636 - uit het radionieuws van 17 juli 1963: parkeren

Om 13.00 uur meldt het ANP: “Overal in Frankrijk zijn vanochtend korte stakingen bij openbare nutsbedrijven gehouden, uit protest tegen het wetsvoorstel dat dergelijke bliksemacties in de toekomst onmogelijk wil maken. Het schrijft de vakbeweging voor elke staking vijf dagen van te voren bekend te maken en ook de duur ervan mee te delen.”   Dat lijkt me inderdaad wel een wet waar je met overtuiging tegen kunt zijn. Maar laat dat maar aan de Fransen over. Het ANP: “De stakingen hebben met name in Parijs veel ongemak veroorzaakt. Om half tien werd bij de elektriciteitsbedrijven het werk neergelegd. Het gevolg was dat niet alleen in alle huizen en fabrieken de stroom uitviel maar ook de ondergrondse niet kon rijden. Bij de radio staakten de technici en het programma personeel. Bij de PTT weigerde men telegrammen op te nemen en telefoongesprekken door te geven. Het bus- en trein personeel staakte, evenals het grondpersoneel van de Franse luchthavens. Het vervoer in Parijs kwam volkomen stil te liggen doordat ook de taxi’s in de garages bleven.”
Ik kan me niet herinneren dat hier bij ons de zaak zo volkomen is plat gelegd. Ik moet er niet aan denken. Alle stroom eraf, dat zou een chaos veroorzaken die zijn weerga niet kent. Of het nu stakers zijn of hackers uit een ver land, houd alsjeblief de stroom er op, jongens.
Verder binnenlands nieuws: B&W van Amsterdam hebben een verkeersnota gepresenteerd. Er moet tot 1975 jaarlijks 100 miljoen worden geïnvesteerd, er is een ‘metrobureau’ opgericht en men wil langparkeerders weren uit het centrum. Dat is, anno 2023, goed gelukt met een tarief van €7,50 per uur.

Foto: Parkeerproblemen in Amsterdam, 17 juli 1963 (Harry Pot, Anefo)

635 - uit het radionieuws van 16 juli 1963: Delftenaren

Demissionair minister van landbouw Vic Marijnen (46) wordt de nieuwe formateur en mag proberen wat De Kort, Beel en De Quay niet lukte, een nieuw kabinet op poten zetten.
Verder binnenlands nieuws: Arnhem gaat 200 parkeermeters kopen en plaatsen. “Het tarief moet nog worden vastgesteld.”
Philips kondigt aan in 1966, als het bedrijf 100 jaar bestaat, een elektronisch centrum te openen. In een modern gebouw zal een beeld worden gegeven van moderne technische ontwikkeling. Dat moet het Evoluon zijn. Ik hoop dat ze het strakker plannen dan de bouwers in Delft. Het ANP: “In Delft is de bouw van het aulacomplex voor de Technische Hogeschool ruim een jaar achter op het tijdschema. In 1958 waren de kosten van het project geschat op 3 miljoen gulden, maar dat is nu opgelopen tot 10,5 miljoen.” En dat is de hogeschool waar de architecten en de constructeurs worden opgeleid. Leve de ontwikkelaars die een project binnen tijd en budget weten te realiseren.
In de VS worden plannen ontwikkeld om aan de kust van New England “de getijden te gebruiken voor het opwekken van elektriciteit. Het departement heeft president Kennedy verzocht een miljard dollar voor dit project uit te trekken.” Het toeval wil dat ik voor mijn studie historische geografie een keer de getijdenmolens in Zeeland en West-Vlaanderen in kaart moest brengen. En wat bleek: in de late Middeleeuwen tot diep in de 17e eeuw waren er tientallen van zulke molens in bijna alle oude havenstadjes. Ik heb me vaak afgevraagd waarom, zeker in gebieden waar het tij 10 of 12 meter bedraagt, het niet lukt serieus kracht te winnen uit eb en vloed. Maar dat moeten die bouwers in Delft uitzoeken, als ze nog geld over hebben.

Foto: De aula van de TH-Delft, rijksmonument.  (Johan Bakker) 

634 - uit het radionieuws van 15 juli 1963: ophef in Mook

Vandaag is ook formateur De Quay (KVP) gestopt en heeft Juul gevraagd “hem te ontheffen van de opdracht een kabinet te vormen dat zich verzekerd kan achten van een vruchtbare samenwerking met de volksvertegenwoordiging.” Zij krijgt vanmiddag acht heren op de thee: de voorzitters 1e en 2e kamer, onderkoning Beel en de fractieleiders van KVP, PvdA, VVD, ARP en CHU. Tsjonge, wat had ik dat graag gezien. Zou ze op de armleuning klappen en roepen ‘ik heb het land aan jullie gedraai’ of iets dergelijks?
Hoewel demissionair, de regering regeert. Vandaag heeft de minister van OKW de zendtijd politieke partijen op de radio verdeeld over 8 x 20 minuten uitzending verdeeld over twee weken. Noteert u vast in uw agenda GPV en KVP om de week op maandag, PSP en Boerenpartij op dinsdag, VVD en ARP op woensdag en PvdA en CHU op donderdag. Wie missen we, de CPN. De angst voor het rode gevaar zit zo diep dat zendtijd er niet in zit.
Andere angsten openbaarden zich in Noord Limburg: “De burgemeester van Mook heeft tijdens een rondgang over een expositie in zijn gemeente, vier pentekeningen laten verwijderen. Hij vond de stukken, die alle Eros waren getiteld, kwetsend voor de bevolking.” Verder geen details bij het ANP. Enig recherchewerk leert dat het om kunstenaar Huub Gommans (1935) gaat. Burgemeester Hendrix wilde geen toelichting geven, maar voorzitter Smeets van de Mookse VVV verklapte dat hij ze ook te ver vond gaan. ‘Naakte mannen en vrouwen en, nou ja, ik kan echt wel de zon in het water zien schijnen, maar er zijn tenslotte grenzen.’ (Alg. Handelsblad 16-7-1963). Opvallend: Gommans werk is niet te vinden. Bij het keramiek ‘parende en barende vormen’, in bezit van Boijmans-van Beuningen, staat ‘afbeelding niet beschikbaar’. Moet wel heel bar wezen...

