kennedy’s adviseur in NAVO zaken, heeft gezegd “dat de rol van Engeland als aparte mogendheid naast de Verenigde Staten welhaast is uitgespeeld.” Tsja, dat kun je als wereldmacht niet over je kant laten gaan en Mac Millan pakt stevig uit. “Hij zei dat de heer Acheson dezelfde fout maakt als Napoleon, Hitler en anderen indertijd hebben gedaan. Als Acheson bedoelt dat Engeland als afzonderlijk machtsblok zo veel niet meer betekent, slaat dit verwijt net zo goed op de Verenigde Staten, aldus de Britse premier.”
Heel bijzondere vormen van diplomatie, zien we hier ontrollen. Eerst Napoleon en Hitler erbij halen en dan terugkomen met ‘wat je zegt dat ben je zelf.’
Kennelijk toch een open zenuw geraakt daar in dat almachtige United Kingdom.
Foto: London Parliament (Alvesgaspar, creative commons, use alike)
433 - uit het radionieuws van 6-12-1962: het telefoongeheim
In Londen, zo maakt het ANP bekend, zijn meer dan 60 mensen overleden aan smog, oftewel smoke and fog. Bijna alle ziekenhuizenbedden zijn bezet door smogslachtoffers, operatiepatiënten wordt gevraagd thuis te blijven om zo bedden vrij te houden voor de smog patiënten.
Verder binnenlands nieuws: De hele dag brengt het ANP details over de stoet waarmee aanstaande zaterdag het lijk van Wilhelmina van Den Haag naar Delft wordt gebracht. En dan om half elf: “de begrafenisstoet zal circa 2,5 km lang zijn. Het voorbijtrekken zal ongeveer 20 minuten duren.” Hier gaat iets mis, of de nieuwslezer kan niet rekenen. Als een stoet van 2,5 km voorbij trekt in 20 minuten, dan heeft de stoet een snelheid van 7,5 km per uur. Dat gaan ze niet redden, dan moeten alle lakeien en livreien op een draf met die paarden meehollen. Allez, ze zoeken het wel uit. Lekker belangrijk.
Serieuzer is het bericht uit de 2e Kamer. Het ANP: “De telefoonabonnées in ons land kunnen er zeker van zijn dat hun gesprekken niet worden afgeluisterd. Dat heeft minister Korthals gezegd in antwoord op vragen van socialistische fractievoorzitter, professor Vondeling, die op grond van berichten uit de Bondsrepubliek concludeerde dat technisch gezien het telefoongeheim niet is te garanderen.” Dan begint het gedraai: de minister geeft toe dat het theoretisch mogelijk is, maar dat de PTT zijn best doet dit te vermijden. “De technische voorzieningen en de plichtsbetrachting van het PTT personeel zijn voldoende waarborg voor de handhaving van het telefoongeheim in Nederland.”
Ik zie direct die radioamateur voor me die in de laatste serie van The Crown midden in een conversatie van Charles en Camilla valt en met één drukje op de record-knop de tampon-tapes in de wereld bracht.
Foto: telefonistes in 1955 (Hans Gerber, Comet Photo)
432 - uit het radionieuws van 5-12-1962: mist
Doorbraak bij het CBR. In de toekomst zullen ‘misschien’ vrouwelijke rij-examinatoren worden aangesteld. Het ANP: “Tot nu toe werden vrouwelijke sollicitanten steeds afgewezen. Maar, zegt de minister, als zij aan de gestelde eisen voldoen, zullen zij voortaan net zo worden beoordeeld als de mannelijke kandidaten.” Jeminee, wat een slagen om de arm. Dat tussenzinnetje -als ze aan de eisen voldoen- alleen al.
Trouwens, vandaag kan niemand rijden, man noch vrouw. Koning winter heeft Nederland in zijn greep. De weerberichten vormen geen onderdeel van de ANP-erfenis waaruit ik put, maar de mededelingen over ijsgang op de vaarwegen maakten duidelijk dat het koud was afgelopen week. Nu is daar zeer, zeer dichte mist bovenop gekomen. Tientallen ongelukken zijn het gevolg. De wegen zijn zo glad en het zicht is zo slecht dat in de loop van de dag alle bussen, taxi’s, trams zijn stilgelegd. Schiphol is dicht, de veren zijn uit de vaart en zelfs de NS heeft er de brui aangegeven. De politie heeft in meerdere steden de bevolking opgeroepen de gordijnen open te laten om eventuele weggebruikers aan een beetje licht te helpen. Het ANP: “Voor sommige ambulancewagens van de GGD moest de verpleger voor de auto gaan lopen om de chauffeur de weg te wijzen.” En dat op pakjesavond.
