495 - uit het radionieuws van 6-2-1963: KEUKENBOTER

Een beetje saaie, doordeweekse woensdag, deze 6e februari, 60 jaar geleden. Ieder nieuwsbulletin gaat het over de EEG en het dwarse gedrag van Frankrijk, dat de Europese gedachte torpedeert door de toetreding van Engeland te verhinderen en tegelijk met een uniek vriendschapsverdrag West-Duitsland aan zich bindt in haar Alleingang. Adenauer wringt zich in allerlei bochten om hier en draai aan te geven.
Persbureau TASS meldt dat de Sovjet-satelliet Mars 1, die begin november werd gelanceerd, na 50 miljoen kilometer nu ongeveer halverwege is. “Men verwacht dat ze eind mei in de buurt van Mars zal komen.” Wat dat in de buurt betekent zullen we dan wel horen. Los daarvan, ik vind het een ongelooflijke prestatie, dat ze in dit pre-computer tijdperk zoiets voor elkaar kregen.
Verder binnenlands nieuws. “Over een kleine maand zal de Nederlandse huisvrouw ‘keukenboter’ kunnen kopen voor 75 cent per pakje.” Ik herinner me dat, koelhuisboter die goedkoper dan gewone boter werd aangeboden. Leuk hé, hoe hier zonder enige schroom het kopen van boter als een taak voor de huisvrouw wordt neergezet. Nu niet meer doen ANP, want dan ben je af.
“Een bericht van Rijkswaterstaat. Vandaag is men begonnen het ijs op het Amstel-Drechtkanaal tussen Amsterdam en Uithoorn te breken. Omwonenden en bewoners van woonschepen langs deze vaarweg moeten hiermee rekening houden.” Makkelijker gezegd dan gedaan, lijkt me. Als je woonarkje is vastgevroren in een pak ijs van 30 cm, en er komt vier meter verderop een ijsbreker opstomen, wat kun je anders doen dan bidden dat het goed gaat.

Foto:  huisvrouw in modelkeuken, 1953  (Willem van de Poll, coll Nationaal Archief) 

494 - uit het radionieuws van 5-2-1963: dhr. Jos van Rey MNA

De tijden zijn veranderd, dat bleek vandaag. Bijvoorbeeld de bootpassagiers tussen Europa en Noord-Amerika. In 1962 waren dat er 35.000 méér dan het jaar ervoor. “In totaal staken ruim 800.000 mensen de Atlantische oceaan per schip over.” Geen idee wat het aantal nu is, maar ik schat een fractie hiervan.
Om 18.00 uur: “Een mededeling voor dienstplichtigen die morgen voor eerste oefening onder de wapenen komen. Voor hen zijn speciale treinen ingelegd. Zij zijn verplicht hier zoveel als mogelijk gebruik van te maken.”
En: “In Boedapest is het Europese Kampioenschap kunstrijden op de schaats in de open piste van het KIS-stadion stilgelegd vanwege extreme koude en jachtsneeuw.” Weken geleden hoorden we dat het EK hardrijden op de schaats bij een harde wind en een temperatuur van -17 moest worden verreden. Al zulks gebeurt nu binnen, overdekt. Wat een luxe, vergeleken met toen.
Uniek vandaag: “De Hoge Raad heeft uitgesproken dat als een academische titel ten onrechte wordt gevoerd, het voor de strafbaarheid geen verschil maakt of de titel vóór of achter de naam staat.  Een man uit Den Haag had zich doctorandus in de psychologie genoemd, maar dit achter zijn naam geschreven."  De rechter beboette hem met 100 gulden, maar de man ging in cassatie. Tevergeefs.
Het doet me denken aan een anekdote over de nogal verguisde wethouder Jos van Rey uit Roermond. Die had lange tijd MNA achter zijn naam staan en iedereen nam dat over. Vooral In Engeland hebben geleerden rissen letters achter hun naam. Totdat iemand vroeg: Jos, waar staat dat voor, MNA ? Mulo niet afgemaakt, antwoordde hij.  Ere wie ere toekomt, ik vind hem leuk.

Foto:  Jos van Rey MNA, als lid van de Parlementaire Enquetecommissie Bouwsubsidies, 1987  (Rob Croes, Anefo) 

493 - uit het radionieuws van 4-2-1963: Mona Lisa

Vandaag is de Mona Lisa, tijdelijk op bezoek in de VS, met veel veiligheidsmaatregelen van Washington naar New York gebracht, waar ze nog een maand in het Metropolitan Museum te zien zal zijn. Amerikanen houden van kampioenen, dus ook van Mona Lisa. In de 27 dagen dat ze in Washington hing, trok ze meer dan 500.000 bezoekers, dat zijn er gemiddeld bijna 20.000 per dag. Ik ben niet verrast dat er veel is geklaagd: “men kon niks anders zien dan een menigte mensen.”
Verder in het nieuws twee berichten met actualiteitswaarde. Om 8 uur meldt de nieuwslezer dat “een commissie uit het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden de regering in Washington heeft aanbevolen maatregelen te nemen tegen de grote olieleveranties van de Sovjet-Unie aan West-Europese landen.”
De commissie stelt vast dat Europa zich afhankelijk maakt van deze goedkope energie en deze NAVO-landen de Sovjet Unie, de communisten, bovendien economisch krachtig steunen. Dit klinkt erg bekend. Later in het zelfde bulletin horen we dat de Belgische minister Spaak “meent dat moet worden voorkomen dat Engeland zich van Europa vervreemdt. Het is een eerste vereiste de politieke en economische contacten met dit land te handhaven.” Precies op de dag dat ik in de krant lees dat een steeds groter aantal Brexiteers in de gaten krijgt dat hun een oor is aangenaaid en nu spijt krijgt. Maar ja, te laat.

