554 - uit het radionieuws van 21-4-1963: Simon Wiesenthal

Zondag is sportuitslagendag. Fijenoord wint thuis met 4-0 van de Volenwijckers, Ajax verliest thuis met 1-3 van NAC. So, what’s new?
Verder veel nieuws dat samenhangt met de Tweede Wereldoorlog. Zelf, geboren in 1953, vond ik WOII prehistorie, maar nu besef ik maar al te goed dat 40-45 voor ouderen in 1963 heel recent verleden was. Wat is nou 18 jaar, dat is voor ons nu 2005.
“In de buurt van de Poolse stad Lodz zijn twee massagraven met de stoffelijke resten van enkele duizenden mensen ontdekt. Aangenomen wordt dat deze graven uit de tweede wereldoorlog stammen. Er lag een Duits kamp waar achtereenvolgens Britse en Franse krijgsgevangenen en Poolse joden waren opgesloten.”
In diverse plaatsen in de wereld wordt vandaag de opstand in het getto van Warschau herdacht, die 20 jaar geleden uitbrak. “In Londen riep de vice-president van het Joods Wereldcongres, doctor Leyenberg, de regeringen van Amerika, Engeland en Rusland op alle documenten te publiceren die betrekking hebben op de moord op 6 miljoen joden, om zo geschiedkundigen in staat te stellen zich een onpartijdig oordeel te vormen over de omstandigheden waaronder de vernietiging van een volk mogelijk was.”  Moet je nagaan. Vandaag anno 2023 is in ons land de aangekondigde opening van het CABR (Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging over oorlogsmisdadigers en (vermeende) collaborateurs) nog steeds zeer omstreden.
Nazi-speurder Simon Wiesenthal is vandaag in Nederland en wordt bevraagd over zijn lijst met 850 voortvluchtige nazi’s. “Dat zoveel nazi’s zich verborgen hebben weten te houden schrijft hij toe aan de gelden die zij in 1944, buiten Hitler om, in het buitenland in veiligheid hadden gebracht. Met deze fondsen werden ongeveer 750 schijnfirma’s gesticht in Zuid-Amerika, Spanje, Egypte en andere landen. Doctor Wiesenthal wilde zich niet uitlaten over de vraag of zijn bureau nog belangrijke voortvluchtige nazi’s op het spoor is. Wij zijn geen fabriek, maar productiegeheimen hebben we wel.”

Foto: dr Simon Wiesenthal op Schiphol, 21april 1963 (Hugo van Gelderen, Anefo)

553 - uit het radionieuws van 20-4-1963: 'toerist uit idealisme'

De hele dag wordt op aandacht besteed aan de executie van de Spaanse ‘communistenleider’ Julien Grimau Garcia die een doodvonnis hoorde vanwege zijn activiteiten tijdens de Spaanse burgeroorlog. In veel Europese hoofdsteden werd gedemonstreerd uit verontwaardiging, waarbij het vaak uitliep op rellen. Zo ook in Amsterdam. Een oproep van Chroesjtsjov aan Franco om gratie te verlenen leidde tot niets. Kennedy deed niet zo’n oproep “omdat hij het ongepast vindt zich te mengen in de rechtspleging van een ander land.” Wat een schijnheiligheid ineens. In een boel andere landen kenden de Yanks deze schroom helemaal niet.
Over principes gesproken: In zaal de Vereniging te Nijmegen zal vandaag pianist Arthur Rubenstein voor het eerst in 30 jaar een concert geven voor Duits publiek. Rubenstein weigert in Duitsland op te treden, dit concert is een compromis. Alle kaarten zijn in Duitsland verkocht.
De PTT gaat automatiseren. “Over enkele jaren zullen vrijwel alle girotransacties door middel van electronische breinen kunnen worden afgehandeld. De behandeling van overschrijvingen zal op den duur ook weer binnen één dag kunnen gebeuren.” Moeilijk voor te stellen nu, dat alle giro- en bankoverschrijvingen met de hand werden verwerkt.
“De Stichting Nederlandse Jeugdherberg Centrale zal haar beleid meer dan tot nu toe gaan richten op gastvrijheid. Er is onderzocht of het jeugdherbergwerk nog wel voldoet aan de eisen die de jonge bezoeker op het ogenblik stelt.” En dan komt het: “De toerist uit idealisme heeft volgens de voorzitter van de NJC plaatsgemaakt voor de gewone vakantieganger.” Poeh, hier is over nagedacht. Ik ga me met terugwerkende kracht afvragen wat ik -liftend door Europa- was, al die keren dat ik in jeugdherbergen weer ik op verhaal kwam na een dag of wat buiten slapen. Ik houd het op idealist met heel weinig geld op vakantie.

