594 - uit het radionieuws van 5 juni 1963: 'vrouwenstrijd' in Perzië

“In ons land worden 100 gezinnen dagelijks 115 kranten gelezen, meldt de Vereniging De Nederlandse Dagbladpers. Het aantal abonnees is toegenomen tot 3,5 miljoen.” Dus in minsten 15% van de gezinnen werden twee kranten gelezen, waarschijnlijk veel meer omdat er ook gezinnen waren die geen abonnement hadden. Ik herken dit. Mijn vader stimuleerde zijn 4 opgroeiende kinderen om goed de krant te lezen. We hadden er iedere dag twee: de Volkskrant en een lokaal dagblad. Vrijdags viel er nog een weekblad in de bus: De Linie, later De Nieuwe Linie. Dat ‘opinieblad’ vloog er rond 1966 uit, want te links. Ik heb geen idee wat nu de krantdichtheid is, maar ik vermoed dat de verspreiding van de print-versie een fractie is van 60 jaar geleden.

In Perzië is het hommeles: “In Teheran zijn zeker 20 mensen omgekomen bij gevechten tussen politie en duizenden betogers die protesteerden tegen de landhervormingsplannen van de Sjah en tégen de emancipatie van de Perzische vrouw. De demonstraties worden georganiseerd door mohammedaanse geestelijke leiders die door de landhervormingen een groot deel van hun inkomen verliezen.”
De naam Khomeini komt af en toe al langs. De Sjah en Farah Diba waren nog knap populair in ons land, hoorde ik vanmorgen op OVT.

Tot slot: “In Mexico is een bus in een ravijn gestort. Van de 63 passagiers kwamen er 18 om het leven, 45 Mexicanen werden gewond. Het ongeluk gebeurde op de weg van de hoofdstad naar Toluca. Daar zijn al vaker bussen van de weg gereden en in het ravijn gestort.” Mexicaanse buschauffeurs lijden vrijwel allemaal aan totale doodsverachting. Mij zijn gelukkig ongelukken bespaard gebleven, maar god wat rijden ze daar als gekken. Kalm, kalm, riep ik dan voor me uit, zonder enig effect.

Foto: Farah Diba danst (de quickstep?) met Jonkheer de Ranitz tijdens het bezoek van de Sjah en zijn vrouw aan ons land, mei 1962. (Harry Pot, Anefo)

593 - uit het radionieuws van 4 juni 1963: wethouder Den Uyl

De ANWB maakt op deze dinsdag de balans op van het afgelopen Pinksterweekend dat drukker was dan ooit. “Naar schatting 270.000 personen hebben deze dagen doorgebracht in tent of caravan. Alleen aan de kust was plaats tekort. Daar hebben veel tenten langs de weg gestaan, vooral tussen Den Haag en Hoek van Holland.”
Even later in hetzelfde bulletin: “Onder de vele buitenlanders die dit weekeinde in ons land kwamen was Prins Rainier van Monaco. Hij arriveerde vrijwel onopgemerkt op Schiphol. Hij reisde door naar Groningen waar hij het jacht inspecteerde dat op een van de werven voor hem wordt gebouwd, 40 meter lang en 7 meter breed.” Vrijwel onopgemerkt. Ja ja, toch mooi met een vermelding op het nationale radionieuws.
Om 18.00 uur: “In Amsterdam heeft de wethouder van publieke werken, doctorandus Den Uyl, de eerste paal geslagen voor een nieuw confectiecentrum. Het gaat 23 miljoen gulden kosten. Wethouder Den Uyl noemde het een grote dag voor de kledingindustrie die in de Amsterdamse binnenstad dreigt te verstikken in verkeers- en parkeerproblemen.” Ik vroeg me af hoe dit Confectiecentrum dat in 1968 werd geopend, zich verhoudt tot het Maupoleum aan de Jodenbreestraat, waarvoor één jaar later, in 1969, de eerste paal werd geslagen. In mijn herinnering was dat ook een soort stoffenbeurs.  ‘In de plint van dit gebouw kwamen de (veelal Joodse) stoffenhandelaren die van oudsher goed vertegenwoordigd waren in de buurt.’ zegt Wikipedia hierover.
Niet dus, het Maupoleum bleek een planologisch misconcept en werd in 1994 alweer gesloopt.

Foto: Wethouder De Uyl bij het slaan van de eerste paal van het Confectiecentrum Amsterdam, 4 juni 1963 (Joop van Bilsen, Anefo)

592 - uit het radionieuws van 3 juni 1963: Paus dood

Om 20.02 uur meldt het ANP dat om 19.49 uur Paus Johannes 23 is overleden. Alles en iedereen in rep en roer. Radio en tv gaan aangepaste programma’s uitzenden en allerlei lieden van hoog tot laag putten zich uit om te melden hoe bijzonder deze Angelo Giuseppe (Dzjoeseppe heeft de nieuwslezer erbij geschreven) Roncali was. Dat was zijn eigen naam, deze zoon uit een gezin met 10 kinderen in Sotto il Mono bij Bergamo, arm maar gelukkig, zoals hij het zelf omschreef. “De boerenzoon, zoals hij in Italië werd genoemd. Niet alleen omdat hij stamde uit een boerengezin maar ook omdat zijn hele optreden werd gekenmerkt door een grote eenvoud en een hartelijke menselijkheid.” Hij nodigde jan en alleman uit voor een audiëntie zoals: “de primaat van de Engelse kerk, aartsbisschop Fisher in december 1961. Het was 600 jaar geleden dat een aartsbisschop van Canterbury officieel een paus van Rome ontmoette” zo meldt het ANP. Maar hij is bovenal de paus die het 2e Vaticaanse Concilie bijeen riep, en dat is nog niet klaar. Wordt vervolgd.
Het is aardig dat op zo’n dag dat alle bulletins bol staan van het pausnieuws, dat toch vooral de katholieken aangaat, er bij het ANP ruimte is om rond half elf het volgende te melden: “Op het nationaal federatief muziekconcours in de Brabantse plaats Andel heeft in de afdeling ‘uitmuntendheid harmonie’ de koninklijke harmonie OBK uit Zeist een eerste prijs behaald met 107 punten. De muziekvereniging Wilhelmina uit Heerde behaalde in de vaandelafdeling fanfare 114 punten en daarmee een eerste prijs met lof van de jury.”
Ja, het leven gaat door.

