258 - uit het radionieuws van 1-6-1962: wereldvrijgezellendag

De dag begon om 7 en 8 uur s-ochtends erg rauw met de mededeling dat Nazi-misdadiger Adolf Eichman is terecht gesteld. “Het vonnis is gisteravond omstreeks 11 uur Nederlandse tijd voltrokken door middel van de strop.”
Dichter bij huis en milder van toon in dezelfde ochtendbulletins is het bericht dat gisteren in Haarlem ‘wereldvrijgezellendag’ is gehouden, georganiseerd door de Nederlandse vrijgezellenbond. De heer Borstlap van het CNV meende dat “ongehuwden dikwijls wonen onder slechte omstandigheden en veelal een hoge huur moeten betalen. Hij bepleitte dat voor de belastingen vrijgezellen zullen worden beschouwd als gehuwden zonder kinderen. De heer Borstlap gaf de vrijgezellen in overweging GEEN politiek partij te stichten, maar hun invloed uit te oefenen via de bestaande politieke groeperingen.”
Hier laat Borstlap zich wel kennen. Hij ziet kennelijk het schrikbeeld dat, God verhoede, alle ongetrouwde bibliothecaressen, kwekelingen, homo’s, lesbo’s, acolieten, en alles wat niet trouwt en zich niet voortplant, zich gaan verenigen in een politieke partij. Interessante gedachte trouwens, zo’n partij. Goed voor een zeteltje of vijf, en beslist voortdurend Shakespeareaans drama in het partijbestuur. Helemaal anno nu.

foto: acoliet 1955  (Naseman, creative commons)

257 - uit het radionieuws van 31-5-1962: sing, sing, sing

Het is hier nu aan de frisse kant, maar het kan altijd erger. 60 jaar geleden was het op 31 mei hondenweer met veel, heel veel regen, harde wind, extreem hoog water voor de kust en in Noord Duitsland zelfs dijkbewaking en evacuaties.
De uitslagen van de eergisteren gehouden gemeenteraadsverkiezingen zijn nu allemaal binnen. PvdA heeft overal gewonnen, ten koste van de KVP en vooral de VVD die enorm op zijn kop heeft gehad. Wat een nietszeggende feiten zijn dat nu. Toen leidde het ongetwijfeld tot een hoop drukte.
Leukere berichten komen uit Moskou. Het ANP om 09.30 uur: “Het orkest van de Amerikaanse klarinettist Benny Goodman heeft in Moskou een concert gegeven dat werd bijgewoond door premier Chroesjtsjov. Na afloop zei de Russische premier dat hij het erg waardeerde, maar dat hij het niet allemaal had begrepen. De Amerikaanse ambassadeur Thompson lichtte Chroesjtsjov de inhoud van enkele nummer toe.”   Knap van die Thompson. Wat kun je zeggen over bijvoorbeeld de Goodman-favoriet ‘Sing, sing, sing’?   Listen Nikki ! Deze swingt de pan uit? 

Foto:  Benny Goodman (Gottlieb Collection public domain) 

256 - uit het radionieuws van 30-5-1962: in zijn vier

Het avondnieuws brengt ons het bericht dat in Londen een manuscript van Mussolini is geveild voor 21.000 gulden. Het zou zijn geschreven toen hij rond de eeuwwisseling in de gevangenis zat. Dat is vreemd, hij is van 1883; dan zou het een document van rond zijn 17e, 18e jaar zijn. Even zoeken en dan blijkt dat het manuscript uit 1912 dateert, dus geschreven op zijn 29ste. ‘Mijn leven tot nu toe’ heette het.
Luchtiger nieuws om half elf: “de ministers van verkeer van 17 Europese landen hebben een aanbeveling opgesteld voor het invoeren van een minimumsnelheid op de grote wegen van 40 kilometer.”  Het doet me direct aan mijn lieve moeder denken die in de jaren 60 niet zo veel, en dus ook niet zo makkelijk auto reed. Een keer kwam ze thuis en vertelde trots dat ze in de vierde versnelling had gereden. Chapeau!

