10 augustus 2023

654 - uit het radionieuws van 10 augustus 1963: Force de Frappe

De dag opent met nieuws over de ‘kippenoorlog’. Luister: “De EEG-commissie heeft de wettige grond aangevochten van de aangekondigde Amerikaanse vergeldingsmaatregelen in wat is gaan heten de ‘kippenoorlog’. De Amerikanen maken beoordelingsfouten zegt de commissie. Bijvoorbeeld: “Ze gaan uit van een bilaterale pluimvee-overeenkomst, maar die valt niet onder de algemene overeenkomst voor tarieven en handel.”
Het zal allemaal wel. Het doet me denken aan de vaker gehoorde klacht van Amerikanen, destijds krachtig verwoord door Henri Kissinger, dat je Europa niet kunt bellen. Ze hebben daar geen telefoonnummer. Zo ook nu, zodra je iets wilt regelen over de export van je vermaarde chloorkippen, valt de boel uiteen in zes afzonderlijke landen.
Een ander staaltje van Europese eenwording horen we om half elf: “De Franse oud-premier Michel Debré gelooft dat zijn land Groot-Brittannië als kernmacht kan voorbijstreven als het nog enkele tientallen kernproeven neemt. In een artikel in La Nation schrijft Debré dat nieuwe kernproven noodzakelijk zijn voor de opbouw van een doeltreffende Franse kernmacht. Deze kernmacht is volgens hem nodig om Frankrijk recht van spreken te geven in de wereldpolitiek.”
Geen speld tussen te krijgen. Ik ga de komende 10 dagen zelf kijken of ze nog recht van spreken hebben daar, of dat de ‘force de frappe’ inmiddels in een geel hesje is gehesen. Tot over 10 dagen.

Foto: Michel Debré (l) en Louis Bazerque, maire de Toulouse, 1961 (André Cros, Creative Commons)

9 augustus 2023

653 - uit het radionieuws van 9 augustus 1963: the First Lady

De spectaculaire treinroof van gisteren houdt de gemoederen nog goed bezig. De buit heeft een waarde van ca. 25 miljoen gulden. Tot 20 miljoen is de betrokken bank verzekerd; de beloning voor de gouden tip is nu 2,5 miljoen gulden. De bank moest vandaag een forse koersdaling incasseren. Het ANP: “De Britse PTT heeft bekend gemaakt dat geen juwelen zijn buit gemaakt, alleen bankbiljetten. Veel van het papiergeld was bestemd voor vernietiging.”
Maar hé, dus niemand mist dit geld. Het is een kapitaalinjectie in de economie, wat Christine Lagarde constant doet.
Goed nieuws om 18.00 uur: “De malaria is uit Europa verdreven. Tot het eind van de tweede wereldoorlog, voordat de anti-malaria campagne begon, waren er elk jaar 10 miljoen gevallen. Europa is het eerste werelddeel waar de malaria is uitgeroeid.” Fingers crossed, met dat warme weer. De tijgermug met o.a. knokkelkoorts onder zijn vleugeltjes is fort Europa al binnen gedrongen.
Drama in Washington als bekend wordt gemaakt dat Patrick Bouvier Kennedy, het derde kind van president John Kennedy en zijn vrouw Jacky, twee dagen na zijn geboorte is overleden. Opvallende mededeling van het ANP: “Mevrouw Kennedy was op het moment van de officiële bekendmaking van het droeve nieuws nog niet op de hoogte van het overlijden van haar kind.” Wat dit toevoegt ontgaat me.
Dichterbij huis is het ook janken: “Bij een verkeersongeluk in het Belgische Kinrooy is een 24-jarige Rotterdammer om het leven gekomen. Zijn vrouw is met ernstige verwondingen opgenomen in het ziekenhuis van Maaseik. Hun bromfiets werd op een kruispunt gegrepen door een vrachtwagen. Het paar was op huwelijksreis.”
Met de brommer op honeymoon, hoe romantisch wil je het hebben. Maarten Biesheuvel had er wel raad mee geweten.

