474 - uit het radionieuws van 16-1-1963: heel veel sneeuw

Eindelijk een besluit. Na een week dubben heeft de elfstedentochtcommissie nu besloten dat over twee dagen, vrijdag 18 januari, de 11e elfstedentocht zal plaatsvinden. Hare Majesteit looft een zilveren medaille uit voor de winnaar. Naar schatting 1000 militairen zullen meedoen. Zij krijgen hiervoor twee dagen verlof en reis- en verblijfskosten zijn voor rekening van het Rijk. Het spoor zet extra treinen in. Voor het eerst zullen een 16-tal Zweedse schaatsenrijders deelnemen aan de tocht. Men meent dat dit een van de zwaarste tochten zal zijn die ooit is uitgeschreven. Langs de hele route staan EHBO-posten. “Bovendien zullen drie auto’s met artsen en verplegend personeel de rijders volgen.”
Opvallend, want de sneeuw was steeds de grote spelbreker en vannacht heeft het opnieuw ontzettend gesneeuwd in heel het land, wat tot veel overlast leidde. Alleen in Amsterdam werden meer dan 150 aanrijdingen gemeld, ten gevolge van de gladheid.

Zo heeft iedereen zijn bekommernis met het winterweer. Om 13.00 uur meldt de nieuwslezer dat de Vereniging tot bescherming van Dieren een boos telegram naar ZKH de Prins heeft gestuurd. Ze betreurt dat Benno in de bossen rond paleis Het Loo een drijfjacht op wilde zwijnen heeft gehouden. Dit is niet juist “omdat het wild door de strenge winter uit de schuilplaatsen is verdreven en weinig weerstand heeft.”
Kritiek op leden van de koninklijke familie. Heel zeldzaam in die jaren. Is nu wel anders.

Foto: Gladheid op het Rokin te Amsterdam, 16 januari 1963  (F.N. Broers, Anefo) 

473 - uit het radionieuws van 15-1-1963: Royal Pulp

De dag opent om 8 uur met een heel ingewikkeld verhaal. Minister Jo Cals van OKW spreekt zich uit over de studieduur. Hij begint met de gedachte “dat persoonlijke vrijheid wel het hoogste goed is bij studie en wetenschapsbeoefening. En daarbij mag het recht van anderen op dezelfde vrijheid niet in het geding komen. Dat nu vraagt van hoogleraren, staf en studenten een gebondenheid aan normen die door het algemeen belang worden voorgeschreven. De minister acht het mogelijk dat het omstreden artikel 60 van de hoger-onderwijswet alsnog wordt verwezenlijkt. Dit artikel biedt de mogelijkheid studenten te weren die niet binnen een bepaalde tijd hun examens afleggen.”
Cals bedoelt dus: die eeuwige studenten, daar moeten we vanaf.
Dat zou nog een jaartje of 25 duren, maar toen is het ook helemaal omgedraaid. Je laat het nu wel uit je hoofd om tien jaar ingeschreven te blijven. Je tentamens verlopen en het is onbetaalbaar geworden.

Om 13.00 uur op het radionieuws een bericht dat ik niet kan weglaten hier. “Het Zweedse vrachtschip ‘Royal Pulp’ is in het Kanaal, ter hoogte van Contentin, in brand geraakt. De bemanning is gered door een Frans vaartuig.” Wat een geweldige naam, Royal Pulp. Die ga ik erin houden, waarvoor weet ik nog niet. Multi-inzetbaar: Royal Pulp.
By the way: Contentin is gewoon de kop van Normandië. 

Foto: ms Royal Pulp, 1958-2010    (kommandobryggan.se) 

472 - uit het radionieuws van 14-1-1963: President De Gaulle

Koude records alom. Bij Neuchatel vroor het 39 graden. Op de Vesuvius ligt 20 cm sneeuw. Maar de Elfstedentocht die voor donderdag 17 januari was gepland gaat niet door. Een nieuwe datum is niet genoemd. Later op de dag bericht het ANP “iedere dag dat het bouwbedrijf door vorst stil ligt leidt tot een directe schade van 13,5 miljoen gulden. Toch is die schade nog niet groter dan andere jaren, al is het nog zo koud. In december werd 13 dagen gewerkt, precies het gemiddelde van andere jaren. Januari telt gemiddeld 11 werkdagen.”
En dan staat er: “Normaal is dat van de 240 dagen in het bouwbedrijf 20% verloren gaat.”   Wat veel, joh. Zijn dat 48 dagen vorstverlet, of telt hondenweer ook mee? Ik schat de we nu op gemiddelde van 5 dagen vorstverlet per jaar zitten. Vorstverlet treedt in, las ik, bij een gevoelstemperatuur van -6 graden. Dat is modern. In 1963 deden ze nog niet aan gevoelstemperatuur.