Foto: Baas boven baas.  First Lady Jacqueline Kennedy at the opening of the Mona Lisa Exhibit,  january 8, 1963. (Abbie Rowe, public domain) 

492 - uit het radionieuws van 3-2-1963: IJs

“De schepen Stortemelk en Kleine Vlieland hebben door de zware ijsgang op de Waddenzee Terschelling en Vlieland niet kunnen bereiken.” Serieuze zaak, al dat ijs. Moeilijk voorstelbaar, zo'n dik pak ijs op de Waddenzee,  terwijl die twee maal daags leeg loopt en bij hoog tij weer volloopt, wat met veel stroming gepaard gaat. Blijkbaar blijft het toch zo opeen gekoekt zitten dat die schepen er niet doorheen kunnen.
Er zijn ook berichten -uit het buitenland- over schepen die door een voortstuwend ijsveld op een zandbank worden gedrukt en niet meer weg kunnen. Zijn dit natuurverschijnselen die tot het verleden behoren?

Om 20.00 uur nog een aardig bericht uit Cuba: “De Cubaanse minister van industrie, Che Guevara, heeft gezegd dat de vakverenigingen op Cuba in hun huidige vorm zullen verdwijnen. Volgens hem voldoet de Cubaanse vakbeweging niet meer aan de behoefte van de revolutie.” Kijk, dat is wel het voordeel van de dictatuur, dan kun je je eigen zienswijze lekker opleggen en doordrukken. En je hebt altijd gelijk.

Foto: IJstafel op het strand van Rockanje, 13 januari 1963  (Eric Koch, Anefo) 

491 - uit het radionieuws van 2-2-1963: de KVP

Het ANP meldt ons om 13.00 uur dat het koude winterweer vogels uit poolstreken naar ons land brengt, die hier nooit of hoogst zelden zijn gezien: “de Groenlandse giervalk, de sneeuwuil en groepen Canadese ganzen en wilde, zogenaamde grote zwanen.” Ik ben niet zo’n vogelaar, maar als ze op het radionieuws worden opgesomd, zal het wel bijzonder zijn.
De Tweede Kamer verkiezingen liggen in het verschiet, de politieke partijen gaan zich warmlopen. De KVP houdt congres in Hengelo en het ANP probeert van al wat daar wordt gezegd chocola te maken. “De fractievoorzitter, dr de Kort, is verheugd dat zowel de PvdA als de VVD zich deze keer hebben onthouden van verklaringen die mogelijke samenwerking zouden kunnen bemoeilijken.” Lekker praktische katholiek dus, alle deuren staan open, laat maar komen die lui.
Minister Cals is niet zo met partijpolitiek bezig, maar zet in op een hoger niveau: “Hij betoogt dat de politiek niet voldoende aanspreekt, omdat de idealen van staatkunde onvoldoende naar voren komen. Hij vroeg zich daarom af of het parlement zich niet méér met hoofdlijnen en mínder met bijzaken zou moeten bezighouden.”
De minister-president, professor De Quay, doet ons weer veilig op de grond landen: “Hij zei dat de verkiezingsprogramma’s van de politieke partijen niet veel van elkaar zullen verschillen. Er zullen volgens hem dezelfde verlangens op voorkomen, maar in een verschillende volgorde.”
Dat maakt het leven weer overzichtelijk, wie wil dat niet? 

Foto:  Katholieken op congres. Mejuffrouw Klompé (r) rookt een sigaretje met de heren Cals (l) en Aalbers.  (Joop van Bilsen, Anefo) 

490 - uit het radionieuws van 1-2-1963: de ideeënbus

In verschillende plaatsen in Zeeland, Zuid-Holland en West Brabant werd de Watersnoodramp van 1953 herdacht, vandaag precies 10 jaar geleden. Toevalligerwijs werd vandaag in de kamer ook de begroting van Verkeer en Waterstaat behandeld, met aandacht voor de dijken, maar ook het tekortschieten van de wegenbouw kwam aan de orde. Het ANP: “Een van de Kamerleden wees erop dat er jaarlijks meer doden vallen in het verkeer dan er slachtoffers waren bij de watersnoodramp van 1953.” Dit vind ik ongepast, juist vandaag. Er stond geen partij bij vermeld, maar ik verdenk natuurlijk de VROOM-partij.