Foto: Lifters bij de Utrechtsebrug, Amsterdam 1971 (Punt, Anefo)

552 - uit het radionieuws van 19-4-1963: een theorette van De Gaulle

Een standaard dag, deze vrijdag 60 jaar geleden. In Barneveld zijn 17 wagons van een goederentrein uit de rails gelopen. “Treinverkeer tussen Amersfoort en Apeldoorn is daardoor niet mogelijk. Er zijn bussen ingelegd.” Bussen inleggen, dat hoor je nu niet meer. Bas Maliepaard won vandaag de 2e etappe van de ronde van Eibar, Jo de Roo werd zevende en Otto Frank mocht bij Paus Johannes 23 op audiëntie.
De Consumentenbond bestaat 10 jaar: “De voorzitter van de bond herinnerde in zijn feestrede aan het eerste luciferonderzoek, toen er nog maar 500 leden waren. Nu zijn het er 47-duizend. Er is uit het bedrijfsleven critiek geweest op de activiteiten van de bond. Hij vroeg zich af of, als door het bedrijfsleven 400 miljoen gulden aan reclame op de consument wordt losgelaten, de bond niet enige honderdduizenden guldens mag gebruiken voor een objectieve voorlichting.” Terecht. Het kapitalisme bestaat bij de gratie van de consument. Zelf voel ik me nu fulltime consument, een kritische, want tijd zat. Zo belandde ik de eerste week van mijn pensioen al in een tijdrovende correspondentie met het bedrijf Stofzuigerzak.nl dat andere service bood dan ik verwachtte. Wat een genoegen.
Een standaard dag is compleet als er nog wat bangmakerij rond koude oorlog of kernbommen langs komt in het nieuws. Vandaag gebeurt dat via een rede van de Franse president De Gaulle: “Hij verklaarde dat het voortbestaan van Frankrijk alleen kan worden gewaarborgd door een eigen onafhankelijke kernmacht. Het is volgens hem niet uitgesloten dat Amerika en Rusland een mogelijke kernoorlog zullen uitvechten in Midden- en West-Europa, zonder elkaars eigen grondgebied aan te vallen. De mogelijkheid dat Frankrijk in zo’n geval atoombommen op Russische doelen zal gooien, zou de regering in Moskou van een oorlog doen afzien.”
Zo simpel is het. Als we die De Gaulle niet hadden.

Foto: Charles de Gaulle in 1963  (Ludwig Wegmann,  creative commons)

551 - uit het radionieuws van 18-4-1963: een heildronk op JFK

Het radionieuws opent met de wereldbevolking. “De Amerikaanse Academie van Wetenschappen voorspelt dat de wereldbevolking, nu 3 miljard, bij het huidige groeitempo tegen het einde van de eeuw zal zijn verdubbeld.” Dat hebben ze dan goed berekend want in 2000 telde de wereld inderdaad 6 miljard bewoners. Het ANP: “De geleerden die aan het rapport meewerkten hebben becijferd dat bij de tegenwoordige aanwas van 2 procent per jaar de wereldbevolking iedere 35 jaar zal verdubbelen.” Blijkbaar is die aanwas gekrompen, want we zitten nu op 8 miljard en de prognose is dat we in 2035 niet op 12 maar ergens rond 9,5 zitten. Meer dan genoeg, lijkt me.

Eveneens belangrijk, HKH Bea’s reis om de wereld in 28 dagen. Na Japan en San Francisco is ze vandaag in Washington aangekomen. Het ANP om 18.00 uur: “De prinses zal het noenmaal gebruiken met president Kennedy in het Witte Huis.”   Hoe zal dat gaan daar? Let wel, ze is net 25 geworden en single.
Om 20.00 uur: “De prinses is eregast geweest op een lunch die werd aangeboden door president Kennedy. Hij had nog zeventig gasten uitgenodigd, onder wie zijn twee broers, minister Robert Kennedy en Edward, de senator. En verder genodigden uit de wereld van de kunst en het zakenleven. De tafels waren versierd met gele en witte tulpen.” Me dunkt, hoe mooi kun je het krijgen.
In het laatste bulletin de apotheose: “In zijn tafelrede noemde de president de prinses een jonge, intelligente vertegenwoordigster van het land waarmee Amerika de oudste banden heeft. Prinses Beatrix, die niet was voorbereid op een tafelrede, beantwoordde de toespraak met een heildronk op president Kennedy.”
Een heildronk, hoe doe je dat in het Engels? Als ze maar niet gezegd heeft ‘up yours, mister president’.

Foto: HKH Bea in 1963  (Harry Pot, Anefo) 

550 - uit het radionieuws van 2-4-1963: op naar Japan

Het radionieuws opent vandaag om 07.00 uur met een bericht over HKH Bea:   “Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Beatrix is in Tokio aangekomen voor een officieel bezoek aan Japan. Zij werd op het vliegveld begroet door kroonprins Akihito. Tijdens haar 10-daags verblijf in Japan zal de prinses onder meer worden ontvangen door het keizerlijk paar. De komende dagen zal de prinses een rondreis door het land maken. Op 11 april reist zij verder oostwaarts naar Honolulu.”

Goed voorbeeld doet goed volgen: ‘vanochtend is schrijver dezes vertrokken voor een officieel, 14-daags bezoek aan Japan, waar hij 3 april in Tokyo zal landen. Hij zal onder meer de steden Tokyo, Kanazawa, Kyoto en Osaka bezoeken. In al deze plaatsen hoopt hij de betrekkingen met de lokale bevolking te kunnen intensiveren. 15 april zal hij de terugreis aanvaarden, om 16 april op Schiphol te landen.

Gedurende de tussenliggende dagen zal de rubriek ‘de vrolijke jaren 60’ uit de lucht zijn, waarvoor onze verontschuldigingen.