Qua buitenlands nieuws: ieder uur gaat het over president De Gaulle. Hij gaat op alle fronten in de contramine. Na een jaar onderhandelen met Engeland over toetreding tot de EEG, stelt De Gaulle vandaag dat een ‘associatie met de EEG’ wellicht een vruchtbare optie is. Iedereen op zijn achterste poten, vooral Luns, die reageerde met: “We onderhandelen over volledig lidmaatschap, over niets anders.”  En Kennedy ziet een arsenaal atoomwapens onder NAVO-beheer voor zich. De Gaulle meldt direct dat hij daar principieel niet aan meedoet. Hij bouwt zijn eigen atoomwapen. “Hij verwacht veel moeilijkheden en verwikkelingen bij het gebruik van een macht die onder toezicht van meer dan één land zal staan.”  Nou, dat schiet lekker op zo.

Foto: De Gaulle arriveert in Nederland, 16 maart 1963. Vlnr: De Gaulle, baron Lynden namens HM, Luns. Allemaal bijna 2 meter lang. (Eric Koch, Anefo)

471 - uit het radionieuws van 13-1-1963: L.G. Kortenhorst

Vandaag is op 76 jarige leeftijd de voorzitter van de Tweede Kamer, dr L.G. Kortenhorst overleden. Hij zat sinds 1925 in de kamer (38 jaar) en was voorzitter sinds 1948 (15 jaar). Dan ken je het klappen van de zweep wel. Hij werd geprezen om zijn redenaarstalent en objectieve houding. Wat zou nu de gemiddelde duur van een kamerlidsmaatschap zijn? Jaartje of 6 of 8 ?
Dan een raar bericht uit Engeland: “Alle aanwezigen bij een kerkdienst in de buurt van Reading zijn bedwelmd door koolmonoxyde gas dat door de wind uit de schoorsteen in het gebouw terug werd geblazen. De koster, de organist, de koorknapen en de dertig kerkgangers vielen flauw. Eén van de aanwezigen kon nog naar buiten komen om hulp te halen. De bedwelming heeft voor niemand ernstige gevolgen gehad.”   
Wat een tafereel! De organist die een noot erg lang aanhoudt en dan omklapt. Koorknapen die, wit om de neus, door hun knieën zakken. Geen idee wat ze daar in de buurt van Reading hebben uitgespookt, maar dit is wel een heel serieus signaal van daarboven.
Een ander sterk signaal kwam vandaag uit Moskou: “Het Russische partijblad Pravda heeft Oostenrijk gewaarschuwd tegen associatie met de EEG. Deelneming is niet te rijmen met het staatsverdrag en de neutraliteit van Oostenrijk.” Op de kaart zie je dat Oostenrijk toen helemaal ingeklemd lag tussen de Oostbloklanden. Nu ligt het letterlijk midden in de EU.

Foto: Huldiging dr L.G. Kortenhorst, aanbieding schilderij, april 1956  (Harry Pot, Anefo) 

470 - uit het radionieuws van 12-1-1963: Schiphol

De kou houdt aan. Vijf jongens zijn in anderhalf uur tijd op de brommer over het ijs van Stavoren naar Enkhuizen op en neer gereden. De Elfstedencommissie besluit over twee dagen of er gereden wordt en vraagt de burgerij om de baan vast sneeuwvrij te maken. In heel west Europa is het raak. In Parijs dreigt een tekort aan steenkool omdat alle kanalen in Noord Frankrijk zijn dichtgevroren. Havens in Engeland en Zweden zijn dichtgevroren en onbereikbaar. Bij Duinkeren is de zee dichtgevroren. Records worden gebroken, dus ook toen al, maar het zijn wel koude records.
In de middag brengt het ANP opvallende cijfers. Onder het kopje ‘Duitse koopjesjagers’: “In 1962 zijn meer dan 30 miljoen Duitsers naar Nederland gereisd om inkopen te doen, meer dan ooit tevoren. In 1948 waren het er nog geen 150.000.” 30 miljoen in 1963 is veel, heel veel.
En dan de luchtvaart: “Het aantal passagiers op Schiphol is vorig jaar ten opzichte van 1961 met 11% gestegen tot bijna 1,75 miljoen. Vooral de ongeregelde vluchten, de zogenaamde chartervluchten, namen flink toe, met 16%.”    De wereld van de Peter Stuyvesant romantiek is er wel vanaf, inmiddels.   In 2019, kort voor Corona, was het aantal passagiers de 70 miljoen voorbij. Dat is het 40-voudige. Ook heel veel.

Foto: 12 topmannequins vertrokken voor propaganda Hollandse mode vanaf Schiphol, april 1963 (Joop van Bilsen, Anefo) 

469 - uit het radionieuws van 11-1-1963: lange jongens

De winter slaat nu echt toe. De rivieren zijn zo goed als onbevaarbaar, de Waddeneilanden en Schouwen Duiveland onbereikbaar. Maar de regering ziet, zo zeggen de ministers Roolvink en Klompé  “geen aanleiding om, in verband met het winterweer, een tijdelijke toeslag op de sociale uitkeringen te doen. Zij wijzen erop dat gemeentebesturen die bevoegdheid hebben.” Ha, ha, what's new?