Om 13.00 uur worden we in de categorie ‘faits divers’ verrast met een item over ideeën bussen. “In 1961 is aan personeelsleden van 140 bedrijven een kleine 800.000 gulden uitgekeerd als beloning voor ongeveer 14.000 bekroonde ideeën. De beloningen varieerden van een rijksdaalder tot 10.000 gulden. Door toepassing van de beloonde tips ontstonden besparingen van 100 gulden tot viereneenhalf miljoen. Dit blijkt uit gegevens van het ideeënbuscentrum van het Nederlands Instituut voor Efficiency.” Dit vind ik ontroerend, de ideeënbus, waar is ie? Bij google leidt dit woord tot 1,2 miljoen hits, maar het onmisbare Ideeënbuscentrum is niet meer te vinden.

Foto:   Ideeënbus  (Rob Mieremet) 

489 - uit het radionieuws van 31-1-1963: de grote jongens

Opnieuw trekt een koudegolf over Europa. Het ANP meldt dat Nederland er nog goed vanaf komt met temperaturen tussen -5 en -14, in Berlijn vroor het 33 graden en in Rome ligt een dik pak sneeuw.
Vandaag gaf minister Luns een toelichting op de impasse in de EEG, nu Frankrijk op meerdere fronten zich eigenzinnig opstelt. Het afwijzen van Engeland als lid ging gelijk op met het aanhalen van de relatie met West-Duitsland, uitmondend in het vriendschapsverdrag Frankrijk-BRD dat een paar dagen geleden is gesloten. Het ANP, over het Kamerdebat dat volgde: “De verontwaardiging over het Franse optreden was algemeen. Maar ook Duitsland kwam niet ongeschonden uit het debat tevoorschijn. Het Frans-Duits verdrag mag niet worden uitgevoerd, zei professor Vondeling van de PvdA. En, naar het oordeel van de heer Noordenbos van de PSP, opent dit verdrag de weg naar een autoritair-fascistische samenwerking.” Zo zie je maar. Eerst mag je met de grote jongens overleggen hoe je den mof gaat verslaan; een paar jaar later plavei je de weg naar een autoritair-fascistische samenwerking.
Een van die grote jongens, Sir Winston Churchill, heeft, zo meldt het ANP om 8 uur, “zijn zoon Randolph opdracht gegeven een officiële biografie over hem te schrijven. Randolph Churchill, die journalist is, heeft mee gedeeld dat deze biografie in 5 delen zal verschijnen, na het overlijden van zijn vader.”
Daar kijk ik van op. Als je zo’n opdracht aan je zoon geeft gaat de schijn van objectiviteit per direct al verloren. Hij heeft er trouwens niet lang aan kunnen werken want deze Randolph Frederick Edward Spencer Churchill overleed in 1968 op 57 jarige leeftijd, 3 jaar na zijn vader.

Foto: vlnr Giraud, Roosevelt, De Gaulle en Churchill in strategisch overleg, Casablanca 1943 (Lt. H. A. Mason, public domain)

488 - uit het radionieuws van 30-1-1963: 'een droombeeld'

“De kwaliteit van de Nederlandse zuivelproducten moet worden verbeterd” horen we op het radionieuws van 18.00 uur. “Dat zei de directeur-generaal voor de landbouw, ir. Wellen, vandaag op een bijeenkomst van de CBTB. De consument in Engeland geeft de voorkeur aan Deense zuivelproducten boven die uit Nederland.” Dat hakt erin, in zo’n koeienland als Nederland. Ook mijn vader zal het zich hebben aangetrokken, werkzaam als hij was in de landbouwvoorlichting, met name in de zuivelbereiding. Ik herinner me die naam ‘Wellen’ ook van toen. Wellens wil is wet.
Best veel aandacht verder voor het plotseling overlijden van de 64 jarige Franse componist Francis Poulenc die wordt geprezen om zijn rijke oeuvre en zijn talent als pianist. Hij is nu een lieveling van de Hilversum 4 presentatoren, is mijn indruk als ik naar de klassieke zender luister.
Van het lichtere genre is het nieuws tegen middernacht als de nieuwslezer ons meldt: “De zangeres Annie Palmen zal Nederland op het komende Eurovisie Songfestival vertegenwoordigen met het liedje ‘een droombeeld’. Tekst en muziek zijn van Pieter Goemans.”
Zo te zien is Annie een volle nicht van onze nationale romancière Connie P.

Foto:  zangeres Annie Palmen, hier samen met Rudi Carell in 1960  (Harry Pot, Anefo) 