Foto: JFK and the First Lady, September 1961 (Abbie Rowe, Public Domain)

8 augustus 2023

652 - uit het radionieuws van 8 augustus 1963: Great British Train Robbery

Weken geleden meldde het ANP dat er een hotline tussen het Witte Huis en het Kremlin zou komen om een ‘kernoorlog per vergissing’ te voorkomen. Het ANP vandaag: “In Helsinki heeft de bestuurder van een graafmachine de ondergrondse telefoon- en telexkabel van de Finse hoofdstad naar Moskou vernield. De kabel is onderdeel van de directe verbinding tussen Moskou en Washington, de zogenaamde alarmlijn, die 1 september in gebruik zou worden genomen.” Is dat toeval? Hier kun je allerlei James Bond spookverhalen bij verzinnen. Wat, als je bij het repareren er stiekem een klein zijlijntje aan soldeert en dat te gelde maken aan de hoogst biedende.

Om 18.00 uur, de grote Britse treinroof. “In Engeland is voor 350.000 gulden aan beloning uitgeloofd voor aanwijzingen die leiden tot de aanhouding van de bandieten die uit de trein van Glasgow naar Londen 120 postzakken hebben gestolen. De buit van aangetekende stukken en juwelen zou zeker tien miljoen gulden bedragen, misschien wel 20 miljoen. De dieven hebben de locomotief en de twee voorste rijtuigen losgekoppeld en even verder laten rijden. Machinist en vier postbeambten werden overmeesterd en de zakken werden in vrachtauto’s overgeladen. De hele overval heeft een kwartier in beslag genomen. 75 PTT-beambten die in het achterste deel bezig waren met post sorteren hebben van de overval niets gemerkt.”
The Great Train Robbery werd inspiratie voor films, games, literatuur, muziek, theater, met natuurlijk in de hoofdrol Ronny Biggs, die uit de gevangenis ontsnapte en 35 jaar onvindbaar was, net als het geld. Mijn sympathie gaat uit naar de postsorteerders in het achterste deel van de trein. Zo dichtbij, niets gemerkt. Traumatisch.

Foto: Terence Hogan and group of train robbers. Terence is blonde, looking at camera. The wives sit opposite, 1951 (Karen Hogan, creative commons)

7 augustus 2023

651 - uit het radionieuws van 7 augustus 1963: Raymond Westerling

Opvallend bericht om 8 uur ’s-morgens: “Indonesië wil een film maken over het optreden van de voormalige KNIL-officier kapitein Westerling. Volgens het Indonesische persbureau Antara zal de film de gebeurtenissen in Zuid-Celebes belichten aan het eind van 1946.” Het was pas in 1969 dat Joop Hueting de oorlogsmisdaden, begaan tijdens de zogenaamde ‘politionele acties’, aan de kaak stelde en duidelijk werd dat het met name bij de club van Raymond Westerling helemaal uit de hand was gelopen. Blijkbaar werden alle aanleidingen om de boel nog eens goed tegen het licht te houden, vakkundig onder het tapijt geveegd. Of die film er toen gekomen is? Ik kan hem niet vinden.
Het ANP houdt wel van cijfers. Als het even kan voorziet het de luisteraars van enige statistiek, vooral als het beetje in ons ideologische straatje past, zoals vandaag: “Sinds de oprichting van de Berlijnse muur nu twee jaar geleden zijn 16.500 mensen uit Oost-Duitsland naar het westen gevlucht. Daarbij waren 1300 leden van de Oostduitse volkspolitie en het leger. 65 vluchtelingen vonden bij hun ontsnappingspogingen de dood.”
Tot slot nieuws uit het altijd dynamische Loosdrecht: “Zeilen. De Hollandweek Een op de Loosdrechtse Plassen is gisteren besloten met een bijna windstille dag. De zeilers van de laatste wedstrijd hadden uren nodig om van de ene boei naar de andere te komen.” En dan volgt een opsomming van de prijswinnaars in vijf zeilbootklassen die het blijkbaar is gelukt om zonder te foetelen met een peddel of iets anders de laatste boei te halen. Dat allemaal op het ANP-radionieuws van 20.00 uur.