foto:  een Peugeot 203. Zo een heb ik tig keer gewassen met emmers water uit de Maas (creative commons, Joachim Kohler)

255 - uit het radionieuws van 29-5-1962: spreiding

De dag opent in het nieuwsbulletin van 8 uur met ruimtelijke ordening. “Op het gebied van de ruimtelijke ordening streeft de regering naar een algemeen spreidingsbeleid over heel Nederland.”
Bevolkingsspreiding streeft men na, ik neem aan door extra werkgelegenheid in de provincie te brengen en de woningbouw daar ook krachtig te steunen. Dus het is toen begonnen, die spreiding die het nooit echt heeft gered. Zoals de PTT naar Groningen brengen en het ABP naar Heerlen. Daar word je aangenaam aan herinnerd als je met het ABP belt en er met zeer zachte G wordt opgenomen: 'Goedemiddag, u spreekt met het ABP, waarmee kan u van dienst zijn.' Eén tiende seconde denk je dat iemand je in de maling neemt, maar dan herinner je je dat je met Heerlen praat. En dat is het diepe, diepe zuiden.

kaart:  Limburg (JW van Aalst, creative commons)

254 - uit het radionieuws van 28-5-1962: data

Opvallend veel aandacht vandaag in het radionieuws voor de publicatie van het ‘Statistisch Jaarboek van de VN’. Tegenwoordig zijn alle denkbare soorten cijfermateriaal overal beschikbaar. Maar blijkbaar was in 1962 de uitgave van 678 pagina’s statistieken nieuwswaardig en werd er gretig uit geciteerd. Het ANP: “Midden 1960 woonden er bijna 3 miljard mensen op de wereld. Dat was 19 procent meer dan 10 jaar daarvoor. Ruim de helft van de wereldbevolking woont in Azië, maar Europa is het dichtst bevolkte werelddeel. De meeste auto’s zijn er in de Verenigde Staten: één wagen op elke drie Amerikanen. De meeste kranten werden gelezen in Engeland. In de Sovjet Unie werden de meeste boeken over literatuur en wetenschap uitgegeven.” Dat laatste gegeven is opvallend. Praktisch alle nieuws over Rusland verhaalt over het barbaarse communisme aldaar. Maar veel publiceren over literatuur en wetenschap is niet anders te interpreteren dan als een hoge graad van beschaving.
Als kleine jongen was ik destijds alleen geïnteresseerd in statistieken waar Nederland als kampioen uitkwam. Ik ging gloeien van trots bij het besef dat we het dichtst bevolkt waren, allemaal zowat onder zeeniveau leefden, de langste dijk en de grootste haven hadden en meer melk dronken dan wie ook ter wereld. En dan mijn eigen correcties op die statistieken: want de televisietoren van IJsselstein (ook wel foutief de ‘zender Lopik’ genoemd) is lekker toch hoger dan de Eiffeltoren. Dèh.

foto TV-mast IJsselstein (Eric Koch, Anefo, coll. NA)

253 - uit het radionieuws van 27-5-1962: buitenaards leven

Sportuitslagen en nog eens sportuitslagen. Dat is wat het radionieuws brengt op zondag. En af en toe tussendoor een bericht dat ons doet beseffen dat het radionieuws van 60 jaar geleden betreft. Zoals om 8 uur de melding dat Generaal Franco is uitgevaren tegen de priesters in het noorden van het land, die niet al te afwijzend stonden tegenover de stakingen daar. “De kerk en de staat hebben een gezamenlijke verantwoordelijkheid, zei Franco. Die geestelijken schijnen zich dat niet bewust te zijn.” De primaat van Spanje heeft inmiddels een bezoek gebracht aan de generaal, en nu lopen alle priesters weer in het gelid.