487 - uit het radionieuws van 29-1-1963: Charles B. Timmer

Grote verslagenheid alom, het overleg over de toetreding van Engeland tot de EEG is definitief mislukt. Vijf van de zes landen willen verder praten, maar Frankrijk stelt zich op het standpunt dat Engeland alleen lid kan worden als het aan alle voorwaarden in het Verdrag van Rome wil voldoen. Dat wil het VK niet, dus blijft de deur op slot, zegt De Gaulle. Er is een jaar onderhandeld, nu is iedereen boos en vice-kanselier Erhard spreekt van een ‘Europese begrafenis’. Wij weten nu beter, maar ze vonden het toen echt heel erg, lees ik in alles. Binnenlands nieuws. “In Utrecht is vandaag een bankloper beroofd van 9-duizend gulden. De man had het geld in een trommel met een zak erom heen achter op zijn fiets. De trommel werd plots onder zijn snelbinders vandaag gegrist; van de dader ontbreekt ieder spoor.” Door dit soort voorvallen zijn die zwaar gepantserde blauwe Brink-bussen in onze wereld gekomen, die tegen vijven met hun dikke dieselwalm de winkelstraat in komen rijden om, met de kont tegen de pui, de dagopbrengst mee te nemen. Die business is ten dode opgeschreven, lijkt me, want praktisch niemand betaald meer met cash.
“In Den Haag is de Martinus Nijhof vertalersprijs uitgereikt aan Charles B. Timmer voor zijn vertaalwerk uit het Russische literatuur.” Bekende naam, even opzoeken: Hij begon in 1947, samen met Geert van Oorschot, de Russische Bibliotheek. Onder zijn hoofdredacteurschap werden alle grote Russen uit de 19e eeuw voor het eerst rechtstreeks uit het Russisch in het Nederlands vertaald en niet zoals gewoonlijk uit het Duits, Frans of Engels. Chapeau. Een prestatie van wereldformaat.

Foto: Charles B. Timmer (r) ontvangt de Martinus Nijhof prijs, 29 jan 1963 (Eric Koch, Anefo) 

486 - uit het radionieuws van 28-1-1963: Open het Dorp

De hele dag wordt het radionieuws gedomineerd door het verzet van Frankrijk tegen de toetreding van Engeland tot de EEG. Er is geheim overleg, er is spoedoverleg, bewindslieden vliegen af en aan, Lord Home, president Adenauer, minister Schröder, minister Couve de Murville, de Belgische Paul-Henri Spaak en af en toe Joseph Luns, die ook een duit in het zakje doet. Het dagelijks bestuur van zijn partij, de KVP, heeft een verklaring uitgegeven: “Het optreden van president de Gaulle heeft de publieke opinie terecht geschokt. Het heeft ernstig inbreuk gemaakt op de solidariteit tussen de lidstaten van de EEG.” Dat zal hem leren, die eigenwijze Fransoos.
Binnenlands is wel solidariteit en die wordt voluit gevierd. Mies Bouwman, de gisteren de Nipkowschijf heeft ontvangen voor haar televisiewerk, maakte vandaag bekend dat de actie Open het Dorp in totaal 21 miljoen, 192 duizend gulden heeft opgebracht. Zij deed dit terwijl ons staatshoofd Juul ter plaatse hoogstpersoonlijk het plaatsnaambord schilderde. Het ANP: “Koningin Juliana had eerst met krijt een indeling van de woorden Het Dorp gemaakt op een proefblad. Toen dat klaar was hanteerde de vorstin de verfkwast. Zij signeerde het naambord met een kleine J. Het bord krijgt een plaats bij de ingang van Het Dorp.”
Hoewel ik 10 jaar in Arnhem woonde, ben ik nooit in Het Dorp geweest. Je werd wel vaak aan het bestaan herinnerd als je de bewoners in hun invalidenkarretjes na een dagje Arnhem op hun laatste stroom tergend langzaam tegen de best steile Amsterdamse weg zag oppruttelen.

Foto: Koningin Juliana schildert het naambord, 28 januari 1963  (Joop van Bilsen, Anefo) 

485 - uit het radionieuws van 27-1-1963: Jan Hein Donner

Een typische zondag, vandaag precies 60 jaar geleden, met echte zondagse berichten. Dat betekent steevast een paar vreselijke auto-ongelukken, met doden en veel gewonden vanwege de volle auto’s met hele families erin. Opvallend is het gemis aan vangrails. Heel vaak gaat het over auto’s die door de middenberm zijn gereden. Verder is zondag de sportdag, alles tot in detail. Vandaag komen langs zwemmen, voetbal, atletiek, biljarten, schermen, schaatsenrijden, badminton, gewichtheffen en tafeltennis. Ter voorbeeld de uitslagen tafeltennis, al binnen om 13.00 uur.
“Tafeltennis, uitslagen van de wedstrijden in de ereklasse:
AMVJ1 – WIBO 10-0        Batswingers – Neddlloyd  1-9
DTTC – UBTV    7-3          Povac – AMVJ2   4-6
Acylla – Smash  6-3         De Treffers – PSV   6-4”
En zo gaat dat bij alle sporten. Gezellig, zondagmiddag bij de radio.
Uitzondering vandaag is het schaken. Daar werd de hele week al over bericht, met om 18.00 uur de apotheose.   “Schaken: De Nederlandse grootmeester Jan-Hein Donner heeft in Beverwijk het 25-ste Hoogoventoernooi gewonnen. Donner kwam in zijn laatste partij remise overeen met de Oostenrijker Robatch. Zijn grootste rivaal, de Zuid-Salvier Ifkof, verloor van de Argentijn Pilnik, waardoor Donner onbereikbaar werd in het eindklassement. Het damestoernooi is geëindigd in een overwinning voor de Russische Gaprindaswili. Van de Nederlandse deelneemsters eindigden de dames Timmer, Heemskerk en Vreeken op de 6e, 7e en 8e plaats."
Doen er aan het Tata Steel Chess Tournament nog dames mee? Mogelijk, maar ik zie in het programma 2023 geen apart ‘damestoernooi’ zoals 60 jaar geleden. Is dat winst of verlies.