Foto: Raymond Westerling in 1950 (Ben van Meerendonk, collectie IISG)

6 augustus 2023

650 - uit het radionieuws van 6 augustus 1963: de koning van Afghanistan

Het ANP om 13.00 uur: “De gewone benzine zal met ingang van morgen drie-tiende cent per liter meer kosten.” Wat subtiel, tegenwoordig vliegt het met dubbeltjes tegelijk op en neer. Een liter normaal kostte 60 jaar geleden 53 cent (= 24 Eurocent).
Om 6 uur: “De west-Duitse regering zal voldoende wapens en militaire uitrusting kopen van de Verenigde Staten om de kosten van de Amerikaanse strijdkrachten in de Bondsrepubliek te dekken tot juni 1965. West Duitsland zal tot dan 4,7 miljard gulden besteden, is vandaag overgekomen tussen de ministers van buitenlandse zaken."  Voor niets gaat de zon op, dat wist ik wel. Maar dit geeft toch een leuk inkijkje in hoe een en ander werkt met dat verplicht boodschappen doen bij de Yanks voor, omgerekend naar nu, 47 miljard euro. Dat schept een band.
Wij doen het slechter. Vandaag heeft de west-Duitse regering bekend gemaakt dat “het verbod op de invoer van Hollandse augurken zal worden gehandhaafd.”
Heel ander nieuws in hetzelfde bulletin van 18.00 uur: “De koning en koningin van Afghanistan zijn in west-Duitsland aangekomen voor een bezoek van acht dagen.” De Koning van Afghanistan? Dat klinkt heel exotisch, even opzoeken. Dat koninkrijk heeft maar kort bestaan, van 1926-1973. De koning die nu naar West-Duitsland komt is Mohammed Zahir Sjah, die van 1933 tot 1973 regeerde. Toen hij in 1973 in een Italiaans ziekenhuis lag, zette zijn neef hem af, schafte de monarchie af en benoemde zichzelf tot president. Kijk, zo kan het ook.

Foto: King Zahir, Sjah of Afghanistan in 1963 (public domain)

5 augustus 2023

649 - uit het radionieuws van 5 augustus 1963: 20 Speleologen

Dat de Koude Oorlog met de kernwapenwedloop het alles overheersende thema is wordt vandaag opnieuw duidelijk. Het ANP: “Om vier minuten over half drie is vanmiddag het kernstopverdrag ondertekend. Het gebeurde in het Kremlin waar de ministers van buitenlandse zaken van Amerika, Engeland en Rusland, de heren Rusk, Home en Gromiko, hun handtekening onder het stuk plaatsten. President Chroesjtsjov en VN-secretaris Oe-Thant waren aanwezig. De laatste bepleitte een overeenkomst om te voorkomen dat kernwapens in handen komen van landen die deze wapens nog niet bezitten.”  Dat is goed mislukt, het aantal kernmachten is verdrievoudigd: Naast de VS, GB en SU hebben Frankrijk, China, Israël, Pakistan (met dank aan Nederland), India en Noord-Korea nu ook de bom. Maar goed, toen leek het een stap in de goede richting. De Paus was er ook blij mee, dus dan is het OK.