Foto: Mount Fuji by Toyota Hokkei 1820. In the series ‘Three Lucky Dreams’  (Creative Commons)

549 - uit het radionieuws van 1-4-1963: kunstmanen

Geen 1 april grappen bij de radionieuwsdienst ANP. Daarvoor zijn ze te serieus, schat ik. Het NTS journaal wil met sinterklaas nog wel het weerpraatje op rijm zetten, maar verder geen frivoliteiten graag vanuit Hilversum en Bussum.
Integendeel, droeve berichten vandaag. Bij Innsbruck is voor 9 skiërs een lawine fataal gebleken en in Beieren zijn gisteren 15 studenten zoek geraakt na een lawine. Vandaag wordt verder gezocht, maar men vreest het ergste.
“Bij het West-Duitse Hohne zijn twee Nederlandse huzaren om het leven gekomen. Het zijn de huzaar Gerrits uit Nijmegen en de huzaar Emmen uit Raamsdonk. De militairen werden door een Duitse personenauto van achteren aangereden, terwijl ze aan de rechterkant van de weg liepen.”  Dat met naam en toenaam op het nieuws, was toen de gewoonte. Maar dat laatste intrigeert me. Waarom meldt het ANP dat ze rechts liepen? Ik heb geleerd dat je op buitenwegen links moet lopen. Dan zie je het verkeer op jouw weghelft aankomen en wordt de kans kleiner dat je in de rug wordt gereden. Als de ANP-redacteuren dat ook zo hebben geleerd, dan schrijf je toch niet op dat ze rechts liepen. Het zit hem in het woord ‘terwijl’. Dat gebruik je als ze het goed deden. Bijvoorbeeld: terwijl ze lichtgevende pakken droegen. Anders is het ‘victim blaiming’. Zo heet dat tegenwoordig, maar meestal wordt dan iets heel anders bedoeld. Iets met korte rokjes of zo.
Tot slot het weer. In Genève zijn 200 meteorologen bijeen. “Hun voornaamste onderwerp is de weersvoorspelling door middel van kunstmanen.” Dat woord is in onbruik geraakt, jammer. Toen waren er 6 en ze wilden er meer. Nou, aan die wens is gehoor gegeven. De ESA meldde in 2022 dat er 9780 satellieten om de aarde draaien.

Foto: de Vanguard kunstmaan, gebruikt vanaf eind jaren 50  (NASA) 

548 - uit het radionieuws van 31-3-1963: de Venus van Willendorf

Vandaag is het zondag, dus heel veel sportuitslagen. Raymond Ceulemans doet het goed op het biljart, op de judomat is Anton Geesink vandaag weer NL-kampioen geworden. Buiten de landsgrenzen gaat het leven verder, met of zonder korfbal.
In Guatemala heeft een militaire coup plaatsgevonden. President Fuentes komt er relatief goed vanaf, hij is met zijn vrouw op het vliegtuig naar Nicaragua gezet. Hij zou te weinig weerstand hebben geboden aan de communistische infiltratie. De CIA zal wel doen of hun neus bloedt.
“In Cannes heeft ZKH de prins als voorzitter de Bilderbergconferentie afgesloten. Aan deze driedaagse conferentie hebben 150 leidende persoonlijkheden uit 12 landen deelgenomen. Zij hebben gesproken over internationale aangelegenheden.” Over het wie, wat, waarover, waarom horen we verder niets.
New York viert uitbundig feest, na 114 dagen is de krantenstaking definitief ten einde. “Vuurpijlen werden afgestoken en filmactrice Natalie Wood sloeg een fles champagne stuk tegen de motorkap van een vrachtauto. De schade wordt geschat op een miljard gulden. Twee van de ochtendbladen zullen voortaan het dubbele kosten van de prijs die voor de staking gold.”
Tot slot: “In centraal Rusland is een beeldje van een vrouw gevonden, gesneden uit de slagtand van een mammoet. Oudheidkundigen geloven dat het beeldje 20.000 jaar oud is en daarmee een van de oudste sculpturen ter wereld.” We maakten een keer een boottochtje op de Donau, van Krems naar Melk en terug. Halverwege ineens het dorp ‘Willendorf’. Stik, dacht ik, hier hebben ze de Venus van Willendorf gevonden. 11 cm hoog, ca 25.000 jaar oud. Geweldig idee, dat er toen iemand bedacht ik ga eens een femke uithakken, mooi en realistisch.
Ik ben al een jaar bezig met de Venus van Crumb, in purschuim. Duurt nog even, maar wordt ook mooi. En realistisch.

Foto: Venus van Willendorf van twee zijden (Bjorn Christian Torissen, creative commons)

547 - uit het radionieuws van 30-3-1963: prinses Margaret

Het ANP opent de dag met baldadigheid en jeugdcriminaliteit in Utrecht. B&W wil de enorme stijging van jeugdcriminaliteit – van 115 naar 400 gevallen per jaar- laten onderzoeken. “De baldadigheid lijkt niet toe te nemen maar is zo al erg genoeg. Het onderzoek zal worden uitgevoerd door drie instituten van de Rijksuniversiteit Utrecht, het criminologisch, het sociologisch en het pedagogisch instituut.” Interdisciplinariteit. Is nog steeds een pre als de poet moet worden verdeeld.