 Foto: Pope John XXIII horizontal, 4 juni 1963  (AP, public domain) 

591 - uit het radionieuws van 2 juni 1963: de Java mens

De Paus toont zich een taaie. Hij heeft 40 graden koorts, zijn hartslag telt 135 slagen per minuut, alle dottori en professori hebben hem opgegeven, de hele wereld bidt, maar hij houdt stand, is helder en deelt zegens uit. Afijn, morgen weer een dag.
Verder buitenlands nieuws: “Het dorp Pakar in west Java heeft een aanval van honderden apen te doorstaan gehad. De legerpost in het dorp moest versterkingen laten aanrukken om de dieren te verdrijven. De apen waren in woede ontstoken nadat een soldaat één van hen had doodgeschoten.” Dat is een filmscenario, ‘Birds’ maar dan anders. Maar let op: dit is wel het gebied waar onze eigen paleontoloog Eugene Dubois de Java-mens aantrof, onze voorouder van 1 miljoen jaar geleden. Waren het echt wel apen?
Ook een film waard is het bericht om half elf: “Een militair vlieger uit nationalistisch China, die met een straaljager is uitgeweken naar communistisch China, zal worden benoemd tot majoor en krijgt als beloning 70 kilo goud. Tot nu toe waren geen vliegers uit Formosa naar Communistisch China overgelopen, ondanks de beloningen die Peking hen in het vooruitzicht heeft gesteld.” 70 kilo goud doet nu €4,1 miljoen. Samen met een baan als majoor, een serieus lokkertje voor zo’n piloot. Maar, houdt het stand? Zijn ontrouw is bewezen. Ik dacht, ik heb dit eerder gelezen. En ja hoor, maar dan de andere kant op. Vijftien maanden geleden is een piloot van Communistisch China naar Formosa gevlogen en ontving toen 28 kilo goud, €1,6 miljoen, als beloning (zie Oud-nieuws 168 van 3 maart 1962). Een opvallend verschil, maar allee, een betrouwbare dagkoers ‘overlopen met straaljager’ is nooit van de grond gekomen.

Foto: De Java mens (H.G. Wells, the Outline of History, 1923) 

590 - uit het radionieuws van 1 juni 1963: rustige luilak

Veel klein nieuws, deze Pinksterzaterdag met mooi weer. De hele dag wordt gemeld hoe druk het is op de wegen met Nederlandse en buitenlandse vakantiegangers, waarvan de meesten op weg naar de campings langs de kust. Eind van de middag wordt het aantal kampeerders op een kwart miljoen geschat.
Wat ook ieder uur langs komt is de toestand van de Paus die al dagen lang probeert te sterven maar met weinig succes. Om 6 uur vanmiddag had hij 38,5 waarvan acte. Rond het Vaticaan is alle verkeer stilgelegd, in Spanje zijn alle stierengevechten afgelast en De Gaulle meldt dat heel Frankrijk bidt voor de Paus. Maar wat bid je dan? Dat hij nog lang mag leven, nee. Dat het snel afgelopen mag zijn, ook raar. Dat ie naar de hemel gaat? Ja, als hij niet naar de hemel gaat wie dan wel. Kortom, dat bidden, waartoe, waarvoor?
Binnenlands nieuws: “De luilakviering in Amsterdam heeft dit keer niet tot ernstige moeilijkheden geleid. Hardhandig ingrijpen was slechts in enkele gevallen nodig.”
Dan om 13.00 uur: “Dit jaar zal twee maal zoveel radioactieve neerslag op de aarde vallen als vorig jaar. Dit wordt toegeschreven aan het grote aantal Russische kernproeven. Ondanks de verdubbeling van de radioactiviteit in de atmosfeer is er naar de mening van de Amerikaanse geleerden geen reden tot ongerustheid.” Ah, de geleerden. 
De AVRO bestaat 40 jaar. Tijdens de feestrede wordt gerept over de grote ambities van de AVRO om het gehele tweede tv-net onder haar vleugels te nemen. Normaal staat onder ieder tekstblad van de radionieuwsdienst de bron vermeld, AP, UPI, RTR of het eigen ANP. Maar bij nieuws over omroepkwesties staat er steevast ‘akk. hr. Rengelink’. Blijkbaar werd dit soort nieuws eerst gecheckt bij de grote omroepbobo.