In Frankrijk en noord-Spanje is het hondenweer met veel te veel regen, onweer, rukwinden, alles. Veel doden en gewonden, hele dorpen en campings onder water, toeristen op de vlucht, het hele boekje. Het is dat we nog geen klimaatcrisis hadden, anders zou je er wat van denken. Slecht nieuws ook voor de speleologen bij Grenoble. Het ANP: “Een groep van 20 britse grotonderzoekers heeft een nieuw diepterecord gevestigd in de grotten van Berger in Frankrijk. Ze zijn tot een diepte van 1122 meter afgedaald. Maar sinds zaterdag is niets meer van de groep vernomen. Na de hevige regenval van het afgelopen weekeinde bestaat er enige ongerustheid over het lot van de expeditie.”
Ik zou dat ‘enige’ maar vervangen door ‘zeer grote’. Bergbeklimmers zijn waaghalzen maar speleologen, ook geen watjes. Een kilometer de diepte in, even niet aan denken.

Foto: Een speleoloog in de Picos de Europa, 1986 (JYB Devot, Creative Commons)

4 augustus 2023

648 - uit het radionieuws van 4 augustus 1963: propaganda op de radio

Vandaag domineert de aanloop naar de ondertekening van het kernstopverdrag morgenmiddag, ook wel het Moskouverdrag genoemd. VN-secretaris Oe Thant is inmiddels in Moskou aangekomen. Naast de drie initiatiefnemers (Sovjet Unie, VS en GB) wordt ingeschat dat zo’n 90 landen, waaronder het onze, het verdrag later mee-ondertekenen, om dit streven naar ontwapening te steunen. Vijf zijn expliciet tegen het verdrag. Een opvallend lijstje: Communistische China, Noord Korea, Noord Vietnam, Opper Volta en .. Frankrijk. De eerste vier is duidelijk, China heeft ruzie met Rusland, dus haar volgelingen zijn dan ook tegen. Maar Frankrijk? Uit alles blijkt dat De Gaulle zichzelf als wereldleider ziet en Frankrijk als wereldmacht. Alle initiatieven (ook binnen NAVO en EEG) die niet van hem zelf komen legt hij naast zich neer. Dat je dan eindigt in dit rijtje is wel komisch.
Om aan de wereldbevolking uit te leggen of we dit wel grappig mogen vinden heeft ieder machtsblok zijn 'wereldomroep'. En die draaien overuren, zo blijkt.  Het ANP:  “De Sovjet Unie heeft de meeste internationale radio-uitzendingen, iedere week 1300 uur in 52 talen. Tweede is Communistisch China met bijna 850 uur in 28 talen. Dan volgt de Voice of America met 800 uur in 36 talen en dan als vierde de BBC-Worldservice met 625 uur in 39 talen.”
Dat werd groots aangepakt in die tijd, maar van lieverlee zijn die propagandamachines verdampt, vermoed ik. Radio Nederland Wereldomroep droeg ook haar steentje bij en verzorgde in de hoogtijdagen rechtstreekse uitzendingen in 8 talen. In de jaren 90 kwam daar de klad in en in 2012 ging de kraan definitief dicht. De enige strijd die nu nog wordt gevoerd: wie betaalt de archivering van wat rest uit die tijd. Pijnlijk, wat je daarover leest op de Wikipediapagina van de Wereldomroep.

Foto: Kind luistert met koptelefoon naar radio (Coll Tropenmuseum, creative commons)

3 augustus 2023

647 - uit het radionieuws van 3 augustus 1963: Nederlandse slachtoffers?