Ook nieuws uit de ruimte. Na een eerdere vlucht had John Glenn de fantasie van velen op hol gebracht door te berichten over tientallen glinsterende voorwerpen, die hem geruime tijd op zijn ruimtevlucht hadden begeleid. Wie of wat ze waren, waar ze vandaan kwamen, wat ze van hem wilden? Allemaal raadsels. De gisteren gelande Scott Carpenter zag ze ook en heeft vervolgens eens flink op de wand van het ruimteschip gebonsd. Zou ik ook doen, en dan roepen: he, jongens wat moet dat daar? Na zijn gebons werden het er ineens veel meer, waarna hij concludeerde dat het ijsdeeltjes waren die bij het opkomen van de zon los smolten van de capsule.
Godverdomme. Zit je er zo dichtbij, is het weer niets.

foto IJspegel  (Sergi Melki, creative commons)

252 - uit het radionieuws van 26-5-1962: Fred Kaps

In Algerije loopt het, vandaag 60 jaar geleden, volledig uit de hand. Het radionieuws meldt dat het geheime leger “de taktiek van de verschroeide aarde zal gaan toepassen. De moslims zullen, volgens een bekendmaking van de OAS, Algerië in de toestand terugkrijgen zoals Frankrijk het 130 jaar geleden in bezit heeft genomen.”
Vrolijker nieuws uit Nederland. Het ANP in het bulletin van 8 uur: “Leeuwarden is voor drie dagen goochelstad. 300 amateur- en beroepsgoochelaars congresseren in de Friese hoofdstad en werden ontvangen door het gemeentebestuur. De president van de Nederlandse Magische Unie, de heer Vermeyden, deed de vroede vaderen van Leeuwarden een probaat middel aan de hand om de gemeentekas te spekken. Voor de verbaasde ogen van burgemeester Van der Meulen veranderde hij een blanko cheque in een bankbiljet van een miljoen gulden.”
Dit is een uitzonderlijk frivool item in de dagelijkse nieuwsvoorziening. Het nieuws is altijd actueel en accuraat, geen flauwekul.
Zoals om 13.00 uur: de Emigratiedienst in Den Haag gaat inkrimpen, van 200 man naar 78. “Meegedeeld werd, dat het aantal gezinnen, dat zich voor emigratie aanmeldt, de laatstee tijd een dieptepunt heeft bereikt. Het zijn er nog geen honderd per week, en 40% ervan komt niet voor emigratie in aanmerking.” Als dat een dieptepunt is, dan zijn er eerder kennelijk een hoop gevlogen. Ons gezin is eind jaren 40 kort door dit virus aangestoken toen mijn vader overwoog naar Uruguay te vertrekken om als landbouwattaché Nederlandse boeren aldaar te begeleiden. Dat verklaarde de diverse Spaanse lesboeken in de verder bescheiden boekenkast thuis. Gezondheidsproblemen  gooiden roet in het eten. Wat had mijn leven er anders uitgezien, als die missie was volbracht.

foto: Fred Kaps 1962  (Joop van Bilsen, Anefo/coll Nat. Archief)

251 - uit het radionieuws van 25-5-1962: stammentwisten

Feest in Den Haag vandaag, 60 jaar geleden, omdat daar het 10.000ste idee in Rijks-ideeënbus is gedeponeerd. De inzender ontving een boekenbon en een schrijfmap. O, wat zou ik graag bij het legen en de eerste schifting van de Rijks-ideeënbus betrokken zijn. Je laven aan de geniale invallen van duizenden landgenoten die allemaal het beste met ons voor hebben. Zoals het gemeentebestuur van Assen, waarover het ANP om 13.00 uur meldt dat het in het centrum 200 woningen gaat slopen om zo tot de vorming van een modern zakencentrum te komen. Forza Assen.
En ook ZKH de Prins heeft het beste met ons voor. Hij heeft huis en haard verlaten om met de commandant van de Amerikaanse Luchtmacht, generaal Curtis Lemay, een inspectietocht te maken in Groenland en Alaska. Iemand moet het doen. 7 Juni komt hij weerom.