Foto: Radio ZRK Eroica 1960 (Tomek Gozdiewicz)

633 - uit het radionieuws van 14 juli 1963: China

Veel sport deze zondag op het radionieuws. Terugkerend, tussen alle uitslagen, het nieuws over de Rusland-China impasse, waar de dag ook mee begon. Het ANP: “De Sovjet Unie heeft in een open brief een ongekend felle aanval gedaan op Communistisch China. Het Russische dagblad de Pravda heeft de brief van het centrale partij comité gepubliceerd over een lengte van vier pagina’s. China ondermijnt de eenheid in de communistische wereld door onjuiste opvattingen aan andere landen op te leggen. Het belangrijkste meningsverschil is dat van oorlog of vrede. De Sovjet Unie zal doorgaan met haar politiek van vreedzaam naast elkaar bestaan van landen met verschillende sociale systemen. Zij zal pas van kernwapens gebruik maken als het land wordt aangevallen. China daarentegen is tegen vreedzame co-existentie en stelt zich voor een toekomst te bouwen op de ruïnes van de oude wereld. Maar, als de tegenstanders in een eventuele kernoorlog beiden onder de ruïnes liggen, wie zal dan de toekomst verwezenlijken?” Deze boodschap werd vandaag drie keer herhaald. Opvallend, altijd krijgen de Sovjets van alles de schuld en nu zijn de Russen de vredelievende duiven en de Chinezen de agressievelingen. Heeft het ANP een cheque ontvangen?
Het past wel in het beeld, goedemorgen dames en heren, dat China bezig is gewapender hand Indo-China, met name Laos en Vietnam, onder Chinees-communistisch bewind te brengen. Zo bezien heeft het ANP zich met succes laten inzetten bij het in de week leggen van de domino-theorie. Hoor mij nou lekker GBJ-Hiltermannen.
Onderwijl is aan China vandaag de eerste van 6 bestelde straalvliegtuigen geleverd. “Amerika had Engeland gevraagd de levering te voorkomen. Zonder succes, de toestellen worden geleverd door een particuliere Britse onderneming.”  Ja, dan houdt alles op.

Foto: De eerste Chinese atoombom (Xudifsd)

632 - uit het radionieuws van 13 juli 1963: Charles Trenet

Gisteren werd onder veel tromgeroffel bekend gemaakt dat de pers onder geen beding de naam van de in Engeland overgelopen Russische spion mocht bekendmaken. Dat zou hem fataal worden, de Russen zouden niet aarzelen hem te vermoorden. Het ANP om 7.00 uur: “Het Engelse blad ‘The Daily Telegraph’ heeft de naam onthuld van de overgelopen spion. Het is Anatoly Donytsin. De krant heeft het verzoek om de naam niet te publiceren genegeerd, omdat het bericht ook is gezonden aan communistische persbureaus.”
Om 13.00 uur gaat het verder: “The Daily Telegraph veronderstelt dat er al een mislukte aanslag op hem is gepleegd. Donytsin houdt zich onder bewaking schuil in Engeland. Het is mogelijk dat hij door middel van plastische chirurgie onherkenbaar zal worden gemaakt.”
Wat een nieuws. Ik vind het meer iets voor het huidige ‘Shownieuws - late editie’. Goeie titel, shownieuws heeft alleen waarde als het kakelvers is.
Het ANP heeft de smaak te pakken. Om 19.00 uur: “De Franse zanger Charles Trenet is in Aix-en-Provence gearresteerd. Hij is aangehouden op grond van een zedendelict. Tegelijk met hem is een 18-jarige jongen in hechtenis genomen.” Trenet? Even opgezocht wie dat ook weer was. Beroemd van ‘La Mer’ en ‘Boum’. De man heeft hierna 28 dagen in het gevang doorgebracht, waarna de aanklacht is ingetrokken. Maar toen was wel aan de hele wereld duidelijk geworden dat hij gay was, wat hij zelf nog even voor zich had willen houden. ‘Boum’ uit 1937 is een geweldig nummer, met als strekking: als je hart BOEM zegt, dan is het raak. Trouwens, de hele wereld doet van boem, zelfs de goede God doet boem-boem.https://www.youtube.com/watch?v=Vbc6rZEV_Us    De man doet in alles aan Wim Sonneveld denken.