Ik herinner me dat we met de tjalk Fosta op een zonnige dag, pal onder Ameland werden overvallen door een heuse mistbank en een klein uur geen twee meter zicht hadden. Heel raar en beangstigend want je kunt daar goed vastlopen of erger. Wat me bijstaat is dat alle geluid, met name je eigen stem helemaal verandert. Alsof je in perfect geïsoleerde geluidstudio staat, zo dof klinkt alles.
Foto: Two in the fog (Friedrich Böhringer, creative commons)
431 - uit het radionieuws van 4-12-1962: de dode kleermaker
Het mysterie rond de dood aangetroffen kleermaker zonder wapen krijgt vandaag inderdaad een vervolg. Het ANP: “Bij de politie in Amsterdam heeft zich gisteren een 28 jarige ‘varensgezel’ gemeld. Hij verklaarde dat hij er getuige van was geweest dat een 55 jarige kleermaker in de hoofdstad zich van het leven beroofde. Het pistool waarmee dit gebeurde heeft hij, naar hij zegt, meegenomen en in de gracht gegooid. Ook een portefeuille met 400 gulden had hij meegenomen. De man is opgesloten wegens diefstal. Een jongen van 14, die eerder was aangehouden, is na een verhoor van een paar uur vrijgelaten.”
Om een of andere reden roept dit bij mij een incident in herinnering van begin jaren 80. Op bezoek bij mijn vriend H., huisarts in opleiding, meldde zich daar laat in de avond onverwacht ook vriend M. die zich regelmatig vol overgave in het gay-circuit begaf. Hij had een klein tenger Tunesisch jongetje bij zich van een jaar of achttien. Deze onfortuinlijke illegaal had op straat klappen opgelopen en vriend M. wilde checken of zijn vriend voor de avond misschien serieus letsel had opgelopen. Toen dat niet het geval bleek en het duo aanstalten maakte om verder te gaan, wilde vriendin M. nog weten of onze Tunesische gast soms voer of bij de marine diende, gelet op het fraaie matrozenpakje dat hij droeg. Na een uitwisseling van verwonderde blikken tussen de aanwezigen werd zonder verder overleg besloten deze vraag bevestigend te beantwoorden. Jazeker, hij is matroos.
430 - uit het radionieuws van 3-12-1962: roeping
Zestig jaar geleden moest Nederland het doen zonder de zegeningen van het televisieprogramma Opsporing Verzocht, gepresenteerd door het onovertroffen fenomeen Anniko van Santen. Maar de idee dat, bij een nog niet opgeloste misdaad, het meedenken van het publiek wel eens tot een nieuwe inzichten zou kunnen leiden was onmiskenbaar aanwezig op deze maandag in december 1962. Om zes uur kwam het ANP door met deze breinbreker: “De politie in Amsterdam onderzoekt of een man die vannacht dood in zijn woning is gevonden, is vermoord. De man, een alleenstaande kleermaker, had een kogelwond in het hoofd, maar de politie heeft het vuurwapen niet gevonden.”
Ben heel benieuwd of het ANP de komende dagen de voortgang in deze zaak opnieuw agendeert.
Verder binnenlands nieuws. In Amsterdam zijn diverse poëzieprijzen uitgereikt, onder andere aan J. Bernlef, Ida Gerhardt en Lucebert. Een prijs van 250 gulden ging naar Huub Oosterhuis voor zijn gedichten gepubliceerd in het tijdschrift ‘Roeping’.
Een prijs heeft een aanmoedigend effect. Goed zo, ga door, staat op de beker. Nou dat hebben we geweten.
Foto: pastor Huub Oosterhuis in 1969 (Jac de Nijs, Anefo)
429 - uit het radionieuws van 2-12-1962: twee maal Chroestjof
Vandaag een echte zondag, dus veel sportnieuws en veel te veel verkeersdoden op de radio.
En de Sovjet premier Nikita Chroestjof, die twee keer langs kwam. Eerst de koude oorlog. Het ANP: “Volgens goed ingelichte woordvoerders in Moskou heeft premier Chroestjof tegenover hoge partijfunctionarissen erkend dat de Sovjet Unie in het defensief is gedrongen. In zijn rede voor het Centraal Comité zou hij hebben toegegeven dat hij de laatste tijd het diplomatieke initiatief aan de Verenigde Staten heeft moeten laten, vooral tijdens de Cubaanse crisis.” Dit is heel uitzonderlijk. Het was wel duidelijk dat de VS, sinds het ultieme spierballen vertoon op 23 oktober, Moskou min of meer dicteert wat moet gebeuren. Maar dat ook toegeven is heel wat anders.