Foto: ‘Jan Hein Donner en verloofde, 1958’  staat in het onderschrift. Wij herkennen daarin Irène van de Weetering (1941), feministe en politica die van 1960 tot 1968 met Donner was getrouwd en twee kinderen kreeg. (Joop van Bilsen, Anefo)

484 - uit het radionieuws van 26-1-1963: cycle cross (saikal kros)

Vandaag gaat het de hele dag over atoombommen. Over de kernproeven in oost en west die moeten stoppen maar niet stoppen. En over de nucleaire Polarisraketten die de Amerikanen aan de NAVO-partners willen verkopen, samen met de onderzeeërs waarmee je ze kunt afschieten. Saai, maar wel tekenend dat hier zoveel radionieuwstijd aan wordt besteed.
Wat rest zijn korte berichten over onze eigen, binnenlandse beslommeringen. Zoals een betoging in Budel, tegen de legering van Duitse soldaten in dat dorp. “Schrijfster Marga Minco en criminoloog professor Nagel legden een krans op het graf van 6 oorlogsslachtoffers.” Die argwaan is behoorlijk verdampt in 60 jaar. Duitse soldaten zijn inmiddels beste maatjes en we leasen hun Leopard tanks.
Om 18.00 uur horen we dat Huub Harings uit Sibbe de winnaar is van het eerste officiële Nederlandse kampioenschap cycle-cross. Saikal heeft de nieuwslezer erbij geschreven. Zo spreek je dat uit.
Om 20.00 uur een bericht waarvan ik niet goed weet wat ik ervan denken moet. Het ANP: “In Tunis is vandaag een Nederlandse cultuurweek begonnen. Er is een tentoonstelling van reproducties van schilderijen van Rembrandt, van Gogh en andere Nederlandse kunstenaars. Er is het model van een Hollandse windmolen te zien en een expositie van foto’s van het hedendaagse leven in ons land. Er worden lezingen gehouden en films vertoond.” Over het waarom van deze manifestatie wordt niets vermeld. Het gaat niet om de werving van gastarbeiders. Daar hadden ze destijds geen Rembrandt reproductie bij nodig. Nee, het lijkt puur export van onze vaderlandse cultuur, niets meer, niets minder. 
De Tunesiërs stuurden als wederdienst 40 jaar later Kaouthar Darmoni onze kant op. Daar hebben wij dan weer onze handen aan vol.

Foto: Cycle cross in Beek-Elsloo (L), 26 januari 1963 (Jac de Nijs. Anefo) 

483 - uit het radionieuws van 25-1-1963: drinkwater

De strenge vorst trekt weg naar het zuiden. In Joegoslavië vroor het vannacht 33 graden, hier wordt morgen dooi verwacht. Al met al leidde de vorst tot een opvallende opeenstapeling van problemen. Vooral de dichtgevroren rivieren en kanalen hadden veel impact. De distributie van steenkool bijvoorbeeld liep in het honderd, zeker toen ook nog het spoor door hoge bergen stuifsneeuw kwam vast te staan.
Rotterdam en omstreken heeft deze dagen een heel eigen probleem. Het vaste ijs op Maas en Waal belemmert de juiste doorstroming van het rivierwater naar zee, waardoor zout zeewater bij vloed veel te ver het binnenland intrekt. Hierdoor is het zoutgehalte in het Rotterdamse drinkwater onaanvaardbaar hoog opgelopen. Behalve dat het vies smaakt mag het door mensen die 'zoutloos zijn’ niet worden gedronken. Consequentie: drinkwaterdistributie voor heel Rotterdam en omgeving. Het ANP om 8.00 uur: “Vanaf vandaag gaan tankboten in Scheveningen water laden voor Rotterdam. De Haagse brandweer heeft in de vissershaven al een aantal brandkranen ontdooid. Het is de bedoeling een soort continudienst op touw te zetten.”
En dan onvermijdelijk, om 20.00 uur: “In Hoogvliet is het vanmiddag tot ongeregeldheden gekomen. Toen een tankwagen met drinkwater aankwam stormde een grote menigte met flessen en kannen op de wagen af, waarbij enkele oudere mensen en kinderen onder de voet werden gelopen. De politie is er na enige tijd in geslaagd de gemoederen te kalmeren.” Ik moet even niet denken aan de taferelen die we anno nu kunnen verwachten in tijden van schaarste. Aan geduld en bescheidenheid heeft de gemiddelde Nederlander de laatste 60 jaar niet echt gewonnen, schat ik zo. 