Minder positief zijn de berichten uit Oeganda. Het ANP: “Bij gevechten tussen Engelse troepen en leden van de Pian stam zijn zestig inboorlingen omgekomen. De militairen wilden een einde maken aan stammentwisten waarbij vrouwen en vee was gestolen, en waarbij al tientallen negers waren gesneuveld. De Pian maakten zich op voor wraak, waarna de Engelsen ingrepen.”
De wereld mag dankbaar zijn dat de Westerse mens niet schroomt in te grijpen als, waar ook ter wereld, onrecht wordt gespot. Dat gold de inboorling in 1962, en dat geldt de Muzelman anno nu, als die tenminste wat olie in de aanbieding heeft.

afbeelding:  "Vuist-gevegt van de inboorlingen van Hapaee"  (KITLV)

250 - uit het radionieuws van 24-5-1962: alaaf

Twee thema’s domineerden vandaag het radionieuws. De tweede kamer bespreekt de Nieuw Guinea kwestie en raakt hierover tot op het bot verdeeld. Verder gaat alle nieuws over de vlucht van de Aurora 7. Dit ruimteschip met aan boord Scott Carpenter vertrok vanmiddag na de nodige vertraging om drie banen om de aarde te maken. Het ANP: “Om 19 minuten over drie was de eerste baan om de aarde voltooid. Kort daarop liet de capsule een gekleurde ballon en gekleurde confetti los. Het doel daarvan was na te gaan welke kleuren de mens het best in de ruimte kan zien.” Bij confetti denk ik standaard aan carnaval, maar dat is hier, gelet op tijd en plaats, geen terechte associatie. Je moet geloven dat al die snippers, enigszins verbleekt, nog steeds rond de aarde draaien. Na de derde omwenteling werden remraketten ontstoken die de capsule terug in de dampkring brachten waarna een landing in de Atlantische oceaan zou volgen. Dat ging even mis, want Carpenter landde niet op de geplande plek en radiocontact was er niet meer. Vliegtuigen vonden hem 400 kilometer verderop, drijvend op een vlot naast de capsule. Hij is daar door een ‘hefschroefvliegtuig’ uit het water opgevist. Waarschijnlijk zei Carpenter toen alaaf , maar daarover biedt het ANP geen uitsluitsel.

foto: Angela Winnie / Creative Commons

249 - uit het radionieuws van 23-5-1962: de melkman

Vandaag voelde het radionieuws als uit een ver verleden. Zo waren er kamervragen over de recente legeroefening, die op zondag had plaatsgevonden. Was dat nu echt nodig, op de dag des heren.
Dan was er het pleidooi van de heer Aafjes, voorzitter van alle Melkhandelaren in Nederland. Het ANP: “Om die te laten mee-profiteren van de kortere werkweek stelt Aafjes voor om op zaterdag geen lege flessen meer in te nemen en ook zou de melkbezorger niet meer bij de huisdeur, maar bij de kar moeten verkopen.” Ik herinner me niet anders dan dat de melkboer bij ons achterom kwam en daar standaard ‘twee melk, een yoghurt’ neerzette en 3 lege flessen meenam. Ergens kort voor of na het weekend werd de hele week afgerekend, inclusief de extra’s zoals pakjes boter en de fles chocoladevla voor de zondag.

Wat nog na-ijlt in het radionieuws is het incident met Ria Kuyken en de beer (zie 19 mei). In dezelfde stal van circus Toni Boltini is opnieuw een beer agressief geworden, nu op de dompteur, de heer Althof, die werd gekrabd en gebeten. “De beer zal worden doodgeschoten. De heer Althof deelde mee dat eergisteren, na de aanval op Ria Kuyken waarschijnlijk de verkeerde beer is afgemaakt.”
Twee beertjes die de kogel krijgen. Daar moet je vandaag de dag niet mee te koop lopen. Voordat je het weet liggen er bloemen en knuffels, en staat er een bordje ‘Warum’.