Om 13.00 uur horen we dat een agent uit Amsterdam die een dodelijk schot loste op een vluchtende autodief niet zal worden vervolgd. Hij heeft zijn pistool gebruikt volgens instructie. Het ANP: “De agent, die geen dienst had, zag voor zijn huis een man die in de auto van zijn buurman probeerde weg te rijden. Toen de man het bevel ‘sta of ik schiet’ niet opvolgde heeft de politieman geschoten.” Ik weet het niet. Ik ben niet opgeleid om dit te beoordelen, maar het zit erg op de rand, in mijn beleving.

Wat ronduit fout is gegaan horen we in hetzelfde bulletin. “De nieuwe gepantserde personeelsvoertuigen die in Frankrijk worden gemaakt voor de infanterie, zijn alleen geschikt voor militairen die niet langer zijn dan 1 meter 75. Bij het ontwerp is men uitgegaan van de lichaamslengte van de Franse soldaten.” Ik zag bij het CBS dat de gemiddelde Nederlandse jongen rond die tijd al boven de 1.80 zat. Dat wordt dus bukken, of nieuwe auto’s kopen.

Foto: Het Nederlandse leger oefent in het Franse La Courtine (Rob Mieremet, Anefo) 

468 - uit het radionieuws van 10-1-1963: Robinson Crusoë

Heel uiteenlopend nieuws op de radio, deze donderdag 60 jaar geleden. Om te beginnen, de kou is terug. Na een korte dooi hebben we nu weer strenge vorst overdag. In Oudenbosch ging de lagere school dicht omdat ze het binnen niet boven de 10 graden kregen. Alle buitensport is voor het komend weekend nu al afgelast.
Het parlement buigt zich over de verplichte WA-autoverzekering. Blijkbaar was die er nog niet. Iedereen is voor “alleen de heer Kodde van de Staatkundig Gereformeerde Partij verklaarde tegen een verplichte verzekering te zijn, ook al worden de gewetensbezwaarden van de verzekeringsplicht vrijgesteld.” Opvallend. Je hebt de gelovige weigeraars van inentingen, alles in Gods hand, etc. Maar dat je ook van de autoverzekering een principieel punt kunt maken, dat wist ik niet.
In de Noordoostpolder zijn proeven gedaan met een Nederlandse raketonderdeel. “In de zomer hoopt men de hele raket boven de Waddenzee te kunnen lanceren.”
En dan opnieuw het gedonder bij de KLM: “De voorzitter van de Raad van Commissarissen van de KLM, de heer Den Hollander, heeft ook het voorzitterschap van de ondernemingsraad van de KLM op zich genomen.” Die figuur ken ik niet, maar dit klinkt best raar.
Tot slot een bericht uit Polynesië. Daar had een Franse journalist zich vier maanden geleden op een eiland laten afzetten met een voorraad conserven en een zender waarmee hij iedere dag een uitzending van 5 minuten voor de radio verzorgde. Het ANP: “De man heeft van een verder verblijf op het eiland afgezien, toen de eenzaamheid hem ondraaglijk werd.”   Loser.   Ik las in die tijd met rode oortjes Robinson Crusoë en droomde weg over hoe ik het er van af zou brengen. Glorieus, natuurlijk.

Foto:  The life and strange adventures of Robinson Crusoe of York. Written by himself.  (fourth edition, 1719) 

467 - uit het radionieuws van 9-1-1963: mr Luns

De dag opent met de Mona Lisa. “President Kennedy heeft gisteravond in Washington officieel de tentoonstelling van de Mona Lisa geopend.” De Franse minister van Cultuur André Malreaux was erbij en zei dat de Fransen het beroemde schilderij van Da Vinci in bruikleen wilden afstaan “uit dankbaarheid jegens Amerika dat in twee wereldoorlogen het Franse volk te hulp was gekomen.” Die zijn welbeschouwd ook gigantisch, de offers die Amerikanen en Canadezen hebben gebracht voor de bevrijding van West Europa. Ieder herdenkt het op eigen wijze. Als mijn herinnering klopt sturen wij nog elk jaar tulpenbollen naar Ottawa, als dank voor de inzet en als dank voor de gastvrijheid die onze Juul en kinderen daar genoten.

Verder vandaag veel aandacht op het radionieuws voor mr. Joseph Luns omdat gisteren en vandaag de begroting buitenlandse zaken werd behandeld in de Tweede Kamer. Er klonk kritiek omdat hij tijdens de Nieuw Guinea kwestie het parlement had gemeden en hij zich teveel als de advocaat van Engeland opstelt als het over de toetreding van het VK tot de EEG gaat. Luns pareerde alle kritiek met de mededeling dat deze te weinig een zakelijk en teveel een persoonlijk karakter had. De fractievoorzitter van de PvdA, professor Vondeling, gaf er een nette maar evengoed pijnlijke draai aan. Hij prees de plichtsbetrachting maar miste initiatieven. “Hij meende dat de minister goed en enorm ijverig onderhoudswerk heeft verricht, maar weinig is opgetreden als architect en bouwer.”
Leuk om te lezen, kritiek op Luns. Hij was door mijn vader, die bij ons aan tafel over zulks altijd het laatste woord had, zo’n beetje heilig verklaard. Hij zou zich in zijn graf omdraaien als hij hoorde dat Luns mogelijk een scheve schaats heeft gereden, zoals laatst het NRC meldde. Foei.