Foto: 'Bij wasserij Borgh in Rotterdam was water gratis verkrijgbaar.'  25 januari 1963  (Jac de Nijs, Anefo) 

482 - uit het radionieuws van 24-1-1963: birds

Artis wordt belaagd door hongerige vogels. Tegen voedertijd strijken grote aantallen meeuwen, eenden en reigers neer bij de vogelverblijven, meldt het ANP. En als ze niet door de lucht komen, dan over land via de kinderhand: “Het publiek heeft de afgelopen tijd een kleine 200 gevederde slachtoffertjes van de vorst aan de loketten afgeleverd. Veel van deze vogels zaten met hun poten vastgevroren in klompen ijs.”
Dat de vogels het kwaad hebben bleek ook in Engeland. Het ANP om 22.30 uur: “Honderden uitgehongerde duiven hebben in de Engels plaats Leicester een vrouw aangevallen die juiste haar inkopen had gedaan in de bakkerswinkel. De zwerm vogels gooide haar omver en wierp zich op de broden die uit de boodschappenmand vielen. De vrouw vluchtte in paniek.”  Dit doet natuurlijk aan de Hitchcocks film Birds denken. Was de meester door dit voorval misschien geïnspireerd. Nee, het is andersom, de film kwam een paar weken later, in maart 1963 uit. Dus die vogels hebben het van hem afgekeken.
En dan tot slot, toen hadden we een landsbestuur met visie.
Er moet een grondwetswijziging door de kamer over de minimumleeftijd van kamerleden. Dat is gedoe, maar als ze toch aan het sleutelen zijn, grijp je kans. In de grondwet wordt nu ook vastgelegd dat voor alle Oranjes zal gelden dat als zij trouwen zonder toestemming van de Staten Generaal ze hun recht op de kroon verspelen. “Het aangaan van een huwelijk zonder toestemming heeft hetzelfde gevolg als overlijden, zo heeft de kamer het geformuleerd.” Kijk dat is klare taal voor een Koninklijke familie waar vier dochters zo langzaamaan de huwbare leeftijd bereiken.

Foto:  Hitchcock's Birds  (promotional still - pubic domain) 

481 - uit het radionieuws van 23-1-1963: Frans-Joseph van Thiel

In Den Haag is de KVP-er Frans Joseph Frits Maria (roepnaam Frans-Joseph) van Thiel tot voorzitter van de tweede kamer gekozen. Hij is de eerste die ik me goed herinner, en dat komt door de tv. Het is wel een quiz-vraagje voor lange autoritten. Noem a. tien kamervoorzitters, en b. in de juiste volgorde.
Qua royalty brengt het ANP ons de verloving van kroonprins Constantijn van Griekenland (22) met prinses Anna-Maria van Denemarken (16). De goede man is twee weken geleden overleden.
Om 20.00 uur een tekst met het kopje melkproef.  “In Alkmaar en Hengelo zal gedurende 6 weken worden onderzocht aan welke melk het publiek de voorkeur geeft: die met een vetgehalte van 3 procent of die met 3,5 procent vet. Ze zullen daar van 28 januari tot 9 maart voor dezelfde prijs worden verkocht.” Dit in verband met aankomende EEG-aanwijzingen over het vetgehalte. Ik ben geen statisticus, maar om van de uitslag van dit experiment wetenschappelijke verantwoorde chocola te maken lijkt me ondoenlijk.
Serieuzer neem ik de voorzitter van de katholieke mijnwerkersbond, de heer Dohmen, die aan de regering duidelijkheid vraagt over de energiepolitiek en de toekomst van de mijnen. Hij spreekt over 38.000 medewerkers van 8 Limburgse mijnen. “De 26.000 die ondergronds werken zullen, als de mijnen sluiten, allemaal moeten worden omgeschoold.” En zo geschiedde een paar jaar later. Nederland verandert en neemt afscheid van bedrijfstakken waar we heel vertrouwd mee waren, de mijnbouw, de textiel, de scheepsbouw. Veel protest steeds, maar uiteindelijk was het jammer maar helaas. Ik vrees dat voor de veehouderij, zeker de intensieve, inmiddels ook de bel voor de laatste ronde heeft geklonken.

Foto: Frans-Joseph van Thiel (Eric Koch, Anefo) 

480 - uit het radionieuws van 22-1-1963: brand

Frankrijk en Duitsland hebben een ‘vriendschapsverdrag’ gesloten. De Gaulle en Adenauer hebben hun handtekening gezet nadat de respectieve ministers van BuZa, Couve de Murville en Schroeder, de boel hadden voorbereid. Echt een historische gebeurtenis want oh, wat hebben die landen oorlog gevoerd. Toen het gisteren werd aangekondigd meldde het ANP, dat de twee staten op het standpunt staan dat landen die mee willen doen welkom zijn. Dat vind ik raar klinken. Beetje lagere schoolachtig: Mag ik ook met jou vriendjes worden? Afijn, er zal over zijn nagedacht.