Foto: Luilakviering op de Van Woustraat, Amsterdam 1 juni 1963 (Hugo van Gelderen, Anefo)

589 - uit het radionieuws van 31 mei 1963: bidden, bidden bidden

‘Wachten bij de dokter’ staat bij het nieuwsitem dat het ANP om 13.00 uur brengt: “De heer van Lienden, voorzitter van de bond van ziekenfondsen, meent dat veel kostbare tijd verloren gaat in de wachtkamers van artsen en specialisten. Dat geldt vooral de ziekenfondspatiënten voor wie aparte spreekuren worden gehouden.” Dan volgen suggesties voor nieuwe efficiëntere afspraaksystemen. Ik zie de wachtkamers van huisarts en tandarts nog zo voor me. Wat een ramp, 15 of 20 mensen op elkaar gepropt en iedereen te bescheten om te vragen wie de laatste was. Dus je was permanent aan het puzzelen wie vóór en wie ná jou was binnengekomen. Wat had ik daar een hekel aan.
Twee mannen zijn permanent op reis als je het ANP moet geloven. Dat zijn ZKH Prins Benno, die de hele wereld overvliegt, liefst zelf achter de stuurknuppel, en minister Luns. De laatste had werk in New York en Ottawa, en dan heel opvallend: “Minister Luns vertrekt vandaag per schip naar Nederland.” Dat hakt erin, een dag of 14 incommunicado. Ik hoop dat hij zijn vrouw of een goede vriendin heeft meegenomen.
Dan de Paus: “De Vaticaanse radio heeft zijn toestand hopeloos genoemd. Tegen het eind van de middag heeft men zijn biechtvader laten komen, die hem de heilige communie verstrekte. Daarna is hem, op eigen verzoek, het heilig oliesel toegediend door de sacrista, de Nederlandse kardinaal van Lier. De Sint Pieter zit vol biddende mensen. De aartsbisschop van Canterbury heeft alle anglicanen opgeroepen tot gebed. De Joodse organisatie B’nai B’rith heeft haar leden verzocht voor de Paus te bidden.”
Een hoop jargon voor de niet-katholieke luisteraars. En dat de brave Paus toch ook een biechtvader heeft, interessant.
En verder, bidden maar. Baat het niet, het schaadt ook niet.

Foto: Scheepskinderen bidden voor het eten, 1955 (Willem van de Poll, Nat. Archief)

588 - uit het radionieuws van 30 mei 1963: Hilton in Rotterdam

Goed nieuws bij het opstaan om 7 uur: “De regering heeft bepaald dat de prijzen in ziekenhuizen, sanatoria en herstellingsoorden niet mogen worden verhoogd.” Kijk, dat is ook een methode om de zorgkosten in bedwang te houden. Gewoon verbieden om de prijzen te verhogen. Dat zal ze leren, die piskijkers en zielenknijpers. In Rotterdam is een nieuw Hiltonhotel geopend, het 56ste. Dat zou me weinig schelen als niet eerder door het ANP was gemeld dat dit gebouw 275 kamers telt en op 650 betonnen palen staat. Dat laatste, dat hoor je nooit. En nu mijn speciale band met de heipaal zo is opgebloeid, vind ik dit hier vermeldenswaard. Het paleis op de Dam telt er 13659 van hout, het Hilton aan het Hofplein heeft er 650 van beton.
De constante factor op het radionieuws, de hele dag lang, is de gezondheidstoestand van de Paus. Per uur wordt verslag gedaan: vanmorgen had hij tegen doktersadvies het bed verlaten, en vanmiddag vond il dottore hem zo fit dat hij wel even in de ‘leunstoel’ mocht zitten. Dat de Paus een leunstoel heeft, dat is wel een geruststellende gedachte.
In de avond nog een opvallend bericht. Het ANP: “Oorlogstuig uit de afgelopen wereldoorlog zal voortaan in de Oosterschelde worden gegooid vlakbij Zierikzee. Tot nu werden bommen, mijnen en granaten op springplaatsen opgeblazen. Vanaf nu wordt alles verzameld in Venlo en Deelen en per auto naar Haamstede gebracht. Vandaar gaat het per schip tot vlak voor Zierikzee. Deze week wordt een begin gemaakt met 130 ton, die daar in het 57 meter diepe water zal verdwijnen.”
Kordaat besluit toen, maar oefff, was dat wel zo slim, denken we 60 jaar later.

Foto: Het nieuwe Hilton Hotel in Rotterdam, 30 mei 1963 (Eric Koch, Anefo)

587 - uit het radionieuws van 29 mei 1963: Bauke Roolvink

Tussen 1950 en 1960 is het aantal boeren in Nederland sterk afgenomen. Maar dat gaat staatssecretaris Roolvink van Sociale Zaken blijkbaar niet snel genoeg. Hij sprak boeren toe in Zierikzee, het ANP citeert: “Over de beroepskeuze, zei de heer Roolvink, dat daarbij steeds meer wordt gelet op de intelligentie en de aanleg van het kind zelf, in plaats van op het sociale- of gezinsmilieu. De staatssecretaris twijfelt eraan of dat ook bij de kinderen in de boeren- en tuindersgezinnen eigenlijk wel gebeurt. Vaak wordt aangenomen dat zeker één van de zonen vader in het bedrijf opvolgt. Maar, aldus de heer Roolvink, in het belang van het kind, van het gezin én van het bedrijf zou moeten worden bekeken of een beroep buíten de agrarische sector niet evenveel levensgeluk kan geven.” Afgezien van de gezwollen taal, hoe actueel wil je het krijgen.
En dan om 18.00 uur: de Detailhandel Alcoholhoudende dranken. Als we op Schiphol een taxfree shop mogen runnen, waarom mogen wij dan op de NS-Stations in de grensplaatsen van Nederland niet ook taxfreeshops openen? Nee, die vlieger gaat niet op, de staatssecretaris gaat hier niet in mee: “Het voorrecht dat Schiphol op dit gebied heeft is volgens de staatssecretaris van Financiën bedoeld om de concurrentiepositie van de vliegveldbedrijven te verstevigen. In het internationale luchtverkeer houden de reizigers bij het kiezen van hun route rekening met het voordeel van dergelijke faciliteiten.” Wordt hier nu gesuggereerd dat de zakenman of de toerist zijn vluchtschema zo opstelt dat hij onderweg nog een goede fles jajem kan kopen? En dáárom een overstap boekt op Schiphol. Ongeloofwaardig. Maar goed, wat kan ik zeggen. Voor mijn tijd.