Foto: mr Luns begroet Danny Cruijff, 1970  (Eric Koch, Anefo) 

466 - uit het radionieuws van 8-1-1963: TV verdringt radio

Om 13.00 uur een bericht dat helemaal de tijdgeest ademt. Het ANP: “Leeuwarden wil zijn binnenstad saneren. Het structuurplan voorziet in de aanleg van een wegenvierkant om de binnenstad en een wegenkruis door het oude centrum. De hoofdverkeerswegen van en naar Leeuwarden zullen op de hoekpunten van het vierkant worden aangesloten. Delen van de stadsgracht en het Vliet zullen worden gedempt.” Toen ik in 1971 geografie en planologie ging studeren was deze vorm van radicale townplanning naar Amerikaans model nog niet uitgestorven. Binnenstad saneren en dan voor de bereikbaarheid een snelweg dwars door het centrum. In Utrecht is dat helemaal gelukt (en nu weer teruggedraaid). In Amsterdam net niet, de vier banen van de Wibautstraat en Weesperstraat hebben nooit het CS bereikt.

En dan nog een tijdgeest-item: ‘kijk- en luistergewoonten’. Het ANP meldt “dat nog maar een kwart van de bevolking s-avonds naar de radio luistert. Eind 1960 was dat nog een-derde. Dat komt door de enorme toename van het aantal televisies. Het CBS heeft geconstateerd dat de televisie nu in vrijwel alle groepen van de bevolking snel doordringt. Alleen de agrarische bevolking, de gereformeerden en de laagste inkomensgroepen blijven nog achter.”
Ons gezin was blijkbaar a-typisch; ik moest nog 2,5 jaar wachten tot zo’n ding bij ons in de kamer stond. Mijn vader schamperde altijd over televisie en praatte ons aan dat het ordinair was om naar de tv te kijken. Tot hij in augustus 1965 zelf omging en een toestel kocht dat hij in het wandmeubel liet inbouwen. Met deurtjes ervoor, dus voor het bezoek niet zichtbaar. En bij mgr Bekkers of pater Leopold Verhagen mocht ie aan. Nou, wat een feest.

Foto: TV kijken met het hele gezin (Omroepmuseum)

465 - uit het radionieuws van 7-1-1963: de pieper

Na dagen van dooi is Marken nog steeds van de buitenwereld afgesloten. Men schat over drie dagen de sneeuwduinen van plaatselijk 3 meter hoogte te kunnen doorbreken. Verderop in het land is men alweer met de zomer, met het toerisme bezig. In de RAI is de 7e vakbeurs voor de Horeca geopend met maar liefst 270 stands. “Deze ‘Horecava’ is voornamelijk gewijd aan het toerisme. In het toeristisch voorlichtingscentrum wordt de band tussen toerisme en het horecabedrijf gedemonstreerd.” Mijn gedachten slaan nu helemaal op hol, bijvoorbeeld over een menu met Les Spécialités Hollandaises, zoals Tosti Hawaï en Tong Picasso.
30 km verderop, in Utrecht, zo meldt de nieuwslezer, vindt onder regie van de Algemene Nederlandse Vereniging van Vreemdelingenverkeer voor de tiende keer de ‘kofferbeurs’ plaats in combinatie met de Souveniersbeurs, met respectievelijk 110 en 120 exposanten. Ook niet gering dus. Wonderlijk dat deze twee gelijktijdig plaatsvinden.

De echte nieuwe tijd kondigt zich aan in het nieuwsbulletin van een uur. “De PTT heeft vanmorgen het Simofoon-proefbedrijf in werking gesteld. De installatie maakt het mogelijk mensen die onderweg zijn te waarschuwen dat iemand telefonisch contact met ze zoekt. De reikwijdte van de simofoon is onbeperkt.”  Je zou de komst van de pieper als de start kunnen zien van de permanente bereikbaarheid, de voortdurende connectiviteit, het altijd on-line zijn waar wij anno nu de zegeningen van ondergaan. Eén hoera voor de pieper.

Foto:  de simofoon  (telecomerfgoed.nl) 