Foto: Charles Trenet, 1913-2001 (Conrad Poirier, 1947)

631 - uit het radionieuws van 12 juli 1963: tippelen

Bij de Koude Oorlog horen spionnen, en die zijn er volop. Een week geleden verdween Kim Philby van de radar, men vermoedt dat hij de benen nam naar het Oostblok. Vandaag het nieuws dat een hooggeplaatste Rus is overgelopen. Het ANP: “Hij heeft zoveel belangrijke mededelingen gedaan dat waarschijnlijk het hele Russische spionagenet moet worden gereorganiseerd.” Als zoiets op het Nederlandse radionieuws wordt rondbazuind, word ik wantrouwig. Mijn ervaring is dat geheime diensten niets zeggen. Geen goed nieuws, geen slecht nieuws, gewoon helemaal niets. Dus als er wel iets wordt meegedeeld heeft dat een reden, denk ik dan. Maar het blijft spannend, zoals om 18.00 uur. Het ANP: “De Zwitserse regering heeft de Duitse natuurkundige Hans Erhardt opdracht gegeven het land te verlaten. Volgens berichten uit Bern zou hij, gefinancierd door een buitenlandse mogendheid, een dodende straal hebben uitgevonden die naar zijn zeggen vanaf de grond kan worden gebruikt tegen vliegtuigen.” James Bond in de Alpen.
Binnenlands nieuws: B&W van Amsterdam willen de straatprostitutie aan banden leggen. Er wordt teveel getippeld, en ook de liftprostitutie is hen een doorn in het oog. Dat is blijkbaar goed gelukt, ik zie nooit meer tippelaarsters. Ja vroeger achter CS, maar dat is voorbij. Daar is nu de kiss-and-ride.
Tot slot een raar bericht om 20.00 uur: “Een rechtbank in de West-Duitse stad Freiburg heeft drie voormalige nazi’s vrijgesproken, die waren beschuldigd van moord op joden en kommunistische volkskommissarissen in Rusland. Het hof was van oordeel dat de drie niet het initiatief tot de moorden hadden genomen. Zij hebben, volgens het hof, alleen de bevelen opgevolgd van de leiders van het derde rijk, met name Hitler en Himmler.”
Zo, hé, toe maar. Zo kan die wel weer voor vandaag.

Foto: straatprostitutie  (public domain) 

630 - uit het radionieuws van 11 juli 1963: Groningse ontspanningscentra

Voor de 3e avond op rij zijn er onlusten rond het bezoek van het Griekse koningspaar aan Engeland. Een joelende menigte, vechtpartijen en arrestaties bij het hotel waar hen een groot diner werd aangeboden.
En met succes. Aan de vouw van de in Griekenland gevangen vakbondsleider, die de acties is gestart, is vandaag door de Griekse premier Pipinelis beloofd haar verzoek om vrijlating aan de koning door te geven. Dan Frankrijk, vanouds een land van stakingen. Hinderlijk, vooral als ze onverwacht ontstaan. Om die hinder te beteugelen heeft de regering een wet voorgelegd die er in voorziet dat iedere staking die niet vijf dagen vooraf is aangekondigd onwettig en dus strafbaar is. Uit ongenoegen over dit wetsvoorstel zijn vandaag diverse spontane stakingen uitgebroken, onder meer bij de Parijse metro. Grappig effect, een variant op het Droste effect.
Tot slot nieuws uit het noorden. Het ANP: “In het Groningse Provinciehuis is een provinciale recreatieraad geïnstalleerd. De Commissaris van de Koningin, meester Fock, zei dat de raad onder meer tot taak heeft te voorkomen dat het Groningerland één groot vermaakscentrum wordt. De ontspanningscentra moeten op de meest geschikte plaatsen worden neergezet, aldus meester Fock.” Geen idee wat de aanleiding is geweest voor dit ingrijpen. Als er één provincie is waar ik de terreur van de toeristenindustrie niet voel is het Groningen. En voor de etablissementen op het land met in rode neon op de gevel ‘club Extase’ of ‘chez Alice’ is het nog te vroeg. Het zijn al niet zulke feestneuzen. Ik liep een keer in maart door de stad Groningen langs een uitgestorven café met in het venster een bordje ‘Heden Carnavalsfeer’. Ja, dat helpt dacht ik, als geboren Limburger.

Foto: Club Chantall  (Donald Trung, wikimedia commons)

629 - uit het radionieuws van 10 juli 1963: eerste steen TH-Twente

Een heerlijke mix van zin en onzin op het radionieuws van deze woensdag, precies 60 jaar geleden. Na de Kamerverkiezingen van 15 mei hebben zich drie informateurs over de coalitiemogelijkheden gebogen, De Kort, Beel en nu de Quay. Die laatste wil Jelle Zijlstra (ARP) als formateur/premier voordragen, maar de KVP met 50 zetels staat erop dat we een katholieke MP krijgen. Vandaag heeft de demissionaire KVP-minister van Landbouw “zich bereid verklaard in een nieuw kabinet als minister-president op te treden.” Victor Gerard Marie Marijnen, gestudeerd in Nijmegen, kortom, een goed katholiek.
Groningen jubelt nu de Gasunie heeft besloten daar hun hoofdkantoor te vestigen. In Enschede legde minister Cals van OKW de eerste steen voor de studentencampus van de toekomstige technische hogeschool. “Minister Cals zei te menen dat een campushogeschool de studieresultaten ten goede zal komen.” Daar heeft hij een punt. Al die duizenden buitenlandse studenten die nu naar de Nederlandse universiteiten komen onderschatten en masse de huisvestingsproblemen die ze helaas zelf moeten oplossen. Jacques Anquetil heeft de 17e etappe gewonnen en rijdt morgen in het geel. Ab Geldermans is de beste Nederlander. En om 22.30 uur: “Een soldaat van de commandotroepen is bij een oefening in het openluchtbad bij Rucphen verdronken. Hangend aan een touw verplaatste hij zich over het water, liet los en verdronk. De soldaat kon niet zwemmen.” Tsja.
Tot slot het Griekse koningspaar op bezoek in Londen. Op hun tweede avond gingen het naar de schouwburg. Het ANP: “Uit de eerste auto stapte koningin Elisabeth en koning Paul. Een menigte toeschouwers siste, floot en riep ‘Sieg Heil’ en scheldwoorden. Toen koningin Frederika aan de zijde van prins Phillip uit de tweede auto stapte, nam het tumult nog toe.” Nog twee avonden te gaan. Sterkte.