Wat later toont Chroestjof zich weer een krachtig man als hij zich in de kunst begeeft. “Een tentoonstelling van abstracte schilderkunst is gesloten nadat premier Chroestjof de doeken in het openbaar had afgekeurd. Op een rondgang door het museum zei hij niet te kunnen zien of ze waren gemaakt door een mens of dat een ezel ze had geschilderd met zijn staart. Hij noemde de abstracte werken nabootsingen van corrupte kunst van het burgerlijke westen.”
Wat een man, en zo zijn tijd vooruit. Want inderdaad. Dat de kunst van het burgerlijke westen vrij is van corruptie, daar steek ik mijn hand niet voor in het vuur.
Foto: ‘Nikita Khrushchov in the corn campaign’ (unknown author, creative commons)
428 - uit het radionieuws van 1-12-1962: Jean Gabin
De heisa rond het overlijden van Wilhelmina is iets gaan liggen, wat ruimte biedt voor normaal nieuws. Zoals om 8 uur vanmorgen. De dood van tientallen vogels in Amsterdam-Zuid blijkt veroorzaakt door arsenicum. “Het gif is uitgestrooid door een employé van het Hilton-hotel die het hotel wilde verlossen van een meeuwenplaag. Hij strooide rond het hotel brood uit dat was doordrenkt met arsenicum.”
Ik zie een Hitchcock film opdoemen. Nog een filmscenario, maar dan van een goede film-noir, zie ik bij twee gebeurtenissen rond de Parijse Opera, die het ANP los van elkaar presenteert. Om 6 uur horen we: “Zes gewapende bandieten hebben in het hartje van Parijs, dichtbij de Opera, een bank overvallen en 150.000 gulden buitgemaakt. Een kassier die alarm sloeg kreeg een schot in zijn been. De overvallers losten bij het verlaten van de bank enkele schoten in de lucht om voorbijgangers op afstand te houden.”
Om 8 uur horen we: “Bijna 100.000 oorlogsveteranen hebben in Parijs een demonstratie gehouden voor een verbetering van hun pensioen. De mannen marcheerden, vooraf gegaan door een aantal invaliden in wagentjes, van het gebouw van de Opera naar het Ministerie van Financiën waar een verzoekschrift werd aangeboden.”
Mijn plot voorziet er in dat de overvallers dachten dat de inzet van zoveel politie bij de demonstratie in hun voordeel was. Maar ze hadden niet gerekend op de alertheid en strijdvaardigheid van de oud-gedienden die het verdachte gedrag van de overvallers in de gaten kregen en subtiel in actie kwamen. Graag met Jean Gabin en Jean Louis Trintignant als de bandieten en Philippe Noiret en Bourvil als de veteranen. Of andersom.
Foto: Jean Gabin in 1958 (public domain)
427 - uit het radionieuws van 30-11-1962: Paraguay rouwt
De rouw rond Wilhelmina’s overlijden schiet wortel. De minister van BiZa vraagt dringend alle ‘openbare vermakelijkheden’ achterwege te laten. Het ANP nieuws is omgevormd tot een nationaal prikbord waarop het uitstel of afstel van eindeloos veel evenementen wordt bekendgemaakt. Op zich begrijpelijk als je bedenkt dat in het weekend alle sportuitslagen tot en met Korfbal in de 4e klasse B worden voorgelezen. Men is kennelijk gewend dat dit via de nationale zender moet gebeuren.
En dan meldt de nieuwslezer: “De regering van Paraguay heeft een periode van officiële rouw afgekondigd. President Alfredo Stroessner heeft telegrafisch zijn deelneming betuigd.” Of we hiermee blij moeten zijn?
Het verdere nieuws beperkt zich tot de bekende brandhaarden, China-India, Cuba, Congo-Katanga. Eén ander item valt me op. De West-Duitse regering wil via het federale hof een vereniging van nazislachtoffers verbieden omdat die door communisten zou worden geleid. “Het proces is vandaag geschorst nadat één van de aanwezigen had verklaard dat de president van de rechtbank zelf nazi was geweest.” Tsja. Wat een opgave om zo’n land weer op de been te helpen en te laten leiden door ‘goede’ mensen. Ik herinner me mijn verblijf in 1973 bij mijn Duitse vriendin Bettina die toentertijd eindexamen moest doen en op school werd volgestopt met goed en fout. Maar als we dan langs cafés en koffiehuizen liepen schamperde ze over de mannen daar. ‘Allemaal nazi’s,’ foeterde ze dan, ‘met wat alcohol op betreuren ze hardop dat het zo gelopen is. Das Dritte Reich, daar geloven ze nog heilig in. Hopeloos.’