In hetzelfde ochtendbulletin enige royalty. Het betreft de Britse prinses Margaret en haar echtgenoot Lord Snowdon. Zij worden bij hun vakantie in Davos zo lastig gevallen door opdringerige fotografen dat ze zich officieel hebben beklaagd en het land zullen verlaten als dit niet stopt. De Zwitsers nemen het serieus: “De regering heeft bekend gemaakt dat iedere fotograaf die hun lastig valt zal worden gearresteerd. Hun apparatuur zal verbeurd worden verklaard en buitenlandse fotografen zullen over de grens worden gezet.”
In de Netflix serie ‘The Crown’ heeft deze Margaret mijn hart gestolen met haar ster-rol als onhandelbaar verwend nest. Een hoogtepunt was haar ontmoeting met de wat boertige, aanvankelijk argwanende Amerikaanse president Lyndon Baines Johnson die zij 100% weet te ontdooien met eerst een ‘drinking contest: last man standing is the winner.’ Daarna volgt een wedstrijdje limericks bedenken, die ze glorieus wint met de -ik geef toe, ietwat vulgaire- dichtregels
“There was a young lady from Dallas, who used a dynamite stick as a fallus.
They found her vagina in North Carolina and her arsehole in Buckingham Palace.” 
Dan is Johnson om en verleent de Britten een paar miljard credit om het pond overeind te houden. Missie geslaagd.

Foto: Prins Bernhard begroet prinses Margaret, mei 1965 (Jac de Nijs, Anefo)

546 - uit het radionieuws van 29-3-1963: Robert McNamara

Wonderlijk bericht om 13.00 uur: “In het grensgebied van Oostenrijk en Hongarije zijn aan Hongaarse kant enkele duizenden mijnen ontploft. Dit wordt veroorzaakt door de dooi. Eén Hongaarse militair is omgekomen, twee zijn zwaar gewond.” Wat een luguber beeld, een strook land waar volkomen willekeurig steeds opnieuw mijnen ontploffen. Pokken dingen. ‘Wij’ Nederlanders stuurden Duitse krijgsgevangenen de duinen in om na WO2 daar de mijnen op te ruimen. Mag helemaal niet van Genève.
Nog veel meer Koude Oorlog nieuws vandaag: “De Amerikaanse minister van defensie McNamara heeft gezegd dat er nu duizenden kernwapens in Europa zijn gestationeerd om vitale belangen te beschermen. Hij geloofde overigens niet dat het mogelijk is een kernoorlog te winnen in de normale betekenis van het woord. Hij schat dat bij een Russische aanval op de VS op zijn minst 10-miljoen Amerikanen zullen omkomen, waarschijnlijk zal het aantal slachtoffers vele malen groter zijn. Desondanks zou Amerika voldoende kracht overhouden om de Sovjet Unie te vernietigen.”
Geheel los van dit McNamara praatje horen we uren later van het ANP dat Amerika voorstelt een directe telefoonlijn aan te leggen tussen het Witte Huis en het Kremlin. “Dit kan er aan bijdragen dat een oorlog-bij-vergissing wordt voorkomen.” Chroestsjov is tegen: “Deze maatregel kan alleen worden genomen als onderdeel van een algehele en totale ontwapening.” Na U, zal Kennedy op zijn beurt zeggen, denk ik.
Er is al enige dagen gedoe over een Amerikaans vrachtschip dat bij Cuba door MIG-straaljagers is beschoten. Het ANP om 22.30 uur: “Cuba heeft aan de VS meegedeeld dat de beschieting van ms Floridian vermoedelijk op een misverstand berust.”
Loopt dit goed af? Wordt vervolgd.

Foto: Robert McNamara (r) met generaal Paul L. Freeman op de Rhein-Main Air Base te Frankfurt 1962 (Stars and Stripes Archive) 

545 - uit het radionieuws van 28-3-1963: Jacoba van Beieren

Rusland is vandaag twee keer in het nieuws. In de tweekamp te Moskou om de wereldtitel schaken leidt Botwinnik. Hij heeft twee punten, Petrosjan één. Van zo’n mededeling gaat rust en vertrouwen uit. Morgen weer een potje schaken.
Zo niet bij het andere nieuws uit Rusland: “Zes Russen zijn ter dood veroordeeld wegens diefstal van goud en platina uit ertsmijnen in de Oeral.” Kijk, dat is de hardvochtige kant van het Sovjet imperium. Als je de verleiding niet kunt weerstaan om iets te klauwen moet je dat daar met de dood bekopen. Ofwel: hoed u voor het rode gevaar.

Hoe lieflijk is ons leven hier te lande. Het bulletin van 18.00 uur, je gelooft je oren niet: “Minister Marijnen heeft door het blazen op een jachthoorn de winter verjaagd, de lente binnengehaald en daarmee de Keukenhof geopend. Het koude seizoen, gesymboliseerd door een sneeuwpop, sloeg op de vlucht voor de luide tonen en daarna kwam het Voorjaar, in de gestalte van Jacoba van Beieren tevoorschijn. De minister werd voor zijn werk beloond met de benoeming tot ridder in de orde van de gouden tulp.”
Ik weet niet welk koldervirus heeft toegeslagen in de ANP-redactie maar dit is, zacht gezegd, atypisch nieuws. Wat een verhaal, Jacoba van Beieren (1401-1436) als het Voorjaar. Ja, de Keukenhof zou destijds haar kruidentuintje zijn geweest, bij slot Teylingen. Maar dan nog. Meer een itempje voor het Polygoonjournaal. Daar had Philip Bloemendal wel iets bloemigs bij bedacht.