Foto: Barend Biesheuvel, Bauke Roolvink, Norbert Schmelzer, 1966 (NN, Anefo)

586 - uit het radionieuws van 28 mei 1963: 50 jaar RK Vrouwenbeweging

Er wordt al maanden gedelibereerd over de oprichting van een multilaterale kernmacht. De bedoeling van dit idee, afkomstig uit de VS, is de NAVO een groter aandeel te geven in de nucleaire strategie waarmee de uitbreiding van het aantal nationale kernstrijdmachten wordt voorkomen. De VS stellen voor de met nucleaire Polarisraketten bewapende schepen te bemannen met troepen van verschillende nationaliteiten. Zit iedereen gevoelsmatig toch in de buurt van de rode knop. Maar het voorstel stuit op kritiek: “Veldmaarschalk Lord Montgomery zei in het Hogerhuis het idee van een gemengde bemanning slaande nonsens te vinden. Hij vroeg zich af hoe een oorlogschip doeltreffend kan opereren als de bemanning deels Portugees, deels Belgisch en verder Deens is.” Nog goed dat hij Nederland niet heeft genoemd, met soldaten die een paar jaar later internationaal opvielen door hun lange haar en vooral een eigen mening.

De Katholieke Vrouwenbeweging bestaat 50 jaar en dit wordt gevierd met een bijeenkomst met sprekers: “Volgens de Utrechtse hoogleraar professor Kwant wordt de vrouw in het beroep nog te veel gedwongen zich een mannelijk stijl aan te meten.” Deze Kwant legt zijn vinger op een gevoelige plek; hier is men 60 jaar later nog niet over uitgesproken. Wie is deze Kwant? Vanaf 1961 bijzonder hoogleraar in logica, metafysica, zielkunde en ethica. Ja, dan mag je meepraten. Maar 9 jaar later legt hij die functie neer ‘vanwege levensbeschouwelijke motieven’. Daar kan van alles achter schuilgaan, een serieus meningsverschil, maar netzogoed slaande ruzie. Even opzoeken en ja ik zie het al. Kwant was een Augustijner pater en dankte zijn leerstoel aan de katholieke Radboudstichting. In 1970 viel hij van zijn geloof, trouwde met een studente en kreeg twee zonen. Leve de vrolijke jaren 60.

Foto: Viering 50 jaar Katholieke Vrouwenbeweging, Utrecht 28 mei 1963 (F.N. Broers, Anefo)

585 - uit het radionieuws van 27 mei 1963: Typemachine

Het gaat niet goed met de paus. Hij had weliswaar een ‘rustige nacht’ maar toch. “Behandelend geneesheer professor Mazzoni zei vanochtend: wij zijn eerder in de handen van God dan in die van de medische wetenschap.” Dat is het centrum van de katholieke kerk een opvallende uitspraak. Wij leerden destijds dat je hele leven, altijd en overal in de handen van God lag, daarover kon niet worden getwijfeld.
Om 18.00 uur brengt het ANP een wonderlijk bericht naar aanleiding van CBS-cijfers: “Ondanks de 5-daagse werkweek zijn zeker twee-derde van de Nederlanders boven 12 jaar op zaterdagmorgen nog ergens aan het werk. Dit geldt vooral voor gehuwde vrouwen tussen 18 en 40 jaar. Van hen is 90% op zaterdagmorgen bezig met het gewone, huishoudelijke werk. Het winkelen en boodschappen doen is typisch een werkje voor de zaterdagmiddag. Hieraan neemt ongeveer een-derde van de bevolking deel. In het weekeinde wordt de meeste tijd besteed aan rust, lezen, televisie kijken en op visite gaan. Daarbij vergeleken valt het bezoek aan vermaaksinrichtingen in het niet. Op zondag gaat 11% van de mannen naar sportwedstrijden, tegen 2% vrouwen. De helft van de bevolking gaat op zondag een of meer keren naar de kerk. Dit alles heeft het Centraal Bureau voor de Statistiek bekend gemaakt.”
Dat over die vrouwen die op zaterdagmorgen nog doorwerken, is wel een bijzondere opmerking. Meestal wordt huishoudelijk werk helemaal niet als ‘werken’ beschouwd. Mijn vader kon slecht wennen en ging nog heel lang iedere zaterdagochtend ‘naar kantoor’. Ik mocht soms mee en werd achter zo’n grote hoge typemachine gezet. Hij ging dan de post doornemen, checkte alle kamers en liep langs alle lege bureaus. Die controledrang heb ik geërfd. Als de boel weer zorgvuldig was afgesloten reden we naar de rivier. Daar werd dan de wagen gewassen.