De aardbeving in Skopje leeft erg in Nederland. Lang was onduidelijk of zich ook Nederlanders onder de slachtoffers bevonden, altijd een belangwekkend issue bij iedere ramp. Vandaag om 8 uur volgt uitsluitsel. Het ANP: “De student Auke Boerema uit Dordrecht is vannacht uit Macedonië op Schiphol aangekomen met een vliegtuig dat speciaal was ingericht voor ziekenvervoer. Hij is voor zover bekend de enige Nederlander die bij de aardbeving in Skopje in gevaar heeft verkeerd. Hij lag daar in een ziekenhuis met een gebroken arm, het gevolg van en auto-ongeluk. Bij de aardbeving is hem verder niets overkomen. De ANWB-ploeg in Skopje heeft hem opgespoord en met het speciale vliegtuig naar Nederland overgebracht.” Eeuwige roem voor Auke Boerema.
Ook belangrijk: “Een Nederlandse duif is neergestreken op een schip in de buurt van Bermuda. De uitgeputte duif vond rust op het Britse waarnemingsschip Sir Horace Mann.” Ik heb even opgezocht waar Bermuda ligt, maar deze duif is toch gauw zo’n 5000 km uit de koers geraakt. Binnenlands nieuws: “De Spoorwegen hebben vandaag een drukke dag gehad. Voor veel Nederlanders is de vakantie afgelopen. Vooral vanochtend en in het begin van de middag vervoerden de treinen duizenden mensen die naar huis terugreisden. Extra treinen moesten onder meer worden ingelegd op de lijnen Groningen-Zwolle, Eindhoven-Amsterdam en Dan Haag-Amsterdam.” Extra treinen ‘inleggen’, dat zijn ze goed verleerd bij de NS. Nu heeft ‘uitnemen’ hun voorliefde. Ik hoorde het zondag nog in Groningen: ‘De Sprinter naar Assen, Beilen en Hoogeveen van 20 uur 33 rijdt vandaag niet.’ oftewel, zoek het lekker zelf uit.

Foto: Auke Boerema terug uit Macedonië, herenigd met zijn moeder, 3 aug 1963 (Eric Koch, Anefo)

2 augustus 2023

646 - uit het radionieuws van 2 augustus 1963: bromfietsers

De dag opent om 7 uur met een heel verhaal over de erkenning van Oost-Duitsland, waar West-Duitsland zich zorgen over maakt. Kennedy moet de boel sussen en heeft meegedeeld “dat de Oost-Duitse toetreding tot het kernstopverdrag geen erkenning van het Oostduitse regiem inhoudt.”   Weinig geruststellend, vind ik. Dan mag de burgemeester van Oeteldonk ook mee tekenen, maar verder bestaat Oeteldonk niet, laat staan dat we het erkennen.
Het CBS heeft onderzoek gedaan naar de verkeersveiligheid die sinds 1957 is verbeterd. Als belangrijkste oorzaak wordt de snelheidsbeperking gezien die dit jaar is ingevoerd. Dan volgen details: de meeste ongevallen gebeuren tussen 5 en 6 ’s-middags (men is moe van het werk), voor voetgangers boven 50 zijn auto’s het gevaarlijkst, voor kinderen de vrachtwagen. Jaarlijks laten 2000 mensen het leven en 50.000 raken gewond. Het ANP: “Bij de bromfietsers gebeurt ongeveer de helft van de ongelukken met kruisend verkeer. Volgens het CBS komt dit door onvoldoende rijkunst van de bromfietser, die bovendien soms een kruising met bravoure wil nemen.” Zou dat laatste in het CBS rapport hebben gestaan? Lijkt me sterk, ik vermoed een persoonlijke observatie van de redacteur.
Vlak voor het slapen gaan laat het middernachtbulletin me schrikken. Het ANP: “Amerikaanse woordvoerders in Washington hebben gezegd dat de Verenigde Staten waarschijnlijk volgende week vergeldingsmaatregelen tegen de EEG bekend zullen maken.”  Oef, wat is er loos? Het ANP vervolgt: “Dit als antwoord op de invoerbelemmeringen voor Amerikaans pluimvee.”  Je denkt, klein bier, maar dat gedonder speelt nog steeds. Niet lang geleden ging het over de Amerikaanse chloorkippen op de Europese markt zouden komen. Bah, zeiden de Fransen en terecht. Alleen het woord al, chloorkippen. Nee, vinden wij niet lekker.