Foto: Jacoba van Beieren met helicopter naar de Keukenhof, 1952 (Harry Pot, Anefo) 

544 - uit het radionieuws van 27-3-1963: Petten wordt kritisch

Een nette krant kent de rubriek ‘rectificaties’ en corrigeert daar haar eigen missers. De radionieuwsdienst heeft natuurlijk niet zo’n rubriek, maar corrigeert wel degelijk eigen foute berichtgeving, althans vandaag: “De uitbarsting van de vulkaan Agung op Bali heeft tot nu toe bijna 1500 mensenlevens geëist en geen 11.000 zoals gisteren is meegedeeld.”   ‘Door ons’ laten ze weg, en er wordt een schuldige aangewezen. “Het bericht was afkomstig van het Rode Kruis op West Java.”
De Hogescholen van Rotterdam en Tilburg krijgen toestemming om naast economische ook juridische faculteiten in te richten. Zo meldde minister Cals in de Tweede Kamer. “De minister pleitte ook nog eens voor verkorting van de studieduur in het algemeen. Met name in de economie en de sociologie is het studierendement slecht, zei hij. Om niet in het slop te raken is een beperking van de studieduur noodzakelijk. Anders zal de stroom nieuwe studenten straks onmogelijk kunnen worden verwerkt.” Dus toen werd al aan de bel getrokken, terwijl de hele generatie boomers die nog moest komen het predicaat ‘eeuwige student’ (10 jaar was geen uitzondering) met lichte nostalgie koestert, als het hun uitkomt.
Om 22.30 uur slaat het ANP zelf een licht educatief toontje aan: “De derde kernreactor van het Reactor Centrum Nederland zal morgen kritisch worden. Dat betekent dat er voor het eerst een kettingreactie ontstaat die zichzelf onderhoudt. Volgende maand zullen ook reactors is Delft en Wageningen kritisch worden.”   Ik kende het woord kritisch niet in betekenis van de ontketening van een zelfonderhoudende kettingreactie. Me dunkt, grote potentie als beeldspraak in de analyse of duiding van mens of maatschappij. Maar als zodanig nooit gebruikt, althans niet binnen mijn gehoorafstand.

Foto: De bouw van de kernreactor bij Petten (N.-H.) in 1959.  (Harry Pot, Anefo) 

543 - uit het radionieuws van 25-3-1963: Mount Agung

En weer gaat het de hele dag over de Baarnse moordzaak. Vandaag wordt verdachte Boudewijn H. verhoord en de rechter stelt vast dat hij wel een erg selectief geheugen heeft. Tegenwoordig hoor je verdachten ook zeggen ‘hier heb ik geen actieve herinnering aan’. Letterlijk.
Indonesië is in rouw. Het gloeiende lava uit de Gunung Agung heeft inmiddels 11.000 slachtoffers gemaakt. 400.000 mensen moeten worden geëvacueerd naar andere eilanden omdat het noordoosten van Bali onbewoonbaar is geworden.
Aan de andere kant van de wereld trotseerden mensen bittere kou. Een piloot van een klein toestel heeft 7 weken geleden, met een vrouwelijke passagier aan boord, een noodlanding moeten maken in de sneeuw in Noordwest Canada. De kleine voorraad conserven was snel op, daarna hebben ze meer dan een maand alleen gesmolten sneeuw gedronken. Ze konden wel vuur maken en hebben zo de temperaturen van -30 graden overleefd. Door de grote letters SOS die de man in de sneeuw had geschreven werden ze gisteren gevonden. Zo worden de luisteraars van het radionieuws meegenomen naar alle uithoeken van de wereld. 
Verder binnenlands nieuws: “Bouwvakkers in militaire dienst mogen vervroegd naar huis, om de vertraging die deze winter in de woningbouw is ontstaan in te lopen.” Alles opzij voor de bestrijding van de woningnood. Dat klinkt bekend.
Tot slot de tyfusepidemie in het Zwitserse Zermatt. Een apotheker uit Koog aan de Zaan, net terug van skivakantie, is het vijfde besmettingsgeval in ons land. Na alle typhus-ellende in de oorlog zit de schrik er nog goed in.

Foto: de krater van Mount Agung in 2015 (Bambang Suryobroto)

542 - uit het radionieuws van 25-3-1963: de Baarnse moordzaak

De krantenstaking in New York lijkt na 108 dagen op een eind te lopen. Reden voor het ANP om de schade te inventariseren: “De uitgevers leden een verlies van 350 miljoen gulden. De loonderving van de 20.000 stakers bedraagt 170 miljoen gulden en de krantverkopers verdienden 40 miljoen gulden minder. De Canadese papierindustrie schoot er 100 miljoen bij in.” Wat de Nederlandse radioluisteraar met al deze cijfers moet, is mij een raadsel. We leren dat in Amerika alles ‘big’ is, heel groot en heel veel.
Klein bier vergeleken bij wat vandaag in alle bulletins de overhand heeft, de start van het Baarnse moordzaak proces. “De verdachten zijn twee broers, Boudewijn en Ewoud, nu 20 en 18, en een derde jongen, Hennie, nu 19.” Zij hebben in augustus 1961 hun vriend Theo Mastwijk, toen 14, vermoord en in een put gegooid. Pagina’s lang hoort de luisteraar tot in detail wat in de rechtszaal langskomt. Ter voorbeeld: “Professor Kloek vindt de verdachten minder toerekeningsvatbaar. In zijn rapport wordt Hennie omschreven als een geboren leider, een handige knaap maar ook als een jongen die gauw te beïnvloeden is. Maar aan de andere kant is het ook een praktikus, die evenzogoed een onpraktische jongen als de oudste broer Boudewijn zou kunnen beïnvloeden. Het feit dat Hennie vandaag zo zakelijk sprak over de gebeurtenissen, kan volgens professor Kloek komen, doordat hij eigenlijk in een heel eigen wereld leeft waarbij hij niet ziet wat er om hem heen gebeurt.” En zo gaat het maar door. Ik vrees dat dit wetenschappelijke enerzijds, anderzijds niet is wat de gemiddelde luisteraar wil horen over deze jongens, die inmiddels door velen als een stel verveelde kakkers zijn weggezet.