Foto: Minister Jo Cals legt de 1e steen van de campus TH in Twente, 10-7-1963 (Joop van Bilsen, Anefo)

628 - uit het radionieuws van 9 juli 1963: vies drinkwater

Nieuws uit de Rotterdam: “Burgemeester van Walsum heeft een kommissie geïnstalleerd die zal onderzoeken hoe het drinkwater in de Maasstad kan worden verbeterd. Hij hoopt dat de kommissie spoedig met voorstellen komt die een eind maken aan de slechte reputatie van het Rotterdamse drinkwater. De voornaamste leverancier van het drinkwater, de Rijn, wordt steeds onbetrouwbaarder.” Ik herinner me dat, het was vies water. En daar kan ik me iets bij voorstellen. Het duurde tot diep in de jaren 90 dat er binnen het zo verenigde Europa iets werd gedaan aan de zoutlozingen door Franse kalimijnen. 20 miljoen kilo zout per dag werd in het Rijnwater geflikkerd waar de Rotterdammers dan weer iets drinkbaars van moesten maken.
Buitenlands nieuws. Wat vandaag ieder uur terug komt in het radionieuws is het bezoek dat koning Paul en koningin Frederika van Griekenland brengen aan Engeland. Om 13.00 uur horen we: “Een uitgebreide politiemacht van bijna 8000 manschappen heeft weten te voorkomen dat het tot ongeregeldheden is gekomen.” Dit heeft alles te maken met het feit dat koningin Frederika, toen ze in april in Londen was, werd lastig gevallen door uitgeweken Grieken die het met haar wilden hebben over politieke gevangenen. Om half elf horen we dat er toch is gevochten bij Buckingham Palace, waar de queen met haar gasten zat te dineren. Kennelijk was het toen al mis in Griekenland. De gewelddadige coup die van dat land een beruchte militaire dictatuur maakte is van 1967 en duurde tot 1974. Altijd een dingetje in die tijd of je met vakantie ging naar heerlijk zonnige maar ook fout bestuurde landen als Spanje, Portugal en Griekenland.

Foto: ‘In Rotterdam is enige dagen het water niet te drinken geweest door het hoge zoutgehalte. Pendelaars nemen uit o.a. Den Haag drinkwater mee in een jerrycan’    25 januari 1963 (Jac de Nijs, Anefo)

627 - uit het radionieuws van 8 juli 1963: 300 cadetten

Mal verhaal om zes uur s-avonds op het radionieuws: “Uit Zeebrugge is een vissersvaartuig uit gevaren met aan boord het gemeenteraadslid van Brugge, Victor Depaepe, die van plan is te gaan vissen in de Engelse territoriale wateren. Koning Karel de Tweede van Engeland heeft 300 jaar geleden aan 50 vissersboten uit Brugge voor altijd het recht gegeven hun netten daar uit te gooien. Depaepe wil dit privilege herstellen en zo nodig bepleiten voor een Engelse rechtbank.” Ik houd hier wel van en zie gelijk een soort Urbanus type op het voordek in de weer met een stuk perkament als de boot uit Brugge door de Britse coastguard wordt geënterd.
Nog meer ‘maritiem’ nieuws in hetzelfde bulletin: “Een van de grootste nog varende zeilschepen ter wereld brengt op het ogenblik een bezoek aan Amsterdam. Het is de driemastbark ‘Eagle’, het opleidingsschip van de Amerikaanse kustwacht met 300 cadetten aan boord.” Alleen al vanwege het prachtige woord ‘cadetten’ haal ik het hier aan. Het klinkt zo lekker. Je hebt de kadetjes van de bakker, de kadetten van Doutzen Kroes en nu de 300 cadetten in de Amsterdamse haven. Ik weet van mij bekende gay-vrienden dat die, als het Sail was in de stad, maar wat graag s-avonds een extra rondje door het Oostelijk havengebied liepen waar al die opleidingsschuiten uit Polen, Oost-Duitsland, Argentinië of Italië lagen aangemeerd. Er zou toch eens een jong cadetje de weg kwijt zijn of anderszins hulp behoeven.