Foto: Bromfietser wordt aangehouden 1973 (Anefo)

1 augustus 2023

645 - uit het radionieuws van 1 augustus 1963: de dierentuin

Vaak is er belangwekkend wereldnieuws op de radio, soms is het een aaneenschakeling van non-issues. Vandaag is het letterlijk komkommertijd: “Op de tuinbouwveilingen in ons land zijn vandaag weer 600.000 komkommers doorgedraaid.” Ander nieuws: “De bramenoogst is dit jaar heel slecht.” Of deze: “De echtgenote van de Nederlandse ambassadeur in Londen, barones Bentinck van Schoonheten, is bestolen en mist juwelen ter waarde van enkele tienduizenden guldens, waaronder waardevolle oorbellen bezet met smaragden.” Ook belangrijk: “De president van de Haagse rechtbank heeft bepaald dat het Nederlands Zuivelbureau geen reclame meer mag maken voor karnemelk als ‘frisdrank’. De frisdrankproducenten hadden hier bezwaar tegen aangetekend.” Om te onthouden: “Een Noorse huisvrouw is met een eenmotorig vliegtuig in 36 uur over de Noordpool gevlogen.”

Om 18.00 uur brengt het ANP iets interessants: “Dieren in Skopje hebben de aardbeving uren tevoren voelen aankomen. In de bewuste nacht hebben veel honden in de slapende stad liggen huilen. Vastgebonden honden braken los en namen de vlucht. In de dierentuin begon kort na middernacht een hyena te huilen. Onmiddellijk deden alle leeuwen, tijgers en olifanten mee.”
Dit doet me denken aan een voorval, 30 jaar geleden. Om half vier s-nachts, op weg naar huis van een zoel zomerfeest, moest mijn geliefde op de Plantage Middenlaan nodig plassen. Bij gebrek aan pissoirs voor dames besloot ze tussen twee auto’s haar nood te lenigen. Dankzij de zachte avondbries uit het zuiden moet dit zijn herkend in het naastgelegen Artis. Met dat de sluizen opengingen brak een oorverdovend gekakel los, alle exotische vogels en God weet welke andere beesten in de dierentuin produceerden een kakofonie van gefluit en gejoel. Lichten gingen aan, ramen vlogen open. De aanstichtster van dit alles keek erbij alsof ze niet anders had verwacht. Het bleef nog minutenlang onrustig in de buurt.

Foto: Struisvogel leest krant met oppasser, 1959 (J.D. Noske, Anefo)

31 juli 2023

644 - uit het radionieuws van 31 juli 1963: minister-president Marijnen

Alle kernwapens de wereld uit. Dat is waar Communistisch China voor pleit met het voorstel een topconferentie te beleggen met alle staatshoofden over het volledig verbieden en vernietigen van alle kernwapens. Dat kernstopverdrag dat de Russen, Amerikanen en Britten onlangs hebben gesloten heeft alleen tot doel hun eigen positie ten opzichte van de anderen te versterken, vinden de Chinezen.
Mooie gedachte, alle kernbommen de wereld uit. En voor een meeting van alle staatshoofden moeten wij Juliana sturen. Zij is ons staatshoofd en is bovendien erg vredelievend, dus dat treft.

Onze nieuwe minister president Marijnen heeft vandaag zijn regeringsverklaring afgelegd. “Hij deelde mee dat de nieuwe regering veel meer prioriteit wil geven aan de oplossing van de woningnood. Het streven is erop gericht in 1970 een bevredigend evenwicht op de woningmarkt te kunnen bereiken.” Een mooi streven, maar niet gehaald, stellen wij zestig jaar later met leedwezen vast.

De leider van de PvdA, professor Anne Vondeling, is nog steeds boos over "hoe de PvdA door de KVP-informateurs aan de dijk is gezet. De KVP moet beseffen dat ze met dergelijke methoden kwade vrienden maakt. Vondeling zei uit de gang van zaken de les te hebben getrokken dat de confessionele partijvorming een gevaar is voor de goede werking van de parlementaire democratie.” Now, put that in your pipe and smoke it, Wopke Hoekstra. Jullie hadden toen 76 zetels, en nu ?