Foto: Imperial Typewriter (dr Luke, creative commons)

584 - uit het radionieuws van 26 mei 1963: Tommy Simpson

Zondag is sportdag, dus veel uitslagen. In Frankrijk is de wielerwedstrijd Bordeaux-Paris gereden, een rit over 591 km. Dat is een onmenselijke afstand om in een ruk uit te rijden. Tom Simpson (ja, die) won de rit in 15 uur en 43 minuten. De Nederlanders Piet Rentmeester en Bastiaan Maliepaard werden 2e en 3e allebei op 5 minuten achter Simpson. Wim van Est heeft opgegeven. De rit werd het eerst in 1891 georganiseerd, in 1988 voor het laatst wegens te weinig aanmeldingen. Wonderlijk, in mijn waarneming groeit het aantal lieden dat absurde megaprestaties wil leveren juist. Op mijn werk ontmoette ik begin jaren 90 een ICT-er die prijzen won met de ‘drievoudige triatlon’. Hij wel.

Om half elf een wonderlijk bericht uit Zwitserland: “De Zwitserse regering heeft vandaag bij volksstemming het recht gekregen, indien nodig, atoomwapens aan te schaffen zonder voorafgaand overleg met het Zwitserse volk.” Vorig jaar werd per referendum daar nog besloten “atoomwapens in Zwitserland zonder meer te verbieden.” Koren op mijn molen om referenda te vermijden. Het meet de dagkoers rond een issue en een jaar later is het andersom.

Tegen middernacht horen we dat het statistisch jaarboek van de VN is verschenen. Veel over wereldhandel en im- en export. Het ANP biedt ook meer sprekende cijfers: “Israël heeft de meeste dokters, 1 per ongeveer 400 inwoners. Mali staat op het einde van deze lijst met 1 dokter op 77.000 inwoners. Japan produceert de meest verhalende films, de Sovjet Unie de meeste boeken. Britten zijn de gretigste krantenlezers en Ieren de beste eters: bijna 3600 calorieën per dag.”   Dat zijn er veel. Jammer dat het ANP niet de ‘slechtste’ eters noemde en hun calorieën per dag . Dat zou waarschijnlijk schrikken zijn.

Foto: Tommy Simpson on Ajman stamp 1969 (Ajman stamp = postzegel uit de Verenigde Arabische Emiraten)

583 - uit het radionieuws van 25 mei 1963: vrouwenoverschot

Het ANP om 7.00 uur: “Langs de Rijn in Oosterbeek is een groot recreatiecentrum geprojecteerd. Het bestaat uit een watertuin, een groot meer met een jachthaven, een openluchtzwembad, een strand en een motel. De plannen zijn uitgewerkt door architect Heidelberger die ook de ‘Efteling’ heeft ontworpen.” Daar zijn we blijkbaar door het oog van de naald gekropen, want deze Efteling 2.0 is er nooit gekomen. Ik woonde 10 jaar in die buurt; langs de Rijn van Arnhem naar Wageningen is het heerlijk rustig.
Om 18.00 uur een blokje over ‘De Omroep’. Omdat sprake is van een mogelijk tweede televisienet en een derde radiozender, wordt hardop nagedacht hoe deze te vullen. Vandaag twee pagina’s nieuws onder de kop: AVRO wil algemeen programma, los van de bestaande verzuilde zendtijdverdeling. “Voorzitter Hoekstra zei dat hij voorstander is van een algemeen televisie- en radioprogramma, waarbij de klant koning is. Een studiegroep gaat het plan uitwerken.” Deze Hoekstra heeft aardig zijn zin gekregen; gewoon het woord klant vervangen door kijkcijfer.
Buitenlands nieuws: “Het vrouwenoverschot in Duitsland is gehalveerd. Na de laatste oorlog waren er 122 vrouwen op 100 mannen, nu zijn er nog 111 vrouwen op 100 mannen. Dit blijkt uit statistieken van de Duitse verzekeringsmaatschappijen. Daarin staat verder dat in het jaar 2000 het evenwicht zal zijn bereikt. Niemand kan verklaren, aldus de Duitse statistici, dat er nu meer jongens dan meisjes worden geboren.”  Wonderlijk bericht. Waarom verzekeringsmaatschappijen, en niet uit het bevolkingsregister of iets dergelijks? En dat magisch jaar 2000?
Tijdens mijn studie kregen we bevolkingspiramiden voorgeschoteld waarover we iets zinnigs moesten zeggen. Dan zag je bijvoorbeeld de geboortegolf zitten, of de vergrijzing of wat dan ook. De Duits piramide is een behoorlijk gemankeerde, daar zie je de oorlog zitten. 

Foto: Duitse bevolking in 1950 (www.populationpyramid.net)

582 - uit het radionieuws van 24 mei 1963: wereldvrijgezellendag

Het ANP om 13.00 uur: “Het vorstendom Koeweit heeft het vervoer van en handel in slaven op zijn gebied verboden. Dit verbod geldt ook het luchtruim en de territoriale wateren van het land en voor schepen die varen onder de vlag van Koeweit.” Wat de aanleiding was voor Koeweit om hiermee naar buiten te komen staat er niet bij. Niet, lijkt me, omdat het 100 jaar is geleden dat in de VS en west Europa, althans formeel, een eind aan de slavernij werd gemaakt. De ironie wil dat juist nu in de golfstaten moderne vormen van slavernij welig tieren en tot gruwelijke situaties leiden.