Foto: Generaal Alfredo Stroessner, van 1954 tot 1989 'president' van Paraguay . (Frank Scherschel, 1959)
426 - uit het radionieuws van 29-11-1962: een 'adres van rouwbeklag'
“Gestuwd door hoog plichtsbesef, geschraagd door geestelijke kracht en vertrouwend op God heeft zij zich al die jaren gewijd aan het welzijn en de bloei van het vaderland.” Die keer raden over wie dit gaat. Nou nog een dan: “Op deze wijze is zij ook voor de eenvoudigsten van haar onderdanen het symbool geworden van de hoogheid en de majesteit van het gezag.” De vulkaan die gisteren droefenis en loftuitingen begon te spuwen, beleeft vandaag een eruptie die zijn weerga niet kent. Alle staatshoofden die er een beetje toe doen sturen blijken van medeleven. “Britse en Franse bladen wijden hun hoofdartikelen aan het overlijden van prinses Wilhelmina en schrijven dat een van de nobelste figuren uit de geschiedenis is heen gegaan.” Belangrijk onderdeel van het protocol blijkt te zijn dat allerlei clubs in regerend en besturend Nederland mekaar een ‘adres van rouwbeklag’ toezenden. Over en weer, ieder aan elkaar, en hoe dramatischer hoe beter. Zo schrijft de Tweede Kamer aan Juul in weer een adres van rouwbeklag: “Troost moge uwe majesteit vinden in de aanvaarding van Gods alwijs bestel en het medeleven van uw volk.”
Hier komen koningshuis en kerk bijeen, dat schuurt bij mij in het kwadraat. Maar goed, niet zeuren, het was een andere tijd, ik ging nog ter communie. Ieder doet zijn ding. Zo cancelt Naaldwijk het kampioenschap trampolinespringen, horen we op de nationale zender, en in Oss worden de wedstrijden in het Anker 47/2 uitgesteld. Het is niet bij te benen voor het ANP, pagina’s vol. Ik vrees dat dit nog even doorgaat, de begrafenis (in het wit) moet nog komen.
Foto: het AD, 29 nov 1962, met dank aan Delpher. nota bene de rouwrand.
425 - uit het radionieuws van 28-11-1962: Wilhelmina 1880-1962
Na het spektakel ‘Open het Dorp’ van gisteren, schiet Nederland vandaag pas echt in een nationaal spasme. Het ANP om 07.25 uur: “Een groot verlies heeft ons land, ons volk en ons Koningshuis getroffen. Tot onze grote droefenis moeten wij berichten dat hedennacht om een minuut voor enen Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Wilhelmina in haar slaap is overleden.” Dat is het startschot van een hele reeks extra nieuwsuitzendingen die vertellen hoe het land tot stilstand komt onder de last van dit gezamenlijk verdriet. Al vroeg is er de ‘vlag halfstok-instructie’: de vlag gaat eerst helemaal in top en daalt dan af tot halfstok. Zo ook bij het strijken, eerst omhoog en dan binnenhalen. Daarna komen de eerste loftuitingen door, in de loop van de dag uitgroeiend tot een stortvloed aan superlatieven. Premier de Quay bijt het spits af en noemt haar regeringsperiode een zegen voor ons Koninkrijk. “Zij werd gekenmerkt door twee karaktertrekken. Diep godsvertrouwen en een groot medeleven met het Nederlandse volk, vooral in de oorlogsjaren.” Voorzitter Jonkman van de Eerste Kamer: “Eén van grootste Oranjes die we ooit hebben gehad.” De Zuid Afrikaanse radio hield een minuut stilte omdat het land “een trouwe vriendin heeft verloren.” “Tweede Kamervoorzitter Kortenhorst noemt haar een tedere landsmoeder die treurde met de treurenden en blij was met de blijden.” Volgen pagina’s met wat er allemaal is afgelast vandaag, voetbalwedstrijden, Sinterklaasintochten concerten, recepties, vergaderingen, zo te zien alles. Bioscopen sluiten en “de horeca wordt gevraagd af te zien van vermakelijkheden.” Kortom, het land gaat op slot en dompelt in rouw. Dit is lang, lang voordat Nanda van der Zee en anderen wat vraagtekens plaatsen bij wat Wilhelmina voor het land deed en al haar onderdanen. Of geeft premier de Quay subtiel ruimte voor eventuele hebbelijkheden en tekortkomingen van de overledene als hij haar persoonlijkheid benoemt als "een kostbare diamant met veel facetten.” Ik geloof het niet. Haar moed, kracht en inzicht zijn vandaag absoluut en onbetwist. Wee degene die daar aan wil krabben.
Foto: Juliana bij haar moeder in het Wilhelminapark, Utrecht, 1968. Beeld van Mari Andriessen. ('t Sticht, Anefo)
424 - uit het radionieuws van 27-11-1962: Open het Dorp
Het ANP meldde gisteravond kort dat in de RAI de tv-marathon actie ‘Open het Dorp’ van start ging. Om 8 uur vanmorgen horen we dat het hard gaat. Na eerst items over de China-India oorlog en nog een hele uitweiding over Cuba: “de actie is nu 12 uur aan de gang, precies op de helft. Het ingezamelde bedrag is de 7 miljoen te boven.”