Foto: De 'Eagle' aan een Amsterdamse kade, 8 juli 1963  (Joop van Bilsen, Anefo)

626 - uit het radionieuws van 7 juli 1963: de hotline

Met regelmaat is de gedachte uitgesproken dat met een rechtstreekse verbinding tussen het Witte Huis en het Kremlin een ‘kernoorlog per vergissing’ kan worden voorkomen. Vandaag heeft radio Moskou bekend gemaakt dat de werkzaamheden zijn gestart. Het ANP: “Russische en Amerikaanse deskundigen moeten nog een aantal ingewikkelde technische vraagstukken oplossen. De lijn zal lopen van Moskou naar Heslinki en vandaar via Stockholm, Kopenhagen en Londen naar de Amerikaanse hoofdstad. Het ligt in de bedoeling dat de verbinding vanaf 20 augustus kan worden gebruikt.”
Als leek probeer ik me voor te stellen hoe dat vorm moet krijgen. Niet letterlijk een apart kabeltje natuurlijk, maar wel een gezekerde lijn binnen bestaande bundels. En daar mogen dan geen grapjassen op inbreken die bellen, poep zeggen en weer ophangen, wat in mijn kringen nogal gebeurde in die jaren.

Om 22.30 uur: “De politie en leden van de reddingsbrigade hebben tien deelnemers aan de zwemwedstrijd voor de kust van Scheveningen uit de zee moeten halen, omdat ze door de kou waren bevangen. De zwemmers kregen aan land direct zuurstof toegediend.” Er is nog wel eens onduidelijkheid over wat je met onderkoelde mensen moet doen, bijvoorbeeld als ze door het ijs zijn gezakt. Sommigen zeggen, geef hem maar een goeie slok brandenwijn of cognac, daar knapt ie wel van op. Ik geloof niet dat dat de juiste tactiek is. Hier in huis wordt wel beleden dat het slachtoffer bloot op bloot opwarmen de juiste route is. Dus iedereen de kleren uit en dicht er tegenaan. Maar zuurstof toedienen, zoals hier in Scheveningen, dat heb ik nog nooit gehoord.

Foto: hotline Moskou-Washington

625 - uit het radionieuws van 6 juli 1963: one down

De broers John en Robert Kennedy, president en minister van justitie, hebben hun handen vol aan de rassenonlusten in de zuidelijke staten. Segregatie en discriminatie zijn daar endemisch. Vandaag opent het radionieuws om 7 uur ermee: “De Amerikaanse vereniging ter bevordering van de belangen van kleurlingen wil haar zogenaamde ‘politiek van directe actie’ uitbreiden, met alle wettige middelen. Hieronder vallen massale protestbetogingen, zit-demonstraties en het boycotten van winkels waarin rassenscheidingen worden toegepast. De vereniging heeft kritiek geoefend op de orde van Amerikaanse advokaten. Deze heeft geen enkele zwarte advokaat benoemd in een kommissie, die onlangs is ingesteld om het rassenprobleem te bestuderen.”
Dat is ook wel van een stuitende kortzichtigheid. Ik heb een hoop aan te merken op onze regering, maar ik prijs de samensteller omdat het kabinet dit keer niet alleen uit witte boomers bestaat. Ik vermoed dat Yeşilgöz en Weerwind af en toe een ervaring kunnen inbrengen die de rest per definitie niet kent.

Later meer nieuws over de VS: “Een Amerikaanse piloot van een militair hefschroefvliegtuig is vandaag om het leven gekomen toen zijn toestel werd geraakt door één kogel uit het geweer van een guerrillastrijder van de communistische Viet Kong. In Zuid Vietnam zijn tot nu toe 68 Amerikanen gesneuveld.”   Die Viet Kong zal wel een lintje hebben gekregen van Ho. De droom van ieder jongetje, met één schot een vijandige helikopter van een paar miljoen uit de lucht knallen. Formeel zijn de VS nog niet in oorlog daar. Kennedy stuurde alleen ‘adviseurs’, maar dat waren er eind 63 al ruim 16.000. Onder Johnson ging het echt los.

Foto: Amerikaanse helikopters in Vietnam (National Archives, public domain)

624 - uit het radionieuws van 5 juli 1963: oma Armgard

60 Jaar geleden lijkt de wereld, als je naar het ANP-nieuws luistert, uit twee helften te bestaan: het vrije westen en de communisten. Vandaag is dat het belangrijkste thema en het ANP weet goed hoe ze deze tegenstelling moet inkleuren. Eerst over het communistische kamp: “De Sovjet Unie en Communistisch China zijn vanmiddag in Moskou het langverwachte ideologische gesprek begonnen over de vraag hoe de door hen beiden voorgestane wereldrevolutie het beste is gediend. Het kernprobleem hierbij is of oorlog als een bruikbaar middel moet worden beschouwd voor het bereiken van de communistische doelstellingen. Westerse waarnemers spreken van een crisis zonder weerga tussen de twee grote communistische wereldmachten.”
Dan het westen: “President Kennedy heeft voor de Amerikaanse radio en televisie zijn Europese reis een ‘ontroerende ervaring’ genoemd. De president zei getroffen te zijn door het vertrouwen dat de Europeanen hebben in de Amerikanen. Men heeft in Europa respect voor de standvastigheid waarmee wij vrijheid, vrede en recht verdedigen en voor onze bereidheid de moeilijke taken te vervullen die zijn verbonden aan het leiding geven.” Zo zie je, het ANP houdt ons op het juiste pad bij onze internationale oriëntatie.
Ook het binnenlandse nieuws wordt met zorg gedoseerd. Zo horen we om 13.00 uur: “Een bromfietser heeft gisteren tussen Lage Vuursche en Baarn een rol aquarellen verloren, eigendom van HKH Prinses Beatrix voor wie ze gevoelswaarde hebben. De 18 aquarellen die bloemen voorstellen zijn geschilderd door de moeder van prinses Armgard en waren bestemd om op te hangen in kasteel Drakesteyn. De bromfietser die ze verloor zou de platen inlijsten.” Hopelijk was het droog weer; een plens water doet aquarellen meestal geen goed.
Ik dacht dat Benno uit een berooid nest kwam, maar de aquarellen van zijn oma, Baronesse Hedwig von Sierstorpff, hebben kennelijk de ‘vide grenier’ overleefd.