En dan heel ander nieuws: “Vele honderden vrijgezellen uit het hele land hebben in Scheveningen de tiende wereldvrijgezellendag bijgewoond. De burgemeester van Den Haag, mr. Kolfschoten, betuigde in zijn toespraak zijn sympathie met -zoals hij zei- de vergeten groep van de ongehuwden. Wat de positie van de vrijgezel aangaat is Nederland te vergelijken met een onderontwikkeld gebied.”
Bij de woningtoedeling trok in na-oorlogs Nederland de vrijgezel altijd aan het kortste eind en was gedoemd om tot in lengte van jaren bij een hospita te wonen, zonder privacy. Snel trouwen en een gezin stichten was de route, maar voor de gays en lesbians van toen geen optie. In 1946 richtte Nico Engelschman het COC op, het Centrum voor Ontspanning en Cultuur, en diezelfde Engelschman was in 1954 medeoprichter van de Nederlandse Vrijgezellenbond, die hard aan de weg timmerde om de belangen van ‘de vrijgezel’ te agenderen. Dat was andere koek dan de wereld van de ‘singles’ nu. Ik vrees dat er zich verschrikkelijk veel verborgen leed heeft afgespeeld in die jaren.

Foto: Vrijgezellendag van de Nederlandse Vrijgezellenbond 1961  (Herbert Behrens, Anefo) 

581 - uit het radionieuws van 23 mei 1963: Strauss naar Israël

Gedoe op Curaçao. Het bestuurscollege wil bij de verkiezingen aldaar dat iedereen die heeft gestemd een vinger in de inkt doopt om dubbelstemmen te voorkomen. Een man heeft een kort geding aangespannen omdat hij zich belemmerd voelt: van iedereen is dan namelijk duidelijk wie wel en wie niet heeft gestemd. Tsja, hoe erg is dat, zal de rechter zeggen.  Er is ook grover geschut. “De oppositie op Curaçao heeft een verkiezingsmanifest uitgegeven waarin wordt bekend gemaakt hoe men de inkt kan verwijderen.” 
Eveneens gedoe in Israël, maar van een andere orde. Het ANP: “Leden van zowel linkse als rechtse oppositie en groeperingen van voormalige Israëlische verzetsstrijders en ex-gevangenen uit Duitse concentratiekampen hebben protestdemonstraties aangekondigd tegen het bezoek van de voormalig Duitse minister van Defensie, Franz-Joseph Strauss.” Ik kijk daar niet van op. De man had een ‘schoon’ verleden, maar zijn praat en zijn uitstraling riepen veel weerstand op .
Dan om 6 uur ‘s-avonds: “De regering van Zuid-Afrika meent dat invoering van de televisie in dit land de ‘morele ineenstorting’ van de blanken zou betekenen. De minister voor de PTT zei dat de linkse groeperingen de televisieprogramma’s zouden gebruiken om de blanken in een kwaad daglicht te stellen. Verder vond hij dat tv-uitzendingen een ‘hypnotiserende’ invloed op kinderen hebben.”
Geen idee hoelang ze de tv hebben kunnen tegenhouden, daar in Zuid Afrika. Het zou een interessant experiment opleveren als je een groep mensen, eventueel een heel land, van tv, of in onze tijd van internet en van sociale media, weet af te zonderen. Het doet me denken aan de kale savanne in west Afrika. Als je daar een gebied zo omheint dat er geen geiten in kunnen, blijkt er van alles te gaan groeien en is het na 5 jaar groen.

Foto: Franz Joseph Strauss (l) in Israël, 1963 (Boris Carmi)

580 - uit het radionieuws van 22 mei 1963: ticker-tapeparade

Het eerste nieuws vanochtend: Er is een aap ontsnapt tijdens een circusvoorstelling in Sneek. Het ANP om 7 uur: “De aap, een chimpansee, heeft een bruin pak aan. Tijdens de voorstelling had hij al kuren.”
De aap is nog niet gevonden. Zou die aap zijn pak uittrekken, vraag ik me af, zodat hij incognito verder kan genieten van zijn vrijheid.
Om 13.00 uur horen we dat de haringvissers nog weinig geluk hebben. “Slechts enkele vaartuigen haalden een paar kantjes; één schip haalde uit de halve vleet 15 kantjes. Vannacht is men op de loggers begonnen met het halen van de vleten. Ze gaan vanmiddag weer aan schot.” Ze schuwen het jargon niet, de jongens van het ANP. Ik denk, hun langzaam kennende, dat ze dat expres doen, gewoon voor de gein.
De wereldgezondheidsraad bijeen in Geneve roept in een resolutie -opgesteld door de Nederlandse delegatie- de autoriteiten op in hun land “onderzoek in te stellen naar de invloed van de televisie op de geestelijke gezondheid, speciaal voor kinderen en jong volwassenen. Er kan een opvoedende waarde uitgaan van tv, maar in sommige programma’s ligt een ernstig gevaar, vooral bij jeugdigen.” Ik mocht in die jaren woensdagmiddag bij Frankie Sampers thuis naar Bonanza kijken op ‘de Pruus’, de duitse tv-zender. Met Hoss en Little Joe die Duits praatten. Als ik een kwart ervan begreep was het veel.
In New York is ruimtevaarder majoor Gordon Cooper gehuldigd met een ticker-tapeparade. “Hij werd toegejuicht door naar schatting 4 miljoen mensen. De politie had de grootste moeite de menigte in bedwang te houden.” Ik bevond mij in Amsterdam eens in een demonstratie met meer dan 400.000 mensen. Dat waren er letterlijk onvoorstelbaar veel. Mensen, zo ver je kon kijken en dan nog veel verder. Vier miljoen is tien keer zoveel. Pioew.