Om 13.00 uur gaat het los. Het ANP opent het bulletin ermee. “De actie Open het Dorp is in 16 uur tijd uitgegroeid tot een nationale demonstratie van offerzin.”
De actie blijkt een collectieve vloedgolf van goedertierenheid op gang te hebben gebracht waarin iedereen, liefst herkenbaar, wil deelnemen. Idealiter met je spaarpotje of andere gekkigheid bij Mies op het podium. Het ANP: “Ook Soestdijk doet mee en telegrafeert: Van koninklijke familie, vol bewondering voor uw actie, is gift onderweg.” Hier ligt het begin van veel tv-geschiedenis, in de categorie nationale hysterie.
Ondanks alle liefde en offerzin, gaat het harde leven ongestoord verder. “In de senaat heeft doctor Berghuis van de ARP de regering uitdrukkelijk verzocht nee te zeggen op het synodale rapport van de Hervormde Kerk inzake kernwapens. In feite is het rapport een pleidooi voor éénzijdige ontwapening, dat door een verantwoordelijke overheid onmogelijk kan worden geaccepteerd.”
Onenigheid blijkbaar bij ‘de protestanten’, zoals al deze denominaties samen bij ons werden genoemd. Ik las dat destijds de zuilen in de ANP-redactie evenwichtig waren vertegenwoordigd en evenwichtige berichtgeving werd nagestreefd. Dat zal de reden zijn dat we tegen middernacht horen dat "de Paus zijn audiënties vandaag heeft afgezegd. Vanwege een verkoudheid, aldus een zegsman." Zijn we weer helemaal in balans.
Foto: Open het Dorp, 27 nov 1962. Een varken voor Mies Bouwman (Harry Pot, Anefo)
423 - uit het radionieuws van 26-11-1962: y entonces
Een verre voorganger van Alexander Pechtold, de heer Westerlaken, directeur van het Centraal Bureau voor de Afgifte van Rijvaardigheidsbewijzen, het CBR, zegt 60 jaar geleden: “Twintig procent van alle kandidaten voor het rijexamen slaagt met hangen en wurgen. Tenslotte krijgen ze het rijbewijs, maar ze zouden eigenlijk nooit de weg op mogen komen.”
Helemaal niet mee eens. Ik ben pas bij de vijfde poging geslaagd en rij naar anderen zeggen soepel. In mijn directe omgeving ken ik iemand die in één keer slaagde, maar steeds zegt dat ze te weinig ervaring had toen ze de weg op ging. Statistisch is mijn oordeel aanvechtbaar (n=2) maar toch.
Mijn voorliefde voor royalty in het ANP-radionieuws wordt vandaag weer bevredigd met een wonderlijk bericht om half elf s-avonds: “Hare Majesteit de Koningin en Zijne Koninklijke Hoogheid de Prins hebben op paleis Soestdijk generaal Aramburu, de oud president van Argentinië, ontvangen. Prins Bernhard en zijn Argentijnse gast onderhielden zich in het Spaans, onder meer over handelsbetrekkingen.” Wat een nieuws. Ik zie gelijk Juul voor spek en boon zitten, want zij ‘onderhield’ zich kennelijk niet. Of misschien in beperkte mate: ‘Si, claro. Más café ?
(Noot: niet om het een of ander maar deze General Aramburu was de leider van de militaire junta die in 1955 een coup pleegde en Peron verjoeg. Aramburu, feitelijk een voorganger van Videla, is in 1970 door de linkse Monteneros gekidnapt en vermoord. Geen meneer om samen mee op de foto te gaan.)
Foto: Pedro Eugenio Aramburu, leider van de junta/president van Argentinië, 1956
422 - uit het radionieuws van 25-11-1962: Koning Mwamboetsa IV
Twee terugkerende onderwerpen in praktisch alle radionieuwsuitzendingen deze zondag 60 jaar geleden. Een couppoging en de mist op Schiphol.
Een handvol luchtmacht kolonels in Guatemala wilde het bewind van president Fuentes overnemen. Ze begonnen met het bombarderen van het presidentieel paleis, waarbij tientallen doden vielen maar niet de president. Die liet het er niet bij zitten en later op de dag veroverden de Fuentes-getrouwe troepen de luchtmachtbasis vanwaar het was begonnen. De kolonels zijn voortvluchtig en de president weet zeker dat Fidel Castro erachter zit. Het mooie is dat je het verloop van deze spannende eendagscoup van uur tot kunt volgen.