464 - uit het radionieuws van 6-1-1963: de plofsluis

In het laatste avondbulletin horen we dat in Groningen oproer is uitgebroken in het psychopatenasiel. “De gedetineerden wilden na een bijeenkomst niet meer naar hun cellen terug, staken meubels en oude rommel in brand en sloegen ruiten in. In het psychopatenasiel verblijven hoofdzakelijk mannen die ter beschikking van de regering zijn gesteld.” Het woord asiel gebruiken we niet meer zoveel, of toch, voor vluchtelingen en dieren. Zoiets heet nu een TBS-kliniek of nog moderner, een forensisch psychiatrisch centrum. De vooruitgang is niet te stoppen. Los daarvan, ik vind de vermelding van ‘oude rommel’ intrigerend. Let niet op de rommel, zeggen mensen soms als je op bezoek komt. Dat is onschuldig en meestal volledig overbodig. Maar hier moeten we nota bene op het radionieuws horen over oude rommel die kennelijk in het asiel rondslingert. En die, ja komt ervan, wordt misbruikt om brand mee te stichten. Als ik in de directie van dit asiel zat zou ik me nu wel een beetje schamen. |
Om 13.00 uur krijgen we weer een heerlijk lesje topografie van het ANP. “Vast ijs bij Hagestein maakt op- en afvaart op de Lek onmogelijk. Er kan wel worden gevaren maar dan met een omweg. Men moet de Lek bij Vreeswijk verlaten en dan door het Lekkanaal en het Amsterdam-Rijnkanaal varen. Bij Wijk bij Duurstede komt men dan weer in de Rijn.” Toevallig ken ik het daar een beetje, en snap ik de omleiding. De schippers moeten bij Jutphaas wel een héél scherpe bocht naar rechts maken en onder de plofsluis door het kanaal op naar Wijk. Die plofsluis vond ik als klein kind heel spannend. Stel je voor, met springstof die er permanent in zit verborgen kunnen ze de inhoud van die bakken in één klap laten vallen en het kanaal afsluiten, helemaal en voorgoed. Awwrrrgghh.

Foto: de plofsluis in het A'dam-Rijnkanaal bij Jutphaas  (Mark Voorendt, creative commons) 

463 - uit het radionieuws van 5-1-1963: KLM in zwaar weer

Nu de dooi doorzet is er tijd voor ‘normaal’ nieuws, zoals dat Waterleidingmaatschappij Gelderland binnenkort start met het toevoegen van fluor aan het drinkwater. Alles voor het gezonde kindergebit. Later kwam er protest tegen deze massa-medicatie en, heb ik even opgezocht, vanaf 1976 wordt nergens in Nederland meer fluoride toegevoegd.
“Gisteravond is de nestor van het persbureauwezen, de heer M.S. Vaz Dias overleden. Persbureau Vaz Dias, ontstaan in 1904, ging in 1934 over in het ANP, waarvan hij de eerste directeur was.”
In Hilversum zijn de drie vakbonden van musici weer met de NTS aan tafel geschoven om over hun medewerking aan televisie-uitzendingen te praten. De Nederlandse Toonkunstenaars Bond kan zich nog steeds niet vinden in de NTS-voorstellen en blijft actie voeren. De protestant-christelijk en de katholieke bond distantiëren zich van de algemene bond en vinden het wel best zo. Als dit zo doorgaat horen we binnenkort alleen nog katholieke en gereformeerde deuntjes op de buis. Heel stichtelijk.

Gisteren poogde Piet Lieftinck nog roddels over problemen bij de KLM in de kiem te smoren, vandaag hebben drie van de vijf KLM-directeuren publiekelijk hun ontslag aangeboden, de heren Slotemaker, Van der Wiel en Van der Kloot. Waarom moet ik nu zo aan de lullo's van Jiskefet denken, Van Binsbergen, Kerstens en Kamphuijs.
Afijn, ieder uur meldt het ANP erbij dat de redding voor de KLM gaat komen van de nieuw aan te stellen directeur Hans Larive. Deze oud marine-officier is Engelandvaarder, oorlogsheld, ontsnapt uit Colditz, drager van de Militaire Willemsorde en op dit moment directeur van SHELL-tankers NV. Het zal me niets verbazen als ZKH een helpend handje heeft geboden, zozeer ruikt het allemaal naar old-boys netjes.

Foto: E.H. Larive (r) de nieuwe directeur van de KLM in gesprek met jonkheer H.Reuchlin, directeur HAL, 9 jan 1963 (F.N. Broers, Anefo)

462 - uit het radionieuws van 4-1-1963: de sneeuwcent

Eindelijk zet de dooi in, maar ook die zorgt natuurlijk voor overlast. Alle kapotgevroren leidingen beginnen nu te lekken, het smeltwater van de daken kan niet weg, omdat de goten en pijpen nog dicht zitten en iedereen komt te laat op zijn werk omdat het vooral in de vroege ochtend levensgevaarlijk glad is buiten. Hoezeer ons land uit zijn doen is blijkt om 13.00 uur, als de nieuwslezer het volgende voorleest: “De bezorgers van brood en melk mogen, als ze aan de deur afleveren, een extra sneeuwcent in rekening brengen.” Er staat niet bij wie dit heeft bedacht, maar ik proef alertheid, leiderschap en visie. Kom daar nog eens om. 

Afleidende commotie vandaag uit de luchtvaart. Er is een geheim rapport uitgelekt dat de directie van de KLM heeft laten opstellen door bureau McKinsey. De heer Lieftinck, een van de commissarissen van de KLM, noemde dit onvoorstelbaar en ontoelaatbaar. “De berichten in de kranten over het rapport bederven volgens hem de stemming onder het KLM-personeel. Hetzelfde kan zijn inziens worden gezegd van de stroom van geruchten over het komend ontslag van enkele topfiguren van de KLM en over massaal ontslag aan andere personeelsleden. De geruchten zelf ontkende, noch bevestigde hij.”
Dit is Piet Lieftinck, die van het tientje. Die is van de oude stempel. Potdorie, die persjongens bederven de stemming, ik vind dat ontoelaatbaar, zal ie hebben gezegd. Hoe durven ze.
Daarin is ons land wel echt veranderd. Wat bevindingen goed getimed lekken lijkt mij nu standaard onderdeel van de communicatiestrategie.