Foto: Villa Canton te Baarn, met in de toren de kamer waar Theo Mastwijk een maand zat opgesloten voordat hij werd vermoord. (RCE)

541 - uit het radionieuws van 124-3-1963: zero points

60 jaar geleden was het vandaag zondag. De hele dag sportuitslagen op het radionieuws. Ada Kok verbetert het ene record na het andere. En eindeloos veel voetbal, dat na een lange vorstperiode met afgekeurde velden weer op gang komt. Maar ook details over het gisteravond gehouden Eurovisie Songfestival waaraan 16 landen hebben deelgenomen. Denemarken won met 42 punten en “de Nederlandse inzending, ‘Een Speeldoos’ kreeg geen enkel punt.” Ik moest natuurlijk even opzoeken wie dit leed moest dragen, het was Annie Palmen. Nederland zat in een dip met drie jaar achtereen zero points voor de Spelbrekers met ‘Katinka’ (1962), Annie Palmen met ‘een Speeldoos’ (1963) en Anneke Grönloh met ‘Jij bent mijn leven’ (1964). Je zou er moedeloos van worden.

Dat doen ze wel in het Zwitserse Zermatt, waar de ongerustheid toeneemt nu het o zo besmettelijke typhus-virus daar opnieuw twee dodelijke slachtoffers heeft gemaakt. Het openbare leven valt stil. Kinderen gaan niet meer naar school en men gaat de deur uit voor alleen het hoogst noodzakelijke. Niettemin vertrekt het Nederlands elftal naar ditzelfde Zwitserland om over een week in Bern tegen de Zwitsers te spelen. “Het is volgt samengesteld: In het doel Eddy Pieters-Graafland van Feyenoord. Achter van rechts naar links Haak van ADO en Ouderland van Ajax. Midden: Van Wissen van PSV, Pronk van Ajax en Klaassens van Feyenoord. Voor: Swart en Henk Groot, beiden van Ajax, en Kruivers, Bennaars en Moulijn, allen van Feyenoord. Ik zie een 2-3-5 formatie. Ofwel, aanvallen !!

Foto: Het Nederlands elftal, Zeist, 27 maart 1963: vlnr Elek Schwartz, van Wissen, Pronk, Graafland, Ouderkerk, Klaassens, Haak. Knielend: Moulijn, Bennaarts, Kruiver, Groot en Swart. (Harry Pot, Anefo)

540 - uit het radionieuws van 23-3-1963: hete bliksem

Vandaag ruim aandacht op het radionieuws voor de Europese cultuur. Ronduit negatief zijn de ontwikkelingen in de Sovjet Unie. “De Russische regering heeft de filmindustrie onder toezicht gesteld van een speciale staatscommissie. Premier Chroestsjov heeft onlangs gezegd dat de nieuwe Russische films artistieke en ideologische fouten vertonen.” Daar gaat je artistieke vrijheid. Hier gaat dan anders. Wij hadden Halbe Zijlstra, die draaide gewoon de geldkraan dicht, nadat hij in de datsja van Poetin had gehoord hoe je zulks moet aanpakken.
Vrolijker nieuws rond middernacht: “Het Eurovisie Songfestival dat vanavond in Londen is gehouden is gewonnen door het Deense echtpaar Grethe en Jörgen Ingman. Ze behaalden 42 punten met het liedje Danse Vise. De zangeres Esther Ofarim die Zwitserland vertegenwoordigde werd tweede.”  Zij kwam toch uit Israël? Daar viel ik wel op, maar dan had ze altijd die slome Abi naast zich.
Het leukste bericht gaat over onze eigen cultuur. Het ANP: “Onder het motto ‘Toerisme en Gastronomie’ is gisteren in Rotterdam een internationaal congres begonnen van journalisten op het gebied van eet- en kookkunst. De journalisten, 40 bij elkaar, zullen kennis maken met typisch Nederlandse gerechten en dranken. De culinaire fijnproevers staat een paar zware dagen te wachten. Op het menu staat onder meer hete bliksem, bruine bonen met spek en spekpannekoeken. Wat gisteren werd opgediend had voor de meesten nog een wat merkwaardige smaak. Er wordt een doos met pillen bij de hand gehouden om eventuele indigestie te verhelpen.”
De wat smalende toon van dit bericht is voor het ANP zeer uitzonderlijk. Het veel voorkomende minderwaardigheidscomplex rond de Hollandse keuken heerst kennelijk ook op de ANP-redactie.