248 - uit het radionieuws van 22-5-1962: the Shoebox

De Radionieuwsdienst ANP bericht om 13.00 uur over de efficiencybeurs die vanochtend is geopend. Er staat voor meer dan 20 miljoen gulden aan elektronische kantoormachines in de RAI. “Een Amerikaanse inzending is de zogenaamde Shoebox, een experimentele rekenmachine die mondelinge bevelen verstaat. Zij verstaat 16 woorden, waaronder tien cijfers en verdere commando’s als plus, minus en totaal die worden gesproken in een microfoon. Ook is er een machine van de PTT die opdrachten van kleine rekeninghouders verwerkt door middel van kaarten.” Toen is het allemaal begonnen. Zonder deze Shoebox hadden Bill Gates en Mark Zuckerberg naar hun miljarden kunnen fluiten.

Om 8 uur horen we dat president Charles de Gaulle aan een aanslag is ontsnapt. De OAS had een huurmoordenaar al 225.000 gulden betaald om de Gaulle in de kathedraal van Limoges "dood te schieten met een verdragend geweer met een vizierkijker." Dit lijkt als twee druppels water op het plot van ‘The Day of the Jackal’. Een heel spannende film waarin Edward Fox de huurmoordenaar speelt. Alleen daar is niet een mis in Limoges de plaats delict, maar een parade op Quatorze Juillet

foto:  de Alwac III computer in 1959 (public domain)

247 - uit het radionieuws van 21-5-1962: drankbestrijding

Op het radionieuws, 60 jaar geleden. “Vandaag is de PC Hooftprijs uitgereikt aan mr. Keuls.” Hoera, eeuwige roem voor de dichter H.W.J.M. Keuls, alleen, ik heb nooit van hem gehoord. Dus zo zaligmakend is die prijs ook weer niet.  Maar let op ik ben de maatstaf niet. Even zoeken. Dan lees ik dat de beroemde recensent Kees Fens over het dichterlijke oeuvre van Keuls opmerkte dat van hem geen enkele regel in het collectieve geheugen is blijven hangen, omdat zijn poëzie daarvoor te onpersoonlijk is. Zijn gedichten hebben geen eigen karakter. Dus het ligt niet aan mij.

Opvallender nieuws lees ik in het bulletin van 13.00 uur. Bij Finsterwolde in Groningen is vanochtend een Duitse straaljager verongelukt, waarbij de piloot het leven liet. “Het toestel vloog tegen de dijk van het Buiskooldiep.” Daar moet je goed je best voor doen, om in Oost Groningen iets waar te nemen dat boven het maaiveld uitsteekt. Maar een dijk, ja, dat is een verhoging en hij wijkt niet.
Later in hetzelfde bulletin kondigt zich de moderne tijd aan, in de vorm van schaalvergroting. Wij zijn er nu aan gewend, maar het grote fuseren werd toen ingezet. Vandaag hebben drie organisaties op het gebied van de drankbestrijding besloten samen te gaan. Het zijn de Nederlandse groot-loge van de Orde van de Goede Tempelieren, de Nederlandse Vereniging tot afschaffing van alcoholhoudende dranken en de Snelverkeersonthoudersvereniging. Goed werk, mannen, samen sterk! Ik moet er niet aan denken hoe ons land van zuipketen en comazuipers eruit zou hebben gezien zonder jullie goede werken.

op de foto:  keramisch werk van de auteur dezes

246 - uit het radionieuws van 20-5-1962: 'the late Marilyn Monroe'

Twee staatslieden doen van zich spreken, vandaag 60 jaar geleden. Een is Generaal de Gaulle, die heeft verklaard “dat Frankrijk altijd trouw zal blijven aan een eigen politieke gedragslijn. Frankrijk kan speciale diensten bewijzen, zei hij, bij geschillen tussen oost en west. Het zal zich niet door enig land op sleeptouw laten nemen.” Dit is verschrikkelijk tegen het zere been van Kennedy, die boven alles de eenheid binnen de NATO, onder leiding van de VS, wil zeker stellen.
En dat op zijn verjaardag. Een groter tegenstelling is bijna niet denkbaar, de aristocratische, totaal autoritaire generaal de Gaulle en de moderne, losse, haast frivole Jack Kennedy, die gisteravond werd toegezongen door Marilyn Monroe. Zij zong het beroemde ‘Happy Birthday mister President, happy birthday to you’ in een jurk zo strak, zegt het verhaal, dat ze er letterlijk moest worden ingenaaid. De jurk werd recentelijk nog onteerd door Kim Kardashian, wat grote commotie gaf. Op YouTube kun je horen dat Marilyn dikwijls werd aangekondigd als ‘the late Marilyn Monroe’, omdat ze de naam had altijd te laat te komen. Tien weken later was ze dood.