Zo ook de mist op Schiphol. Die was zo dicht dat de vlieghaven s-morgens gesloten bleef, én s-middags én s-avonds. Deze mist schopte het bezoek van de vorst van Boeroendi, koning Mwamboetsa de Vierde bijna in de war. Hij kwam niet aanvliegen maar, ja, vanwege de mist, per trein uit Brussel. En dan belanden we echt in een ander tijdsgewricht. Het ANP: “Op het station Hollands Spoor in Den Haag werd koning Mwamboetsa verwelkomd door de opperceremoniemeester luitenant Pahud de Mortanges namens de Koningin en door Baron van Lynden namens de regering. Morgen zal de koning van Boeroendi de lunch gebruiken met koningin Juliana.”
Ik weet niet wat we horen als het staatshoofd van Burundi nu op bezoek komt, maar niets over baronnen en luitenants.
Mogelijk slaan ze het hele item over omdat geen nieuwslezer zich aan die naam waagt. De huidige president heet namelijk Évariste Ndayishimiye.
Foto: Koning Mwamboetsa IV op paleis Soestdijk. 26 nov 1962 (Harry Pot, Anefo)
421 - uit het radionieuws van 24-11-1962: Operatie Product
Vandaag bericht het ANP over het warme Indonesië. “De productie van de plantages op West Java is sinds 1939 met meer dan de helft gedaald. De vakorganisatie van de plantagearbeiders geeft als oorzaak van de teruggang op: een verkeerde leiding, een onjuiste beoordeling van het gewas en verspilling van de financiële middelen.” Ik heb geen idee of over dit bericht is gediscussieerd op de redactie. Maar je kunt je afvragen wat is de relevantie, wie wil dit horen, moeten we iets concluderen? De soevereiniteitsoverdracht en daarmee het einde van ‘ons’ koloniale bewind vond plaats eind december 1949, 13 jaar geleden. Dat noemen we kort geleden.
Terug naar onze winter. Bijna iedere dag horen we op het radionieuws over Oost-Berlijners die naar het westen vluchten. Soms mislukt dat en worden ze door Vopo’s doodgeschoten, meedogenloos. Ik herinner me dat en droomde als jongetje van 9 erover hoe ik het zou doen, als nodig. Vandaag meldt het ANP: “Drie Oost-Duitse vluchtelingen zijn door het ijskoude water van het Teltov kanaal naar West Berlijn gezwommen. Ze zijn opgenomen in een ziekenhuis. In Berlijn ligt op het ogenblik een flink pak sneeuw en de temperatuur is beneden het vriespunt.” Dat kanaal is een meter of 30, 40 breed, dan ben je met kleren aan zo twee minuten bezig. Bij water van 5 graden is dat, zoals het nu heet, een uitdaging. Ik heb van de week gezwommen in water van 8 graden en dacht na 1 minuut, nu maar beter snel eruit.
Foto: Drie jongetjes op een karbouw, Java jaren 30 (KITLV 27039)
420 - uit het radionieuws van 23-11-1962: concurrerende boeren
Eerder, op 12 oktober, berichtte ik over de hagiografie: ‘Prins Bernhard, zijn plaats en functie in de moderne monarchie’. Wel, vandaag meldt het ANP dat Benno toestemming heeft verleend om het boek te verfilmen. We gaan het zien.
Landbouwminister Marijnen was op bezoek bij de LLTB in Roermond. In het kader van de gevraagde steun voor ‘gemengde bedrijven’ zei hij dat de boeren hun problemen zelf moeten oplossen. “Er moeten krachtige bedrijven komen die in staat zijn te concurreren. De minister denkt aan bedrijven met 10 tot 15 koeien en 800 tot 1500 kippen.” Was 5 koeien en 100 kippen de norm toen? Wat heerlijk overzichtelijk. Ja vooruit, allemaal terug naar de tijd van touwtje uit de deur (maar niet heus).
Elders in Roermond, zo meldt het ANP, was de hele KVP-top bijeen om te praten over een industriële impuls voor de Roerstreek. “De burgemeester van Roermond, mr Höppener, heeft laten weten dat de Roerstreek grote moeilijkheden heeft nu de exploitatie van de staatsmijn Beatrix is stilgelegd.” Nou, die impuls is er gekomen, weet ik toevallig uit eigen waarneming. Ten oosten van de stad zijn een paar honderd hectare heidegrond ontwikkeld tot industrieterrein waar al snel, vanwege de gunstige voorwaarden, van alles neerstreek. Zo ook een enorme steenwolfabriek die de grootste werkgever van Midden Limburg werd, en tegenwoordig in het nieuws als de grootste stikstofuitstoter van het land. Ik volgde dit van nabij, want oei, ik had kennis aan een van de drie dochters van de baas. Ja, ja, spannend.