Foto:  Piet Lieftinck op Schiphol, 1956  (J.D.Noske, Anefo) 

461 - uit het radionieuws van 3-1-1963: doordraaien

Het ANP opent de dag met nieuw landbouwbeleid, dat minister Marijnen op papier heeft gezet. Hij wil af van de huidige strategie van prijsgaranties. Als er van iets teveel wordt geproduceerd koopt de staat de boel op. "Zijn uitgangspunt is nu dat de boeren als eersten verantwoordelijkheid dragen voor de afstemming van hun productie op de afzetmogelijkheden." Hè, hè, Columbus ontdekt Amerika. Weg met de melkplas en de boterberg. Ik herinner me uit die tijd ook het ‘doordraaien’ van groente. Zag je die enorme bergen komkommers of tomaten, duizenden tonnen die de boeren dan wel op één plek moesten inleveren. “Het productschap voor zuivel zoekt mogelijkheden om van de overschotten af te komen. Het overlegt met de militaire autoriteiten om te bereiken dat voor militairen boter beschikbaar wordt gesteld.” meldt het ANP. Er was toen nog niet zoveel keus, in mijn herinnering was het óf roomboter, óf margarine van Blue Band of Zeeuws Meisje.

Dan de winter. Met nu gladheid door ijzel erbij, nadert de ontwrichting van het land wel zijn hoogtepunt. Zo voelt het, want ik ga niet bij de komende dagen kijken of het nog erger wordt. Post en kranten worden niet meer bezorgd, fabrieken gaan dicht omdat er geen grondstoffen en onderdelen worden aangevoerd, scheepvaart komt tot stilstand, het wegverkeer is tot stilstand gekomen, vissers kunnen niet uitvaren, de melk blijft staan, bussen en treinen rijden nauwelijks, het is bar en boos.
Eén man blijft fier staan. Rudi Liebrechts won vanmiddag ook de 10 km in 19 minuten en 36.1 seconden en is Nederlands Kampioen. all round. Het ANP: “Liebrechts heeft de Nederlandse schaatstitel overgenomen van Henk van der Grift die door zijn training in Fagernes niet in staat was de titel te verdedigen.”  Wist ik niet, dat van der Grift zo zijn prioriteiten stelde.

Foto:  doorgedraaide komkommers bij de veiling in Bleiswijk (Marcelo Antonisse, Anefo) 

460 - uit het radionieuws van 2-1-1963: Rudi Liebrechts

De ANP-nieuwslezers zijn vandaag 60 jaar geleden de hele dag druk met sneeuw en ijs en alle dorpen die nog onbereikbaar zijn. Heel af en toe afgewisseld met ander nieuws. Zo horen we om 19.00 uur dat “communistische guerrillastrijders” in Zuid Vietnam vijf Amerikaanse helicopters uit de lucht hebben geschoten en drie beschadigd. Ze waren ingezet om Zuid-Vietnamese troepen te verplaatsen. Officieel zijn de VS daar nog niet in oorlog, maar je merkt aan zulke berichten hoe ze er in worden gerommeld, zoals dat heet.
2 Januari blijkt de dag van de jaaroverzichten. Ook de directeur-generaal van de PTT, professor Bast, doet een duit in het zakje. Het ANP citeert: “Het aantal geregistreerde televisietoestellen in ons land is het afgelopen jaar met bijna een kwart gestegen. Er zijn nu meer televisietoestellen dan telefoons in Nederland.” Ik vind dit een lastig te verteren mededeling. Dit suggereert dat families eerder een tv aanschaffen dan dat ze zich een telefoon permitteren. Ik vind dit moeilijk te geloven, wellicht omdat het bij ons thuis andersom was. En dan gaat het weer verder met de winter. “In het stadspark van Groningen zijn vanmorgen de wedstrijden begonnen van het langebaan-kampioenschap van Nederland. De temperatuur was tien graden onder nul en er stond een ijzige wind. De toeloop van het publiek was dan ook niet groot.” Ik begrijp dat dit het NK-schaatsen moet zijn. De beste 500 meter ging naar Renes met 46,2 seconden. De 5000 was voor Liebrechts met 8 minuut 52. Na twee afstanden staat Liebrechts een, Arie Zee twee en Kees Verkerk drie. En dat allemaal op deze doordeweekse woensdag.