Foto:  Marilyn Monroe op de verjaardag van JFK op 19 mei 2022  (public domain) 

245 - uit het radionieuws van 19-5-1962: Ria Kuyken

De heer Werkman, journalist bij het ANP, ontvangt vandaag 60 jaar geleden “de prijs voor de luchtvaartjournalistiek”. Ik ben niet bekend met deze prijs, maar als die nog bestaat ken ik wel wat ‘vliegende jongens’ in mijn nabijheid die hiervoor in aanmerking komen of desnoods voor een eervolle vermelding in dit genre. Let op dat bij uitreiking er geen brouille loopt, want in dat geval wordt, zo leert de ervaring, de prijs niet opgehaald.
Maastricht heeft zijn burgemeester Baron Michiels van Kessenich voor zijn zilveren ambtsjubileum een beeldje aangeboden. “Een bronzen mannenfiguur, een schepping van Mari Andriessen, die de dartele geest van de Maastrichtenaar symboliseert.” Opvallend. Ik denk bij het woord Maastrichtenaar aan van alles, maar niet aan een dartele geest.

Het belangrijkste nieuws bereikt ons vandaag om 22.30 uur. De zangeres Ria Kuyken is vanavond gebeten door een beer. De zangeres, opgegroeid in Nijmegen, repeteerde voor een galavoorstelling met circusdieren en werd vier maal gebeten in schouder en arm. De beer is door de politie afgemaakt. Op internet lees ik dat dit dramatische voorval haar veel bekendheid bracht. Ze werd overal ter wereld gevraagd. Maar het berennummer bleef haar achtervolgen. Waar ze ook optrad, altijd kwam er wel iemand in berenpak de show verstieren. Bijgaand kiekje is van Cees de Boer die er in 1962 bij World Press Photo de eerste prijs categorie News mee won.

244 - uit het radionieuws van 18-5-1962: propaganda

Om 6 uur op  het radionieuws een lang verhaal over Milovan Djilas. Deze vroegere vice-premier van Zuid-Slavië schreef een boek, ‘Gesprekken met Stalin’ en daarvoor moet hij nu 9 jaar de cel in. “Hij schreef dat Stalin een derde wereldoorlog heeft voorspeld die 15 à 20 jaar na de tweede zou moeten uitbreken. Ook zouden de Slavische volken solidair moeten blijven omdat de Duitsers zich na 12 à 15 jaar zouden hebben hersteld. In de tweede wereldoorlog hadden de Russische legers half Europa onder de voet gelopen. Stalin was ervan overtuigd dat bij een volgende oorlog de andere helft zou worden veroverd.”  Daar horen wij bij. We zijn nu 77 jaar verder, dus Stalin zat ernaast.
Zijn opvolger, Nikita Chroesjtsjov, toont zich in het laatste bulletin vandaag een beter voorspeller. Hij becommentarieert het ingrijpen van de VS in Zuidoost Azië en zegt: “Het is gemakkelijk in deze gebieden een oorlog te beginnen, maar heel moeilijk er een einde aan te maken.”
De kracht van goede effectieve propaganda lijkt me de geloofwaardigheid. Net als met clichés en tegelwijsheden. Je reageert met ‘ja, ja, schiet op zeg’ maar diep van binnen durf je een kleine kern van waarheid niet te ontkennen.

foto:  Milovan Djilas in 1950  (S.Kragujevic, creative commons)

243 - uit het radionieuws van 17-5-1962: bitterheid

Belangrijk nieuws vandaag op de radio. “De postbestellers in Delft hebben als eerste een nieuw zomeruniform gekregen. De kleur is antraciet-grijs en de uitmonstering is geel. Als de uniformen voldoen zullen ze aan alle bestellers van de PTT worden uitgereikt.”