“Schaatsenrijden: De winnaar van de Elfstedentocht, Reinier Paping, is in Zwolle voor zijn prestaties gehuldigd. De Commissaris van de Koningin in Overijssel, ridder De van der Schueren, overhandigde hem een zilveren sigarettenkoker. Paping mag verder twee jaar gratis schaatsen op de kunstijsbaan in Deventer.”   
Ik had graag even aan tafel gezeten bij de commissaris toen over het cadeau moest worden besloten. Een eerste ambtelijk voorstel was 10 mille. Ben jij gek, zei de kabinetschef, eerder iets als een 5-jaar abonnement op de schaatsbaan. Nee, joh, weet je wat dat kost, zegt een ander. Afijn, de chef had nog een sigarettenkoker liggen en aldus werd besloten: twee jaar plus de koker. Volgende punt.

En vannacht opnieuw in het hele land branden omdat de kachels worden overvraagd. In de Amsterdamse Spuistraat liep het helemaal uit de hand.  Het ANP:  “De schade loopt in de miljoenen. Duizenden Amsterdammers hebben een deel van hun nachtrust opgeofferd om naar de brand te kijken." Dat is nog lastig daar, de Spuistraat is niet zo breed. Ik zag lang geleden een enorme brand aan de Leliegracht, die je vanaf de overkant kon bekijken. Dan zit je echt eerste rang.

Foto: nablussen van brand in de Spuistraat, 22 jan. 1963  (F.N. Broers, Anefo) 

479 - uit het radionieuws van 21-1-1961: kolenoproer

China heeft nu ook een atoombom. Een week geleden werden de geruchten hierover uit Japan door de VS met klem tegengesproken, maar nu bevestigt ook de Amerikaanse regering de kernproeven die China onderneemt. Blijkbaar heeft de Grote Sprong Voorwaarts (1958-1962) van Mao Tse-Tung naast 45 miljoen hongerdoden ook tot een kernbom geleid. Moedig voorwaarts, zullen we naar zeggen.
Hier nemen we ook stappen. “De regering wil de leeftijdsgrens om lid te kunnen worden van de Tweede Kamer van 30 op 25 jaar brengen.” Dit heeft de weg vrij gemaakt voor mensen als Hans Wiegel die in 1967 al op 26 jarige leeftijd op het pluche belandde, zoals dat vaak wordt genoemd. Foute omschrijving inmiddels. Politiek bedrijven gebeurt niet meer vanaf het pluche, maar vanuit een kuip die zich langzaam vult met alle stront die de politicus onherroepelijk over zich heen krijgt.
Verder heerst koning winter. In Rotterdam zijn 300 sneeuwruimers naar huis gestuurd omdat het te koud is. Sneeuw ruimen heeft zin als het warmer is dan -5 graden, maar vandaag vriest het 10 graden. Onder het kopje ‘pyrografie’ wordt een opsomming gegeven van de vele branden die zijn ontstaan door oververhitte kachels. “Rijkswaterstaat deelt mee dat het voorlopig geen overzichten meer geeft van de ijstoestand. Nieuwe mededelingen volgen zodra verbetering in zicht komt.” Alle rivieren en kanalen zitten dicht met gevolgen voor bijvoorbeeld de aanvoer van kolen. En ja hoor: om 18.00 uur meldt het ANP het eerste kolenoproer in Amsterdam. De politie moest de orde herstellen toen vechtpartijen ontstonden in de lange rijen voor een kolenhandel. Waar gaat dit heen?

Foto: Mevrouw is kolen gaan halen met een steekwagentje.  Amsterdam ,4 feb 1963 (Jac de Nijs, Anefo) 

478 - uit het radionieuws van 20-1-1963: winterromantiek

’s-Ochtends om zeven uur biedt het ANP al gelijk stof tot nadenken. Het gaat over het Indiaas-Chineese grensconflict bij Ladakh. Daar is de laatste weken serieus oorlog gevoerd, waarbij China met vloedgolven van 10-duizenden soldaten tegelijk de Indiërs met succes de ene na de andere vallei uitjoeg. India ontving vanuit de VS en Engeland steeds meer wapens, waaronder straaljagers, helikopters en artillerie, waarmee het vervolgens onder de Chinezen dood en verderf zaaide. Inmiddels een impasse, ook omdat door het winterse weer de boel daar is stilgevallen. Maar nu: “Een gemengd Chinees-Indiaas burgerlijk bestuur in het gebied van Ladakh is een van de voorstellen die zes Afro-Aziatische landen hebben opgesteld om te proberen tot een oplossing te komen.”
Omdat deze oorlog parallellen vertoont met de huidige in Oekraine (China is plotsklaps India binnengevallen, en claimt de hele regio) zit ik nu ook over dit voorstel te prakkiseren. Lijkt me toch moeilijk haalbaar, en unfair. Stel je voor, als oplossing voor Donetsk en Luhansk, na alle geweld, nu een gemengd Oekrains-Russisch burgerlijk bestuur. Enkele reis naar barre ellende. Het gekke is dat India het serieus wil onderzoeken, horen we later op de dag.