Foto: HKH Bea, oma Armgard en HKH de prins bij de paardenraces op Hilversum, 1961  (Harry Pot, Anefo) 

623 - uit het radionieuws van 4 juli 1963: de IK-GIJ-verhouding

In Suriname wordt de afschaffing van de slavernij herdacht. Het ANP-radionieuws meldt: “De regering van Suriname heeft vier vrouwen uit de begintijd van de emancipatie benoemd tot ere-burgeres. Drie wonen in Paramaribo, Adolfina Zorg, Floortje Baline-Blufpand en Paulina Mattes-Berenos. De vierde vrouw is een Indiaanse, Piepie, uit Cornelis-Kondre in het district Sarramacca. Het ere-burgerschap brengt onder meer mee dat de vier vrouwen kunnen rekenen op sociale en andere bijstand en medewerking van de regering.”
Zonder context een wonderlijk bericht dat vragen oproept. Wat blijkt, ze zijn allen ouder dan 100, en dus nog in slavernij geboren. Daar gaat de regering zich geen buil aan vallen, maar toch een mooi gebaar. Er blijkt een Polygoonfimpje over te zijn ( https://www.youtube.com/watch?v=Q-TO-JDoeak ) even tenenkrommend als altijd.
In Nederland bekommert de regering zich ook over oudjes, maar dan wat grootschaliger. Het ANP: “De ouderdomspensioenen voor ongehuwden worden verhoogd met 60 gulden tot 1578 gulden per jaar, en voor gehuwden met 96 gulden, tot 2454 gulden per jaar.” Een echtpaar moest het dus met een AOW van f.204,50 per maand doen.
Tot slot, de van oorsprong Oostenrijkse geleerde Martin Buber is in het land. Hij heeft de Erasmusprijs gewonnen en werd vandaag geëerd door de Universiteit van Amsterdam. Het ANP om 13.00 uur, bij het middageten: “Een van de sprekers, professor Oosterbaan, noemde doctor Buber de man die de IK-HET-verhouding in de betrekking van de mens tot God en tot de medemens heeft vervangen door de IK-GIJ-verhouding.”   Zo kan die wel weer even. In de bulletintekst gaat het nog twee hele pagina’s zo door.

Foto: HKH Bea, ZKH Benno en Mammi in gesprek met professor dr Martin Buber, 3 juli 1963 (coll. Nationaal Archief)

622 - uit het radionieuws van 3 juli 1963: champignons

Al dagenlang horen we over het 50 jarig jubileum van de Koninklijke Luchtmacht. En bijna dagelijks duikt ZKH Benno op die hier natuurlijk hoge functies bekleedt zoals inspecteur-generaal en generaal-vlieger. Zo ook in het 7 uur bulletin, als eregast bij het jubileum-etentje. Het ANP: “Drieduizend officieren hebben gisteravond aangezeten aan het diner in de hangars van de vliegbasis Soesterberg. De korpsmaaltijd was het sluitstuk van de gouden-jubileumviering van de militaire luchtvaart. Eregast was Zijne Koninklijke Hoogheid de Prins.”
Ik had wel willen weten wat daar op het menu stond. Voor 3000 man een beetje nette warme hap bereiden, chapeau.
Gisteren lazen we dat de Belgische regering was gevallen, maar vandaag blijkt dat Koning Boudewijn het ontslag van de regering niet aanvaardt. Is dat een een-tweetje van de premier en de vorst om te laten zien dat het hem menens is, of weet de koning het hier beter en mengt hij zich in de politiek. Ik zie het onze Willy niet doen.
In Horst, Limburg, vieren de champignontelers hun jaarlijks terugkomdag bij het Proefstation voor de Champignoncultuur aldaar. Nederland zit inmiddels in de wereld top 5 van de champignonteelt en zal binnenkort, als het zo doorgaat, Frankrijk als grootste Europese  producent van de eerste plaats verdringen, meldt het ANP. Ik dacht altijd dat het een nette, onberispelijk schone vorm van landbouw was, totdat ik een keer langs het Brabantse Blitterswijck reed en letterlijk moest kokhalzen vanwege de intens penetrante stank die daar kilometers lang de omgeving verpestte. Bron was de Walkro-vestiging, waar ze stro, paardenmest en kippenstront in onwaarschijnlijke hoeveelheden samen zo laten fermenteren en doorrotten dat de dikke zwarte pap ontstaat waar de champignon van houdt. Dat was 20 jaar geleden, maar als je Walkro googelt zie je dat de buurt er nog lang niet mee klaar is.