Verder buitenlands nieuws: President Kennedy vindt dat er al genoeg kernmachten zijn en is er dus op tegen dat NAVO-partners zoals Frankrijk een eigen atoomwapen gaan ontwikkelen. “Hij zal hierover in contact blijven met generaal De Gaulle en hoopt dat dit contact niet met bitterheid gepaard zal gaan.”
Wat een heerlijk taalgebruik is dit. Het werd dus wel een bittere pil, want Frankrijk kreeg zijn Force de Frappe en was lange tijd na de VS en de USSR de derde kernmacht ter wereld. Vive la France, vive la République.
Sowieso een apart type, die de De Gaulle. Ik herinner me dat hij vijf jaar later, in 1967 op bezoek in Canada, zijn gastheer verraste met de uitroep "Vive le Quèbec libre".  Moet je nu proberen.

Foto:  standbeeld van De Gaulle dat in 1997 in Quebec is opgericht, ter herinnering aan zijn memorabele uitspraak 30 jaar eerder  (wiki commons)

242 - uit het radionieuws van 16-5-1962: ellende

De hele dag zorgelijk nieuws op de radio. In Algerie en Laos escaleren al lang lopende conflicten. ‘Slechte dag in Algiers’ staat boven het bulletin van 7 uur s-ochtends. “Bij aanslagen van het geheime leger in Algiers zijn gisteren 67 mensen omgekomen, waarvan zes Europeanen. Veertig personen werden gewond. Leden van de OAS trokken er meestal alleen op uit. Op straat schoten ze in koelen bloede moslems dood en wandelden daarna rustig verder. Niemand legde hun iets in de weg.” Gisteren was een dieptepunt. De laatste weken, maanden bleef de teller meestal bij 30, 40 doden per dag steken…
In Laos loopt het conflict over de zogenaamde communistische infiltratie helemaal uit de hand. Zijn er wel of geen Chinese troepen het land ingetrokken. Amerika meent dat het moet ingrijpen en stuurt troepen, vliegdekschepen, de hele rataplan. Het land lijkt een verzameling prinsdommen. De meest toonaangevende is prins Souvanna Phouma. Die doet er alles om de zaak te sussen, maar dat wordt steeds moeilijker. Ik herinner me die naam, prins Soevannah Phoema. Klinkt romantisch, maar ondertussen. Boven Laos zouden meer bommen worden afgeworpen dan op Duitsland en Japan tezamen in WO2, zegt de wikipedia. Dat is de hel in het kwadraat.

foto: prince Souvanna Phouma op bezoek bij president J.F. Kennedy 1962   (public domain)

241 - uit het radionieuws van 15-5-1962: het lijdend voorwerp

Een niet alledaags voorval op het radionieuws van 13.00 uur. De Belgische justitie heeft een uitwijzingsbevel uitgevaardigd tegen de Nederlandse leraar Paardekooper uit Eindhoven. Hij zou vanavond in Leuven een lezing geven met de titel ‘Er bestaan geen Belgen’. De Belgische minister van justitie wil vreemdelingen niet machtigen zich in binnenlandse politieke kwesties te mengen. “Tot nader order is het doctor Paardekooper verboden naar België te komen.” Inderdaad tot nader order, want enig zoekwerk leert dat deze P.C. Paardekooper (Zoeterwoude, 1920 - Snaaskerke, 2013) acht jaar later, in 1970, tot hoogleraar Nederlandse Taalkunde is benoemd aan de K.U. Leuven (Campus Kortrijk). Vanaf 1987 doceerde hij in Leiden en Utrecht. Hij publiceerde een ABN-syntaxis, een ABN-gids (voor correct taalgebruik) en een ABN-uitspraakgids. Maar vooral is hij, door de introductie van het ‘systeem Paardekooper’, de man van ontleden en benoemen.
Ik werd daar vroeger op de lagere school nooit gelukkig van. OK, een zin ontleden in onderwerp, gezegde, lijdend voorwerp en meewerkend voorwerp, dat ging nog wel. En een lidwoord en een voegwoord kon ik benoemen. Maar als ze gingen zeuren over wederkerende en onbepaalde voornaamwoorden, tussenwerpsels of bijwoordelijke bepalingen, dan ging de lol er snel af. Wordt er nog ontleed en benoemd op school? En wortel getrokken? Of over de subjonctief gemauwd?