Bij ons gaat de strijd tegen ijs en sneeuw onverminderd voort. Treinen rijden weer een beetje, maar de meeste wegen, waaronder de Afsluitdijk en de N1 van Amsterdam naar Hoevelaken, zitten nog potdicht. Om maar niet te praten over alle nog steeds, en opnieuw geïsoleerde dorpen. Het is ellende maar het heeft, vooral achteraf, ook iets romantisch. Neem het veer over Lek bij Culemborg. Daar ben ik tientallen keren mee over gevaren, omdat mijn vaders roots in het aan de overkant gelegen Schalkwijk liggen. Nu gaan ze daar over het ijs. Prachtig gezicht langs die enorme spoorbrug.

Foto: de Lek bij Culemborg, 22 januari 1963  (Joop van Bilsen, Anefo) 

477 - uit het radionieuws van 19-1-1963: Zee van ijs

The day after. De harde, ijskoude wind die gisteren de schaatsers op weg naar Dokkum het leven zuur maakte, is vandaag uitgegroeid tot een noordooster storm die enorme hoeveelheden stuifsneeuw in beweging brengt. Tientallen dorpen zijn van de buitenwereld afgesloten, de treinen lopen vast. Niettemin, de huldiging van Reinier Paping kon in zijn woonplaats Ommen doorgaan. “Hij maakte een rijtoer door de plaats en kreeg van de burgemeester een enveloppe met inhoud. Ommens eerste burger beloofde Paping ook betere huisvesting.” Ik weet niet wat daar speelde, maar het is wel een duidelijk signaal: wie de Elfstedentocht wint mag opgaan voor betere huisvesting. Om half elf horen we: “de prinsessen Beatrix, Irene, Margriet en Marijke wonen in de Expohal in Hilversum, samen met enkele vriendinnen, een voorstelling bij van de Weense IJsrevue. In de pauze hebben ze gesproken met onze landgenote Joan Haanappel, die in de ijsrevue een belangrijke rol vervult.” Dat was toen een dingetje, Joan ging commercieel, Sjoukje niet.
Een hachelijker avontuur op het ijs beleefden 3 meisjes van 14 jaar uit Den Helder: “Ze waren op een ijsschots gaan staan, die de zee op dreef voordat ze er weer af konden springen. Een helikopter van de marine en een loodsboot hebben de meisjes gered.”  Dat doet me denken aan het boekje ‘Veertien dagen op een ijsschots’ dat ik als kleine jongen in een ruk uitlas en grote indruk op mij maakte. Het waar gebeurde verhaal van de Durgerdamse visser Klaas Bording en zijn twee zoons die in 1849, zoals de titel zegt, twee weken over de Zuiderzee zwerven op een ijsschots. De wind brengt hen tot vlak bij Marken, Muiden, Enkhuizen, Schokland. Bij Vollenhove komen ze aan land. Erg spannend en heel aangrijpend. Ik droomde ervan. 

Foto:  De Noordzee bevroren. Zandvoort, 24 januari 1963 (Harry Pot, Anefo) 

476 - uit het radionieuws van 18-1-1963: Reinier Paping

De ANP-radionieuwsdienst biedt, op deze historische dag, ieder uur nieuws over het verloop van de Elfstedentocht. Maar plichtsgetrouw en met haar prioriteiten op orde, krijgen belangrijke ontwikkelingen in binnen- en buitenland als altijd ruim aandacht. Zo wordt er gevochten om de mijnstad Kolwezi in Katanga, lijken de besprekingen over Engels lidmaatschap van de EEG in grote crisis te geraken nu Frankrijk niet meer mee wil doen en houdt de PvdA vandaag haar partijcongres. Ik vermoed dat sociaaldemocratische schaatsrijders een principiële keuze hebben moeten maken, naar het congres of naar Friesland. Want daar gebeurt het vandaag.
Om half zes rijden 578 wedstrijdrijders het donker in. Daarna volgen 10.000 toerrijders in grote groepen, iedere 20 minuten. Om 13.00 uur gaat Reinier Paping helemaal alleen aan kop, met 10 minuten voorsprong. Rijders die rond die tijd Woudsend niet hebben gehaald worden van het ijs gehaald. Heegermeer en Fluessen zijn volgens de wedstrijdleiding ondoenlijk. Om zes uur s-avonds horen we dat 31-jarige Paping uit Ommen (oorspronkelijk Dedemsvaart) heeft gewonnen in 10 uur en 59 minuten. Jan Uitham finishte op 21 en Jeen van den Berg op 22 minuten na Paping. Uiteindelijk hebben 57 van 578 wedstrijders de tocht uitgereden binnen de tijdgrens (winnaar plus 2 uur). Van de 10.000 hebben 78 schaatsers de toertocht volbracht. Overduidelijk een dramatisch evenement. De tekst dat Jeen van de Berg praktische de hele dag met bevroren ogen in een waas heeft gereden en ontelbaar vaak is gevallen, heeft de nieuwslezer doorgestreept. Te erg? 
Indrukwekkend allemaal, maar daar hebben we de 60 jaar nadien dan ook tot in den treure over kunnen nababbelen. Meer dan eens heb ik Mies Bouwman horen gillen: En ja, lieve mensen, daar is ie, Reinier Paping.

Foto:   vrijdag 18 jan. 1963,  05.00 uur,  wedstrijdrijders wachten op de start  (Jac de Nijs, Anefo)