Foto: uit de Atlas des chamignons comestibles et vénéreux 1891 (L.Dufour)

621 - uit het radionieuws van 2 juli 1963: sigaretten

Uit het land van generalísimo Franco: “De Spaanse regering heeft ter gelegenheid van de kroning van paus Paulus de zesde voor vrijwel alle gevangenen amnestie afgekondigd. Onder de amnestie vallen ook de politieke gevangenen. Veroordeelden die 20 jaar of langer in de gevangenis hebben gezeten, zullen worden vrijgelaten. De anderen krijgen een verkorting van de straftijd van 50 tot 20 procent.” Ik weet niet wat die waanzin met een mens doet. Eerst vanwege kritiek op Franco in het cachot, en dan eruit omdat er een nieuwe paus is. Maar goed, vrij is vrij.
Dan Parijs: “Op het Pace du Tertre mogen geen schilderijen meer worden verkocht. De autoriteiten hebben deze maatregel genomen omdat lieden die zich artiest noemen daar goedkope prentjes als kunstwerken verkopen aan goedgelovige toeristen.” Kennelijk genoot ‘de toerist’ daar nog enige bescherming. Dat is wel even veranderd, de moderne toerist is volledig aan de goden overgeleverd.
De Belgische regering is gevallen over een taalstrijd kwestie.
En dan om 18.00 uur een item ‘longkanker’. Het ANP: “De directeur van het bureau Kankervoorlichting, doctor Meinsma, heeft ernstig gewaarschuwd tegen het roken van sigaretten in verband met longkanker. Volgens het CBS zijn vorig jaar 3142 mannen aan deze ziekte overleden. Een algehele staking van het sigarettenroken biedt uiteraard de beste bescherming, maar een andere oplossing is een drastische beperking of het overgaan op sigaar of pijp.”    3142 mannen!  Geen vrouwen? 
Afijn, die ‘oplossing’ werkte bij mij niet. Ik weet nog dat ik om te minderen sigaren ging roken, en halverwege een sigaar een shagje opstak omdat ik daar trek in had. Hulde aan Wanda de Kanter en de andere strijders tegen het nicotine gif dat via de takaklobby tot diep in regering en parlement is doorgedrongen. Schande!

Foto: Soldaat biedt jongetje een sigaret. Batavia 1947. (fotograaf onbekend, nationaal archief)

620 - uit het radionieuws van 1 juli 1963: de bromfiets

Het ANP begint de dag met een onzin bericht: “Een dame uit Den Haag is gisteren op Schiphol in een verkeerd vliegtuig gestapt waardoor ze in Moskou terecht kwam in plaats van München.” Een dame uit Den Haag, hoe relevant allemaal. Nee, dan de NS die altijd, pas als de deuren dicht zitten en de trein in beweging komt, omroept: welkom aan boord, u bevindt zich in de intercity naar Groningen. Zeg dat gewoon een halve minuut eerder, als de deur nog open is, kwibus, denk ik dan.
Verder veel aandacht voor de bromfiets, vandaag. “In Nederland rijden op het ogenblik anderhalf miljoen bromfietsen. Ruim de helft wordt gebruikt door mannen tussen 25 en 56 jaar en 20 procent door jongelui.” Het ANP gaat verder: “Tussen 1954 en 1960 is het aantal mensen dat op de bromfiets met vakantie ging gestegen van 123 naar 298 duizend.” Die tijd ligt duidelijk achter ons, of gaat men tegenwoordig met de scooter op vakantie?
Later op de dag, onder het kopje ‘bromnozems’: “De Groningse politie is begonnen krachtig op te treden tegen jeugdige bromfietsberijders die de binnenstad onveilig maken. Er zijn 55 processen verbaal opgemaakt.”
Om half elf horen we dat op vragen die Tweede Kamerlid mejuffrouw Ten Broecke-Hoekstra heeft gesteld over bromfietslawaai, de minister vandaag heeft geantwoord dat meetapparatuur niet voorwaardelijk is. “De politie kan direct ingrijpen als een bromfietser beurtelings gas geeft en weer gas afsluit wanneer hij niet van plan is weg te rijden, aldus minister Korthals."  Dat lijkt me een aanvechtbaar uitgangspunt. Wie zegt dat ik niet van plan ben weg te rijden, meneer agent, ik moet mijn brommer toch warmdraaien, niet?

Foto: Verkeerspolitie test geluid van bromfietsuitlaat, Amsterdam 1970 (Eric Koch, Anefo)

619 - uit het radionieuws van 30 juni 1963: Hokus Pokus

Veel sport, deze zondag 60 jaar geleden. Geen voetbal, maar zeilen, zweefvliegen, motorrijden.
In Suriname wordt 100 jaar afschaffing slavernij herdacht. “Premier Pengel zei in zijn herdenkingsrede dat hij de dag van de emancipatie beschouwde als de belangrijkste uit de Surinaamse geschiedenis. Wij zijn dankbaar maar nog niet voldaan.” Nederland viert nu, 2023, 150 jaar afschaffing slavernij en verwijst naar 1873. Begrijpelijk, de eerste 10 jaar ‘vrijheid’ waren door staatsmaatregelen nog erger dan voor de afschaffing. Men leze ‘Wij Slaven van Suriname’ van Anton de Kom. Verplichte kost voor heel Nederland.
Twee grote bijeenkomsten vandaag. In Oost Berlijn viert Walter Ulbricht zijn 70ste verjaardag. Met Nikita Chroestsjof al sinds gisteren op zijn feestje zijn nu zowat alle leiders uit het Oostblok ingevlogen om er een informele top van te maken. Het ANP: “Premier Chroestsjof heeft gezegd, er zal een verenigd Duitsland komen. Maar in onze tijd kan dat alleen een communistisch verenigd Duitsland zijn.” Dat pakte anders uit.
In Rome is het nog veel drukker. Daar zijn staatshoofden en delegaties van 90 landen en een kwart mijoen mensen bijeen om de kroning van de paus bij te wonen. “Terwijl het koor van de Sixtijnse kapel ‘Gij zijt Petrus’ zong, werd de paus tijdens zijn tocht in de draagstoel driemaal een staf voorgehouden met een prop brandend vlas. Daarbij werd de vermaning gegeven ‘sancte padre, sic transit gloria mundi’ ofwel: heilige vader, zo vergaat de glorie der wereld.” Dat ‘sic transit’ citaat hoor je vaak als iemand quasi intellectueel duur wil doen als ergens iets mislukt of teloor gaat. Maar bij een pauskroning, met een pluk brandende hooi voor zijn neus, krijgt het een hoog Fred Kaps gehalte. ‘Hokus pokus pilatus pas’ is tenslotte ook Latijns.