Foto: Koeien melken, familie Geelen, Deurne circa 1960 (public domain)
419 - uit het radionieuws van 22-11-1962: Wim Koole
Op het nieuws over benoemingen is geen peil te trekken. Ik schat dat 2x per week iemand wordt genoemd, en ja waarom. Zo ook vandaag. “Tot directeur van de televisiesector van de IKOR is benoemd doctorandus Koole.” Vooruitziende blik toch van het ANP want deze theoloog Wim Koole heeft daarna enorm aan de weg getimmerd in omroepland, onder meer 25 jaar als directeur van de IKON. In 1982 viel hij van zijn geloof, onder andere vanwege de moord op de vier IKON journalisten in El Salvador, staat op zijn wiki-pagina. Opvallend. Meestal wordt zo’n ramp uitgelegd als een extra test van daar boven. Zo niet bij Koole.
Meer down to earth is een bericht in het 1 uur bulletin. De boterberg steeg dit jaar tot meer dan 26-duizend ton. Dat zijn 104-miljoen pakjes overkoopbare koelhuisboter. Dat is heel veel boter. Toen ik midden jaren 80 als film- en televisiearchivaris koude opslag zocht voor miljoenen meters films die lagen te verzuren ben ik nog achter de koelhuisboterpakuizen aan gegaan. Ze bestonden nog en ik was een heel eind. Maar staatssecretaris Aad Nuis wilde eerst een organisatie met een strik erom (Beeld en Geluid) en dan pas daarna (20 jaar later) investeren in het spul zelf. Zo gaan die dingen.
Heel andere problematiek om 7 uur onder het kopje ‘Russen kopen Dover leeg’. “Russische vissers die in het Kanaal voor anker liggen hebben de winkels van Dover bijna leeggekocht. Alle koffie, nylons en hoofdpijntabletten zijn daar op." Boeiend, de basisbehoeften van de Russische visserman. Koffie, nylons en aspirine. Daar heb ik wel beeld bij.
Foto: Wim Kool en Tonny van Verre (r) ontvingen respectievelijk een Nipkowschijf en een Reiss-microfoon, 1978. (Rob Bogaerts, Anefo)
418 - uit het radionieuws van 21-11-1962: geen referendum in het VK
Het ANP opent de dag met een -in onze ogen nu- betekenisvol bericht: “De Britse premier MacMillan heeft in het Lagerhuis meegedeeld dat hij niets voelt voor een volksstemming over de toetreding van Engeland tot de Europese Economische Gemeenschap.” Naar aanleiding hiervan: ik heb nooit begrepen dat bij het Brexit referendum de voorstanders, dus de latere winnaars zoals Nigel Farage en Boris Johnson wegkwamen met hun aperte leugens. De kolder die zij verkochten over de miljarden die voor de NHS beschikbaar zouden komen, of de miljoenen Turken die Engeland zouden overspoelen als ze niet snel de EU zouden verlaten, heeft ongetwijfeld de stemming beïnvloed. Ja, zo kan ik het ook, denk ik dan.
Even later in hetzelfde bulletin: “In Kisjinev, de hoofdstad van de Russische republiek Moldavië staan 36 mensen terecht die ervan worden beschuldigd staatseigendommen te hebben ontvreemd. 31 van de betrokkenen zijn joden.” Ik vroeg me af waarom het ANP die laatste zin heeft toegevoegd. Ik neem aan om het antisemitisme aldaar aan de kaak te stellen in combinatie met het corrupte OM. Maar dat staat er niet. Wonderlijke mededeling.
Duidelijker is het ANP s-avonds om 7 uur: “De werkende mens is mondig en de werkgever moet niet tegenover zijn werknemers staan maar te midden van zijn medewerkers.” En: “In een goed bedrijf begrijpt ook de eenvoudigste medewerker de betekenis en de zin van de vrije onderneming, aldus ingenieur Matthijsen bij de opening van de Efficiencydagen.”
Deze Matthijsen is net op cursus geweest, vermoed ik. Effectief leiderschap, of zoiets.
Foto: Harold MacMillan, Earl of Stockton, premier van 1959-1963
417 - uit het radionieuws van 20-11-1962: prefab casco
Tijdens de betondag van de Nederlandse betonvereniging heeft ingenieur Gout meegedeeld dat bij de woningbouw in Rusland veel gebruik wordt gemaakt van pre-fabricage. Het ANP: “In Moskou wordt nu uitsluitend gewerkt met vooraf klaargemaakte bouwelementen. Men heeft daar acht fabrieken met een capaciteit van 120-duizend huizen per jaar.”
Kijk, dat zijn jaloersmakende cijfers voor onze, door stikstofuitstoot lamgelegde woningbouw.