Foto: Esther Ofarim met echtgenoot en prinses Margriet tijdens het Grand Gala du Disc, 1963 (Eric Koch, Anefo)

539 - uit het radionieuws van 22-3-1963: de 'ontdekker' van Suriname

Op het Indonesische eiland Bali gaat het niet goed. De vulkaan Agoeng, aan de oostzijde van het eiland, spuwt met zijn lava dood en verderf. Om 13.00 uur wordt van 400 doden gesproken. Om 18.00 uur gaat het over 1700 doden en talloze vermisten. Minsten vijf dorpen zijn onder het lava verdwenen. Als je nu op Google Earth kijkt zie je de krater van de Agung als een oude steenpuist uit het groene land oprijzen.
In het zelfde bulletin gaat het over een kunstrelletje in Suriname. Het ANP: “De regering van Suriname heeft besloten het beeld aan te kopen dat de Surinaamse kunstenaar Erwin de Vries in Amsterdam in opdracht van de regering heeft gemaakt van de ontdekker van Suriname, Alonso de Ojeda. Toen het klaar was werd de beeldhouwer meegedeeld dat het werk naturalistisch en niet modern moest zijn. Daarna heeft een commissie het bronzen beeld beoordeeld en de Surinaamse regering geadviseerd het beeld toch te aanvaarden.”
De ‘ontdekker’ van Suriname? Even opzoeken wie deze Alonso (1465-1515) was. Wat blijkt, een totaal foute Spaanse conquistador die met Columbus meevoer op zijn tweede reis naar de west. Hij viel op door zijn ongewone wreedheid jegens de lokale bevolking. Hij zette inderdaad als eerste Europeaan voet aan wal in de Guyana’s, ook bij de monding van de Marowijne en keerde met goud en 230 ontvoerde indianen terug naar Spanje. Hij raakte in onmin en stierf berooid op Haïti.
Raar idee om voor zo’n bullebak een beeld te laten maken. In 2011 is het beeld, dat 2000 kg woog, verdwenen. Om principiële redenen of om het brons, dat is onduidelijk.

Foto: ‘De Ontdekker’ van Erwin de Vries   (Starnews.com)

538 - uit het radionieuws van 21-3-1963: dr Hans Jaffé, kunsthistoricus

De kamerdebatten over reclame-televisie lopen hoog op. De hele dag lange teksten over wat alle afgevaardigden afzonderlijk over dit onderwerp te berde brachten. De meerderheid is tegen, maar de regering koerst op doordrukken, waarop de kamerleden weer furieus worden. “Doctor de Kort (KVP): laten we niet om de hete brij heen draaien. Als de regering een kameruitspraak wilt trotseren dan moet ze dat zeggen. Doctor Veerman (ARP) betoogde dat de kamer geen genoegen kan nemen van de positie van zomaar een adviesorgaan.” Het kabinet zal zich beraden, horen we later.
Om half elf een bericht wat vraagtekens oproept. Het ANP: “Ongeveer een miljoen slachtoffers van het nazi-bewind hebben tot nu toe aan de west-duitse regering om schadeloosstelling gevraagd. De bondsrepubliek heeft tot nu toe achttien miljard gulden uitgekeerd. Dit bedrag zal vermoedelijk nog stijgen tot 27-miljard gulden.” Over wie gaat dit? Zijn dit Duitse slachtoffers, of slachtoffers van over de hele wereld? En wat zijn de criteria? Is dit voor een Joodse kampoverlever die geen familie meer heeft. Een Amerikaanse moeder die haar zoon verloor in Normandië? Een Duitse moeder die haar kind verloor in Stalingrad? Willen alle niet-slachtoffers nu opstaan. Enfin, nader onderzoek is geboden.
27 miljard verdeeld over 1 miljoen slachtoffers leidt tot een gemiddelde van 27.000 gulden leidt. Tsja, vind daar maar eens iets van.
De Amsterdamse gemeenteraad heeft Edy de Wilde tot nieuwe directeur van het Stedelijk Museum benoemd. Er was verdeeldheid, een minderheid wilde Hans Jaffé. Bij deze professor Jaffé heb ik in 1972 een collegereeks over Vincent van Gogh gevolgd. Geweldig, wat was dat genieten. Hij toonde zich af en toe de verstrooide professor. Dan stond hij voor een microfoonstandaard zonder microfoon, tikte op de stang en vroeg ‘doet ie het?’   Consciëntieuze, erudiete en heel lieve man. 

Foto: Hans Jaffé in 1979 (Hans van Dijk, Anefo)

537 - uit het radionieuws van 20-3-1963: 'beweging in het ijs'

Een ontroerend bericht op het radionieuws vanmiddag: “De politie in Utrecht heeft elf Utrechtse jongelui gearresteerd die er van worden verdacht meer dan vijftig inbraken in de Domstad en omgeving te hebben gepleegd. Zij hebben daarbij voor tienduizenden guldens buitgemaakt. De politie hield de jongens al enige tijd in het oog omdat ze zoveel geld verteerden in cafetaria’s en snackbars.”
Wat moet ik me daarbij voorstellen? Een patatje oorlog, een broodje kroket, een berenlul met extra mayo en een cola, samen vijf gulden. Dan kun je wel de big-spender spelen en de hele rits nog een keer bestellen, maar je moet het ook nog opeten. Wonderlijk.