Foto: ticker-tapeparade voor Gordon Cooper, 22 mei 1963 (NASA public domain)

579 - uit het radionieuws van 21 mei 1963: George Wallace

Couppoging in Turkije. Onder leiding van Ayd Emir, commandant van de militaire academie, hebben soldaten het radiostation in Ankara overgenomen. Het ANP: “De radiostudio wisselde drie keer van bezetter. Voor het gebouw hadden de rebellen tanks geposteerd. Ayd Emir en zijn mannen, die later allen zijn gearresteerd, hebben de studio en de zender ongeveer 50 minuten in handen gehad.”
Het is van ondergeschikt belang, maar ik wil een vraagteken zetten bij de mededeling dat de studio drie keer van bezetter wisselde. Eerst bezet Ayd Emir de studio (1), dan komt het leger en jaagt hem eruit (2). Als Emir hem dan terug verovert (3) is hij daarna er wederom uit gegooid (4) en gearresteerd. Of Is er een derde partij in het spel? Het is 2 of 4 keer, maar geen 3.

In de VS doet zich ook een soort coup voor. Het ANP:  “Gouverneur Wallace van Alabama zal zich verzetten tegen de toelating van twee negerstudenten tot de staatsuniversiteit. Hij zei dit kort na de uitspraak van de federale rechter in Birmingham, dat de inschrijving van de studenten niet mag worden uitgesteld. Gouverneur Wallace beriep zich op de soevereiniteit van Alabama en zei dat hij persoonlijk bij de universiteit aanwezig zal zijn om de studenten de weg te versperren.”
Een koppige baas, deze democraat (!) Wallace die, met tussenpozen, van 1963 tot 1987 gouverneur was van de staat Alabama, en drie keer een gooi deed naar het presidentschap. Aanvankelijk beloofde hij ‘segregation for ever’, maar eind jaren 70 kwam hij als born again christian hiervan terug. Een iconisch beeld is zijn ‘stand in the schoolhousedoor’.

Foto: In de deuropening George Wallace die deputy attorney general Nick Katzenbach de toegang weigert tot de Universiteit van Alabama in Tuscaloosa, Alabama, 11 juni 1963 (Warren Leffler, public domain)

578 - uit het radionieuws van 20 mei 1963: 'Duits kommando'

Het schilderij ‘Boer met kip’ van Abraham Bloemaert, dat ik gisteren niet kon vinden is terecht. Een oplettende lezer wees mij er op dat het onder de titel ‘An old man with chicken’ wel degelijk is te herleiden tot in de Hermitage in St Petersburg. Je ziet het wekelijks bij de TV-quiz 2 voor 12: de een kan beter zoeken dan de ander.
Dat hopen we dan ook maar voor KVP-er professor Romme, die door HM Juul is gevraagd “de mogelijkheden te onderzoeken van de vorming van een kabinet, dat kan rekenen op een zo breed mogelijke steun in het parlement.” Dat was toen nog de rol van het staatshoofd. Nu mag de 2e Kamer bij monde van haar voorzitter de informateur aansturen. Dat is nog even wennen.
In Freiburg is het proces begonnen tegen 3 oud-SS-officieren die betrokken waren bij de moord op 5000 mensen in Polen. “Het zijn Heinz Hülsemann, Gerhard Riebel en Josef Uhl, die na de oorlog alle drie in overheidsdienst werkten bij de west-duitse deelstaat Beieren.”
Later op de dag meldt het ANP: “In Budel zijn vanavond de eerste duitse militairen aangekomen. Het zijn enkele tientallen kwartiermakers van de duitse luchtmacht onder kommando van een kapitein.” Het zal me niets verbazen dat, als de komende maanden de legerplaats Budel langzaam volloopt met Duitse militairen, er een paar tussen zitten die niet voor het eerst in Nederland zijn.
Mensch, ruhig. Das ist alles Quatsch. Jarenlang had ik de neiging om af en toe overdreven duits te gaan blaffen, een soort Gilles-de-la-Tourette maar dan anders. Huisgenote J. noemde dat duits-mongolen en had er een hekel aan. Afgesproken werd dat er alleen op maandagochtend mocht worden geduitsmongoold. Het is nu zo goed als over.

Foto: Duitse militairen arriveren in Budel, 20 mei 1963 (Erik Koch, Anefo)

577 - uit het radionieuws van 19 mei 1963: 'Boer met kip'

Vandaag is het zondag, dus sportuitslagendag. Elly Botbijl is vierde geworden op de floret, bij schermwedstrijden in het Italiaanse Como. Bij het NK kunstzwemmen te Utrecht is, in de categorie solozwemmen, Hetty Balkenende als eerste geëindigd. Een familie met veel talenten, de Balkenendjes.
De rassenrellen in de zuidelijke staten van de VS lopen uit de hand. “President Kennedy heeft gisteren met de gouverneur van de staat Alabama, Wallace, een vruchteloos gesprek gehad over de rassenstrijd in Birmingham. Het onderhoud vond plaats tijdens een helikoptervlucht van een half uur. De sfeer was koel en er werden maar enkele woorden gewisseld.” Wie bedenkt dat, in een helikopter? Hier moest serieus overleg kennelijk koste wat kost worden vermeden. Ik heb één keer in zo’n ding gevlogen. Door de herrie kun je niets anders dan je mond houden, naar buiten kijken en genieten.
Het volkscongres in Bandoeng heeft Soekarno voor het leven tot president van Indonesië benoemd. “De minister van voorlichting heeft gezegd dat het besluit wettelijk misschien niet helemaal waterdicht is. Maar het is ook geen wettelijk produkt maar een politiek revolutionair produkt.”
Tot slot nieuws uit Leningrad: “In het Hermitagemuseum is een schilderij ontdekt van de Nederlandse schilder Abraham Bloemaert. Het werk ‘Boer met kip’ genaamd bevond zich in de archieven van het museum.”
Ik ga op zoek maar tevergeefs. De RKD heeft veel werken van Bloemaert op een rij, maar geen ‘boer met kip’. En als je de titel googelt weet je wat je krijgt: dan vliegt heel pluimvee houdend Nederland over je scherm. Opvallend is dat ‘De Waarheid’ op 20 mei 1963 meldt dat in het Hermitagemuseum een werk van Bloemaert is gevonden met de titel ‘Boer met kind’. Hoe het ook heet, het blijft spoorloos.