Foto: Langebaan Kampioenschap in Groningen 2/3 jan 1963, Rudi Liebrechts tegen Arie Zee (Jac de Nijs, Anefo) 

459 - uit het radionieuws van 1-1-1963: stuifsneeuw

Het nieuwe jaar is rustig begonnen. Het ANP: “In de grote steden, waar bij de jaarwisseling nogal eens baldadigheden voorkwamen, is zij deze keer zonder noemenswaardige incidenten verlopen. De politie hoefde vrijwel nergens krachtig op te treden.” Ik ben daar niet verrast over, iedereen blijft binnen. Het extreme winterweer heeft heel Nederland inmiddels lam gelegd. Diverse treinen liepen vast in sneeuwbanken en onder Hoorn is er vanmorgen een in de sneeuw ontspoord. Honderden auto’s en tientallen lijnbussen in het hele land, die niet meer voor- of achteruit kunnen. Talloze dorpen zijn onbereikbaar geworden en van de buitenwereld afgesloten. De melk van de boeren blijft langs de weg staan. Het ANP brengt het allemaal heel feitelijk, er wordt niet gerept over het lot van de getroffen passagiers of de bewoners. Worden die trein- of busreizigers geëvacueerd of hoe gaat dat verder met die mensen. Niets daarover.
In onze mediawereld zou het direct gaan over hoe erg de gedupeerden er aan toe zijn en natuurlijk over wie schuldig is aan dit alles. ‘Den Haag! Waarom doen jullie niets?’
Nee, de warmte moeten we vandaag halen uit de nieuwjaarsboodschappen, zoals die van Kroetsjof met daarin een geweldig blokje logica. “Het Russische volk zal alles doen om vrede in de wereld te brengen. Maar we moeten op onze hoede blijven. Als het kapitalisme ons aanvalt, zal het binnen enkele uren volledig worden verpletterd. Dat zal dan de laatste oorlog zijn die door het imperialisme wordt ontketend. Dit is geen dreigement, maar een waarschuwing, aldus Kroestjof.”
Ook zalig nieuwjaar, zeg ik dan op mijn beurt.

Foto: Bij Rijksweg 2, Amsterdam-Utrecht op 1 januari 1963 (Harry Pot, Anefo)

458 - uit het radionieuws van 31-12-1962: telefooncel

De koffer van Sjoukje Dijkstra (zie gisteren) is weer terecht. Een kruier had hem meegenomen. Verder is het sneeuw wat de klok slaat, vooral stuifsneeuw. s-Morgens worden de luisteraars gewaarschuwd dat de gebruikelijke bezorgers van melk, brood, vlees, wasgoed, etc. het vandaag mogelijk laten afweten. Het ANP adviseert om, als dat lukt, zelf naar de winkel te gaan. Je gaat wat meemaken als het anno nu een keer echt gaat winteren, zoals toen. Dan krijgen de Bol.com, de Amazon en soortgenoten last van enorme verstopping. Los van andere schrikreacties. Zoals om 22.30 uur: 150 auto’s en 10 autobussen van de NACO zijn op de weg naar Purmerend geïsoleerd geraakt in de sneeuw. “Door gebrek aan bulldozers heeft men geen kans gezien de bussen te bevrijden. De bijna 500 buspassagiers is in overweging gegeven naar Amsterdam terug te lopen, een afstand van ongeveer 5 kilometer.” Sta je mooi te kijken op het Ilperveld met je zak oliebollen en een drup aan je neus.
Eén Nederlands item was niet aan het winterweer gebonden. “In Loosduinen zijn vier jongelui aangehouden die de laden van 7 telefooncellen hadden gelicht. Een meisje van 14 zag ze bezig met een schroevendraaier in de cel tegenover haar huis en had het nummerbord genoteerd, waarna haar vader de politie belde.”
Ik heb heel wat tijd in telefooncellen doorgebracht, om te bellen. Kreeg mijn eerste eigen PTT- aansluiting toen ik 24 was, een complete sensatie. Bellen vanuit je eigen huis. Van de telefooncellen herinner ik me vooral de lucht, de geur van papier. Niet speciaal vies of vervelend. Wat wil je, vaak hingen daar, in een vernuftig systeem van hufterproef stalen klappers, de telefoonboeken van héél Nederland. Kom daar nog eens om.

Foto: Telefooncel    (Vincent Hendriks,  creative commons-use alike)

457 - uit het radionieuws van 30-12-1962: winters

Het ANP om 22.30 uur: “De laatste zondag van dit jaar is een van de grimmigste winterdagen geworden die Nederland in lange tijd heeft beleefd. De sneeuwstormen hebben het weg- en treinverkeer voor bijzonder moeilijke problemen gesteld. Veel openbaar vervoersmaatschappijen hebben in de loop van de dag de ongelijke strijd tegen de elementen opgegeven.”
Dan moet er wel wat aan de hand zijn als de altijd nuchtere ANP-redactie zo uitpakt. Je leert er ook van. Door de zware ijsgang op de rivieren worden steeds meer veerdiensten uit de vaart genomen die het ANP stuk voor stuk opsomt: Anna-Jacobapolder-Zijpe, Brummen-Boekhorst, Aalst-Veen, Wijhe-Heerde, Olst-Welsum, Ingen-Elst, Schoonhoven-Gellekes, Amerongen-Eck en Wiel. Mijn vader was wel zo iemand die dan na het nieuws de Bos-atlas openslaat en zegt: ‘wijs aan op de kaart' en dan dat hele lijstje pontveren overhoort. Het heeft geholpen, ik ken ze allemaal.
Ook winters, onder het kopje ‘Sjoukje bestolen’: “Sjoukje Dijkstra, wereldkampioene kunstrijden op de schaats is in de trein naar Davos een koffer vol costuums kwijtgeraakt. De koffer stond in het gangpad en is klaarblijkelijk gestolen. De schaatsen van Sjoukje en een reservepakje zaten gelukkig in een andere koffer.” 
Wat zou zo’n dief denken, als hij/zij bij thuiskomst de koffer opendoet en pakjes van onze Sjouk aantreft. Collector items? 