dr Piet Paardekooper  (foto: VRTtaal.net)

240 - uit het radionieuws van 14-5-1962: de linosnede

Om één uur het verblijdende nieuws op de radio dat “het Zoölogisch Museum te Amsterdam is verrijkt met een bijzondere verzameling kevertjes, afkomstig van de onlangs overleden amateur entomoloog Van der Wiel. De collectie omvat enkele honderdduizenden exemplaren waarbij een zeldzaam voorkomend mierkevertje en een uitgebreide verzameling mieren.”
Ik heb dat soort kasten wel eens bekeken, met per lade, laten we zeggen 10 x 25 = 250 kevertjes, miertjes, bijtjes, wat je wil. Allemaal op een naaldje opgespiest. En dan 1000 van dat soort laden. Onze dank gaat uit naar amateur Van der Wiel.
Om zes uur het nieuws dat kunstschilder Jan Jordens is overleden. “De heer Jordens heeft veel gedaan voor de vernieuwing van het tekenonderwijs in ons land.” Wat moet ik me daar bij voorstellen? Nazoekwerk leert dat hij 30 jaar tekenleraar was op een HBS en dat hij hier “de vrije hand kreeg het kindgericht werken te introduceren, met een veelheid van materialen en technieken. In zijn lessen stond vrije expressie centraal. Linoleumsnedes van zijn leerlingen bundelde en publiceerde hij, maar daarop werd door aanhangers van klassieke tekenmethoden kritisch gereageerd.”
Veel dank dus ook aan de heer Jordens, want ik bewaar de beste herinneringen aan zo’n stinkplak linoleum uit Krommenie, waarop je met een vlijmscherpe guts tekeer ging totdat die ergens tussen duim en wijsvinger diep in je hand schoot. En met Wasco werken? Kleuren, zwart erover en krassen maar. Is dat ook sinds Jorgens?

Foto:  linosnede M.A. van Dugteren  (coll Rijksmuseum Amsterdam)

239 - uit het radionieuws van 13-5-1962: Italianen

Een opvallend bericht in het radionieuws van half elf. Eind april werd een Amsterdammer dood gestoken in de Leidsestraat. Vandaag zijn in verband hiermee drie Italianen gearresteerd, die nu elkaar beschuldigen de fatale steek te hebben toegebracht. Het ANP: “Voordat tot de arrestaties kon worden overgegaan zijn alle foto’s van de 1600 Italianen die in Amsterdam verblijven nauwkeurig bekeken. Eerst leken niet minder dan 1200 Italianen in aanmerking te komen voor een verhoor. De selectie werd voortgezet, totdat 27 kandidaten overbleven.” Vier getuigen haalden hier de drie uit die nu zijn gearresteerd.
Je moet geloven dat in die tijd de Italiaanse gastarbeiders in de ogen van Nederlanders erg op elkaar lijken. Ik vind dat altijd een wonderlijke constatering. Je ziet een groep Chinezen en je concludeert dat je die niet individueel gaat terug herkennen, als nodig. En dan realiseer je je dat dit genoegen wederzijds is. Wij zijn voor hun kaaskoppen, allemaal kaaskoppen en alleen maar kaaskoppen.

Mijn carrière midden jaren 70 als barkeeper van de Broadway Bar in de Lange Niezel kenmerkte zich de eerste weken volledig door mijn krampachtige pogingen om alle Surinamers die in en uitliepen en dure whisky’s op rekening dronken, uit elkaar te houden.
Tip: nooit op het briefje zetten ‘schele’ of ‘mafkees met petje’, want als een paar uur later de factuur reden tot discussie geeft, dan hang je.

foto:  facial recognition (NIST/public domain)