Foto: ‘Boer met kip’ door Salomon Savery, ca. 1650 (Centraal Museum, Utrecht)

576 - uit het radionieuws van 18 mei 1963: Pieter Korringa

Om 7 uur op de radio: “In geval van oorlog, oorlogsgevaar of buitengewone omstandigheden zal op alle Nederlanders een burgerdienstplicht rusten. Dit is een uiterste maatregel die alleen wordt toegepast als niet op andere wijze kan worden voorzien in personeelsbehoeften van vitale bedrijven of diensten. Hiertoe is een wetsontwerp ingediend onder de titel ‘noodwet arbeidsvoorziening’. Deze burgerdienstplicht zal alle ingezetenen gelden in de leeftijd van 18 tot 65 jaar.” Er wordt niet gerept over m/v, dus hij geldt iedereen. Even checken, de wet bestaat nog, maar is in zijn toelichting wel erg aan oorlog gebonden. Dus als er te weinig handjes zijn voor de kersenpluk, nee, dan kan Adema hier geen beroep op doen.

Het is vandaag ‘dag van de Nederlandse zeevisserij’. En dan valt de naam van Korringa, hoogleraar in de zeevisserij. Die ken ik, indirect. Deze Pieter Korringa (1913-1979) beheerde het archief van zijn vader Harm Korringa (1887-1965), architect en begenadigd tekenaar en fotograaf van vooral oude boerderijen. Honderden foto’s en tekeningen schonk hij aan de Stichting Historisch Boerderij-onderzoek (SHBO) waar ik 8 jaar werkte. Begin jaren 80 bezocht ik de weduwe Korringa die de rest van de collectie van haar schoonvader wilde overdragen. Dat werd een onvergetelijke middag omdat deze alerte, wereldwijze mevrouw Korringa boordevol verhalen zat. Zij had haar man tientallen jaren vergezeld naar de meest afgelegen vissersdorpjes in de hele wereld waar hij de visstand en de vistechnieken bestudeerde. Ze schetste de jaren 50 en 60 in de onontdekte Saint Tropez’s van deze wereld, op de Caraïben, de Filipijnen, Peru, zo beeldend dat ik er opnieuw jaloers van word. Je moet natuurlijk wel van een visje houden, in de pan of op de gril, met een lokaal droog wijntje erbij. Stuur mij maar op pad.

Foto: Het echtpaar Korringa bij zijn afscheid van het Rijksinstituut Visserijonderzoek, RIV, 1978 (Rob Croes, Anefo)

575 - uit het radionieuws van 17 mei 1963: Edward Heath

Pokken in Zweden. In dat land zijn tien gevallen van pokken geconstateerd. Eén patiënt is overleden. “De ziekte is waarschijnlijk overgebracht door een zeeman die per vliegtuig van Indonesië naar Zweden is gekomen.” Met zulke speculaties moet je nu voorzichtig zijn. Een politieke rel is zo geboren.
De Britse onderminister voor Buitenlandse Zaken, Edward Heath, is in het land. Het blijkt een man van veel talenten. Het ANP: “Samen met de burgemeester van Utrecht, Jonkheer de Ranitz, ging hij vanmiddag naar de Domkerk waar hij een half uur op het orgel improviseerde. Daarna gebruikte hij de lunch op paleis Soestdijk, samen met ZKH de Prins.” Van Heath was bekend dat hij wel hield van een goed glas. Ik ken een Britse documentairemaker die een portret van Heath maakte en na de productie aan zijn persoonlijke assistente vroeg hoe ze hem konden bedanken voor de prettige samenwerking. ‘Kratje whisky’ was, zonder haperen, haar directe antwoord. Opvallend dat zulke hoogvliegers, net als Churchill, kunnen functioneren met zo’n hoog percentage in hun bloed, dag in dag uit.
Het laatste bericht van vandaag gaat onder het kopje ‘Automobilisme’ de aether in. “De deelnemers van de rit Scheveningen-Luxemburg-Scheveningen zijn bijna allemaal vanavond bij het eindpunt aangekomen. Er zijn betrekkelijk weinig uitvallers, vermoedelijk 30 van 200 ploegen.” Hier heb ik geen beeld bij. Gaat het erom wie het snelst rijdt, of moeten er onderweg rare capriolen worden uitgevoerd? 15% uitval vind ik veel voor een rit van zo’n 900 kilometer. Ik heb een deel van die route vaak gelift, vanaf 1970. Er waren nauwelijks snelwegen, het ging van stad naar stad. Sittard, Maastricht, Luik, Houffalize, Bastogne, Arlon. Dat had wel wat, je kwam nog eens ergens.

Foto: Edward Heath marker in Salisbury Cathedral (Greenshed, public domain)