Foto: Paus Paulus VI in zijn draagstoel (creative commons)

618 - uit het radionieuws van 29 juni 1963: China

Portugal en Zuid-Afrika krijgen al maanden de wind van voren. Vandaag heeft Egypte alle banden met Portugal verbroken vanwege haar koloniale politiek in Angola. En praktisch alle Afrikaanse landen boycotten Zuid-Afrika vanwege de apartheidspolitiek. Ongelooflijk dat het nog 30 jaar moest duren voordat de apartheid daar werd opgeheven.
Polarisatie van een andere soort in het half elf bulletin: “Het ideologische geschil tussen de Sovjet Unie en communistisch China is vandaag scherper geaccentueerd. Aan het slot van het internationale vrouwencongres in Moskou zijn de delegaties van China en Albanië minutenlang uitgejouwd. De afgevaardigden van de twee landen bleven later demonstratief zitten toen de andere aanwezigen een kwartier lang blijk gaven van hun instemming met de resultaten van het congres.” Een kwartier applaudisseren is heel erg lang. Ik wil best klappen voor iets dat de moeite waard was, maar een minuut is dan al een hele tijd.
Drie dagen geleden schreef ik met enige argwaan over de eerste longtransplantatie in de VS, uitgevoerd op een gevangene die als beloning gratie zou verkrijgen. Welnu, vandaag horen we dat gevangene John Richard Russel het niet heeft overleefd. Fair dat het ANP dit ook meldt.
Tot slot Brussel, waar het onrustig was. 5000 Ambtenaren weigerden examens te doen om voor promotie in aanmerking te komen. Zij vinden dat dit automatisch moet gebeuren. “Ze gooiden de examenformulieren weg, smeten hun lessenaars omver en lieten rookbommen ontploffen.” Elders in Brussel leidde de taalstrijd tot onrust: “Er werden stenen, rotte eieren en stukken vuurwerk gegooid. Niemand raakte gewond.”   
Ik heb dat al eerder gevraagd: waar halen demonstranten zo snel ‘rotte eieren’ vandaan?

Foto: Mao Tse Tung tussen de dames  (PCR Government) 

617 - uit het radionieuws van 28 juni 1963: SNV-ers

Dr Beel wordt de nieuwe formateur. Over hem maakte Wim Kan de grap dat HM Juliana drie nummers op haar telefoon had geplakt: politie, brandweer en dr. Beel. Evenzogoed wel een van de drie minister-presidenten die mijn geboortestad Roermond heeft voortgebracht. Dat is bovengemiddeld veel en het zegt verder helemaal niets.
Sovjetpresident Kroetsjof (het ANP spelt zijn naam steeds anders) is vanmorgen in Oost-Berlijn gearriveerd voor een bezoek van een week. “De Oost-Duitse partijleider Ulbricht veroordeelde in zijn welkomstspeech het bezoek dat president Kennedy eerder deze week aan West-Berlijn had gebracht en had geprobeerd het ene deel van het Duitse volk tegen het andere op te zetten.”
Om 18.00 uur: “Een eerste groep van 25 jonge Nederlandse vrijwilligers vertrekt binnenkort naar Afrika. Ze gaan naar West-Kameroen om daar te helpen bij de verbetering en hervorming van de landbouw. Wij zijn er allen van overtuigd, zei minister Luns, dat de uitzending van vrijwilligers een nationale opdracht is.” Dit zijn de eerste manoeuvres van wat later de SNV zou worden, de Stichting Nederlandse Vrijwilligers. Voor de romantiek van ‘goede werken verrichten in verre landen’ was ik zeer vatbaar. Bij bezoeken aan mijn broer, die tientallen jaren in de tropen heeft gewerkt, kwam ik veel SNV-ers tegen, in de hoofdsteden of in de bush. Ondernemende lui, vol verhalen en voor niemand bang. Eénmaal zond ik zelf een sollicitatiebrief om in Zambia ergens langs de Zambezi een openluchtmuseumpje op te zetten, in combinatie met handel in lokale kunstnijverheid. Na 5 jaar werk op het Openluchtmuseum in Arnhem omschreef ik mijzelf als ruim gekwalificeerd. Ik durf niet te fantaseren hoe mijn leven eruit had gezien als dat was doorgegaan.

Foto: SNV-er aan het werk, 1979 (Jan Broekhuijse, Coll Tropenmuseum)