Foto:  Sjoukje Dijkstra pakt haar koffer, 1960  (Herbert Behrens, Anefo) 

456 - uit het radionieuws van 29-12-1962: Katanga

De winterperikelen hebben een belangrijk onderwerp op het radionieuws van de afgelopen dagen doen ondersneeuwen (sorry).
Het betreft Katanga waar iedere dag over wordt bericht. Niet even, maar pagina’s lang. Het zit zo. Toen de Belgen in 1960 vertrokken uit ‘de Kongo’ lieten ze een verschrikkelijk groot en welhaast onbestuurbaar land achter. Het werd meteen een zooitje. Mobutu en Kasavubu pleegden een staatsgreep, en oppositieleider Lumumba werd de gebeten hond. De VS en Rusland bemoeiden zich ermee, maar dat kon niet verhinderen dat Lumumba werd vermoord. Toen Dag Hammarskjöld, baas van de VN er heen vloog om te bemiddelen stortte zijn toestel neer. Nooit is opgehelderd of dit een ongeluk was of opzet. Het meest rijke deel van Kongo ligt in het zuiden, in Katanga. En die Katangezen, gesteund door opportunistische Belgen en de oude garde van de Union Minière du Hout-Katanga, zagen een lucratieve toekomst met al die nog goed functionerende goud-, koper en uraniummijnen en hadden geen zin om dit met rest van Kongo te delen. In juli 1960 proclameerde Katanga onafhankelijkheid en Moïse Tsjombe werd de leider. Dat werd vechten, zoveel en zo erg dat de VN besloot op te treden en troepen te sturen. Vandaag komt het tot een climax. De VN-soldaten hebben hoofdstad Elisabethville omsingeld en het paleis van Tsjombe. Aan beide zijden vallen doden maar uiteindelijk blijkt Tsjombe vertrokken. Wordt vervolgd, is het enige dat ik kan zeggen. Blijft opvallend hoeveel aandacht de ANP-radionieuwsdienst steeds aan dit conflict besteed.

Want binnenlands nieuws hebben we ook. Zo horen we dat de Toonkunstenaarsbond heeft besloten niet meer mee te werken aan alles wat op TV komt. Ze zijn boos omdat alle voorwaarden eenzijdig door de NTS zijn vastgelegd. Kunstenaars die in verzet komen tegen het gevestigde gezag, dat klinkt al aardig jaren zestig.
Hup toonkunstenaars!

Foto:  Congoleese postzegel, nu geldig voor onafhankelijk Katanga   (public domain) 

455 - uit het radionieuws van 28-12-1962: ijs

Opnieuw veel ijsberichten, zorgelijke en amusante. Op Zestienhoven is een vliegtuig met 16 passagiers bij de landing tegen een dijk gevlogen en over de kop geslagen. De piloot kwam om het leven. Het ANP: “Het is mogelijk dat de piloot te laag is binnengekomen omdat hij door de sneeuw het hoogteverschil tussen de dijk en startbaan niet goed heeft gezien.” En s-avonds laat: “Groter hoeveelheden ijs naderen ons land vanaf de bovenloop van de Rijn. Vandaag heeft het drijfijs de stad Wesel bereikt, dichtbij de Nederlandse grens. Sommige schotsen hebben een afmeting van 50 vierkante meter.” IJs is verraderlijk spul, vooral als het gaat kruien. Ik vind de enorme bergen ijs die bij de juiste wind rond het IJsselmeer de dijk opkruipen geweldig. En als ik er niet zelf aan denk, heb ik nog een partner uit Nijmegen die te pas en te onpas roept ‘Der uut, der uut, de Waal die kruut’.   Ook in Frankrijk is het koud. Het ANP: “In Parijs zijn veel vogels omgekomen van de kou. In Evian is de waterbottelarij stopgezet. Het mineraalwater bevroor in de flessen.”
Vorst of geen vorst, ondernemend Nederland bouwt verder. Om 6 uur: “Voor de bouw van een pier in Zandvoort is een maatschappij opgericht met een aandelenkapitaal van 4 miljoen gulden. Het werk zal ongeveer 2,5 jaar duren. De pier in Zandvoort zal met zijn 350 meter langer worden dan het wandelhoofd in Scheveningen.” Altijd weer die wens om de langste te hebben. Maar dit streven is afgestraft, de pier is er nooit gekomen.

Foto: kruiend ijs rond het IJsselmeer, maart 1963  (Hugo van Gelderen, Anefo)