Zelf wonen we sinds 2014 in een betonnen pre-fab huis, waarvan de panelen in Duitsland zijn gegoten. Van de buren horen we dat ze in 2009 op zijn minst ‘verrast’ waren toen in één week tijd een enorme betonnen bak van drie verdiepingen werd neergezet. Alles went, maar het blijft een vreemde eend in de bijt.
De kamer debatteert vandaag intens over eventuele rijksbijdragen voor bouw en onderhoud van ‘kerken en bezinningscentra’. De VVD ziet hier weinig in en zoekt het in het aftrekbaar maken van giften. Anderen stellen daartegenover dat de meeste kerkelijke giften komen van mensen die helemaal geen belasting betalen, laat staan iets kunnen aftrekken. Eat that, VVD.
Ik val over dat woord bezinningscentra en vraag me af aan welke criteria Danszaal van Putten of Dorpshuis De Bongerd moeten voldoen om ook bezinningscentrum te zijn. Ik zou zeggen één beatmis per maand met gezellig napraten in 'het Hoekske'.
Foto: Russian prefeb concrete buidings, 1964
416 - uit het radionieuws van 19-11-1962: kremlinologie
In Moskou is vanochtend het Centrale Comité bijeengekomen. In zijn openingstoespraak betoogt Kroestjof (ANP spelling is iedere keer anders) dat de welvaart van de bevolking in de afgelopen jaren voortdurend is gestegen, maar nog niet genoeg. “In de tijd van de persoonsverheerlijking was alles wat uit het buitenland kwam uit den boze. Die tijd is voorbij, zei Kroestjof. Lenin heeft gezegd dat we zo nodig van de kapitalistische landen moeten leren en het goede en winstgevende wat ze hebben moeten navolgen.”
Jemig, dat moet wel zijn ingeslagen als een bom. Na jaren geen ander dogma te kennen dan Stalins planeconomie, nu ineens dit. Ik vermoed dat de kremlinologen de komende weken overuren moeten maken om dit alles een plek te geven. Ook G.B.J. Hiltermann loopt zich al warm.
Verder buitenlands nieuws. In Frankrijk, zo meldt het ANP, “is de Prix Goncourt toegekend aan de schrijfster Anna Langfus voor haar boek Les Bagages de Sable. Deze beroemde literatuurprijs bedraagt niet meer dan 35 gulden maar geeft wel eer en grote verkoop.”
Voor een paar gulden wereldwijd in het nieuws. Deze geniale vorm van boekmarketing ken ik niet, dus even opzoeken. En ja hoor, twee weken geleden, 3 november 2022, is de Prix Goncourt voor de 120ste keer uitgereikt, dit jaar aan Brigitte Giraud voor haar boek ‘Vivre vite’. De prijs bedroeg 10 euro.
Wij hebben dan weer Jeroen Brouwers die in 2007 de Prijs der Nederlandse Letteren weigerde omdat hij het bijhorende geldbedrag (€16.000) te laag vond. Dat gaf ook stampij.
Foto: Nikita Chrustjov and Jacqueline Kennedy, 1961 (White House Photo’s)
415 - uit het radionieuws van 18-11-1962: Nixon uit de politiek
Om half elf bericht het ANP dat Niels Bohr is overleden. Aan zijn levensloop en zijn betekenis voor de natuurkunde wordt in dit bulletin opvallend veel aandacht geschonken, twee A4-tjes lang. Hoe zijn uitvindingen het atoomtijdperk inluidden, hoe de klassieke theorieën van Newton en Galilei door hem werden herzien. Zijn Nobelprijs in 1922 en hoe hij zich een krachtig voorstander toonde van vreedzaam gebruik van kernenergie.
Dit vind ik altijd een moeilijk punt. Met de uitvinding van kernsplitsing is het kwaad geschied. Je kunt er geen bordje ‘misbruik wordt gestraft’ bij zetten. Stel je voor, de uitvinder van de katapult heeft deze nadrukkelijk bedoeld om een vette patrijs mee uit de boom te schieten, en zeker niet om je buurman mee blind te schieten als je hem niet mag. Me hoela, zo werkt het niet.
Maar goed, de bedoeling en de uitwerking lopen wel vaker uiteen.
Het ANP om 8 uur: “De vroegere vice-president van de Verenigde Staten, Richard Nixon, trekt zich terug uit de politiek. Bij de recente verkiezingen werd hij verslagen in de strijd om het gouverneurschap van de staat Californië. Hij heeft zijn besluit meegedeeld aan enkele republikeinse kranten die zijn verkiezingscampagne hadden gesteund.”
Wij weten dan weer toevallig dat dit besluit toch niet zo definitief bleek als het toen klonk.
Foto: Richard Nixon playing the piano in Beverly Hills (Ca), November 9, 1962 (LA-Times, public domain)