Het ANP brengt de laatste weken dagelijks om 18.00 uur ‘Het overzicht van de ijstoestand, meegedeeld door de Rijkswaterstaat.’   Meestal wordt gemeld van welke kanalen of rivieren het ijs is gebroken, zodat de schippers weten waar wel of niet te varen. Maar vandaag horen we: “Er zit beweging in het ijs op het IJsselmeer, maar de toestand ervan is afhankelijk van de windrichting. Door de oostenwind wordt de toestand aan de westoever ongunstiger.” Dat betekent dat de dijken tussen Amsterdam en Hoorn, en die tussen Enkhuizen en Den Oever het te verduren krijgen. Het zal toeval zijn maar dat zijn precies de tracés die ze de laatste jaren aan het versterken zijn, tot ongenoegen van veel omwonenden (en amateurfietsers).

Foto: kruiend ijs op de dijk  (z.n. Anefo) 

536 - uit het radionieuws van 18-3-1963: de freule

Skitoeristen uit heel Europe, in Zermatt besmet met typhus, nemen deze ziekte nu mee naar huis. Het is als met de Covid, hoedt u voor skiërs en carnavalsvierders. De Fransen hebben in Algerije een ondergrondse kernproef gedaan. Weer een mooi staaltje van Franse arrogantie; wereldwijd klinkt protest tegen die honderden kernproeven van de VS en de Sovjet Unie, gaat La France ineens meedoen. Vooral het net onafhankelijke Algerije is boos, maar in de kleine lettertjes blijkt te staan dat de Fransen nog vier jaar in de Sahara militair mogen oefenen. Binnenlands nieuws: “Maandag start de landelijke actie tegen kraaiensoorten. Landbouwschap en Jachtfonds oordelen dat de zwarte kraai, de roek, de ekster en de vlaamse gaai schadelijk zijn voor de landbouw en het jonge wild. Zij willen 20-duizend van deze vogels laten doden tegen een premie van 75 cent per stuk.” Dit roept weerstand op. Tijdens de lange vorstperiode is opgeroepen de vogels bij te voederen, en nu dit. Dan nog wat royalty. Terwijl HKH prinses Irene een modeshow bezocht in Amsterdam is de linnenkap van haar auto opengesneden en is een tas met geld en autopapieren ontvreemd. Wen er maar aan, zouden we nu zeggen. Ik heb ook leergeld betaald. Een mooie lange leren jas van het Waterlooplein, niet duur wel dierbaar, zo uit mijn kever gestolen. Boos natuurlijk, vooral op mezelf. ZKH prins Benno is zwaar teleurgesteld dat het overleg met Engeland over toetreding tot de EEG is vastgelopen. “De Engelsen moeten zich goed voorbereiden. Hij pleitte voor invoeren van het tiendelige muntstelsel en aansluiting op het metrieke stelsel van maten en gewichten.” Fijn idee, zo’n prins die zich overal tegenaan bemoeit. Terugkerend in het nieuws vandaag is het verloop van het Tweede Kamerdebat over de mogelijkheid van een tweede televisiezender, met reclame. Men is verdeeld, ook binnen de partijen. “Freule Wttewaal van Stoetwegen verklaarde geen angst te hebben voor de commercie: die heeft ons land groot gemaakt, zo zei zij.”
Hoor ik hier een vroege verwijzing naar de  -waar is ie gebleven?-  VOC-mentaliteit?

Foto: Tijdens de verkiezingscampagne 1971 nestelde de freule zich tussen de 'hippies' op de Dam (z.n. Anefo) 

535 - uit het radionieuws van 18-3-1963: Josip Broz Tito

Een opvallend bericht om 18.00 uur. Het ANP: “De veiligheidsdienst van Zuid-Slavië heeft vorig jaar meer dan 400 spionnen en andere geheime agenten gearresteerd die het land waren binnengedrongen. In een rapport van de Zuid-Slavische regering staat dat er in de afgelopen vier jaar elfhonderd zijn ontmaskerd.”
Poeh, poeh, dat zijn er best veel. Of heeft onze vriend Josip Broz een beetje last van paranoia.

In eigen land ook serieuze problemen. Het ANP rond middernacht onder het kopje ‘ongewassen kinderen’: “De wethouder van onderwijs van Den Haag, meester Vrolijk, meent dat de vijfdaagse werkweek heeft geleid tot de verschijning op zaterdag van half of helemaal niet gewassen kinderen op de scholen. Het onderwijs heeft volgens hem zaterdags ook steeds meer te maken met scholieren die niet of te weinig hebben gegeten en met kinderen die maar half zijn aangekleed. De heer Vrolijk sprak in de Haagse gemeenteraad over de voor- en nadelen van de vijfdaagse werkweek. Hij meent dat Den Haag een proef moet nemen met de vijfdaagse op scholen.”
Er zal stevig over gediscussieerd zijn die jaren, maar ik zie in mijn schoolagenda dat in ieder geval tot en met het schooljaar 69-70 wij op de zaterdagen van 8.30 tot 13.00 geacht werden de lessen te volgen. En dan begon het weekend. Hoera !

Foto: Tito in Nederland.  Majesteit legt de president uit wat Tong Picasso is. Amstelhotel,1970 (Eric Koch, Anefo)