Foto: MP Marijnen (midden) en vlnr de ministers Andriessen, de Jong , Witteveen, Schouwenaar Franssen, Biesheuvel en Scholten, net beëdigd door HM Juul op 24 juli 1963 (Anefo)

29 juli 2023

643 - uit het radionieuws van 29 juli 1963: OUDEN VAN DAGEN

Weinig spectaculair nieuws vandaag op de radio. Veel over De Gaulle, die met enig aplomb zijn standpunten in een langverwachte rede heeft bekend gemaakt. Het ANP: “De Franse president zei dat zijn land een niet-aanvalsverdrag tussen NAVO en Warschaupactlanden niet zal ondertekenen omdat hij er de noodzaak niet van inziet. Frankrijk immers, zei De Gaulle, zal nooit agressie plegen.” Nou, dat is dan logisch.

Om een uur horen we dat in de Duitse stad Oberammergau een 32-jarige inwoner uit Heerenveen is gearresteerd die geld zou hebben gestolen van de voetbalvereniging in Heerenveen. Het ANP: “Hij werd herkend door een stadgenoot die daar op vakantie was.” Ik probeer me voor te stellen hoe dat gaat. Bedachtzaam natuurlijk, eerst stilletjes naar die Polizei, anders is de vogel gevlogen. In ieder geval anders dan in de film ‘Marathon Man’ uit 1976 waarin een concentratiekamp overlevende haar beul ziet lopen in een winkelstraat en, begrijpelijk, helemaal uit haar dak gaat.

Tot slot: “Bejaarden. De Nederlandse bond van ouden van dagen heeft minister Veldkamp voorgesteld een regeling te treffen om bejaarden te laten profiteren van de vakantiegenoegens. De bond wil dat ook ouden van dagen een soort vakantiegeld krijgen.” Uit eigen ervaring: In de maand mei ontving ik geen €736,06 AOW zoals alle andere maanden, maar €455,39 extra. Duidelijk bedoeld om van de vakantiegenoegens te profiteren. Is gebeurd.

Foto: HM Juul en de bejaarden in 1976 (Bert Verhoeff, Anefo)

28 juli 2023

642 - uit het radionieuws van 28 juli 1963: op Jamboree

Klein leed in de grensgebieden, met name in de door Nederland -als schadevergoeding voor de oorlog- geannexeerde gebieden, die binnenkort worden teruggegeven aan Duitsland. Het ANP: “De inwoners van Elten en Tuddern, die Nederlandse goederen hebben gehamsterd, zullen daar weinig voordeel van hebben. Na 1 augustus, als het gebied weer Duits is, zal de belastingdienst in Keulen over het teveel gekochte een navordering heffen.” Jemig, denk ik dan met medelijden. Wordt er eerst jaren met je onderdanigheid gegoocheld, mag je niets bij je steken als je weer Duits wordt. Later zwakt mijn meelij af als het ANP meldt: “Particulieren mogen niet meer dan 10 kilo koffie, 1 kilo thee en 10 liter alcohol in huis hebben.” Als je dat in huis hebt leef je in een permanente staat van hamsteren.

Groot leed als wordt gemeld dat vlak voor een tussenlanding in Bombay een Egyptische vliegtuig in zee is gestort, onderweg van Tokio naar Cairo. Voor de 63 passagiers bestaat geen hoop meer. Rond middernacht: “Onder de slachtoffers is waarschijnlijk een Nederlander. In Tokio is een zeeman uit het Zeeuwse Kwadendamme, de heer A.H. Govers, aan boord van het verongelukte vliegtuig gegaan. Hij moest naar Cairo.” Waarom de redacteur dat laatste zinnetje erbij heeft gezet is mij een raadsel.
Wat de boel erg triest maakt is dat er 26 padvinders uit de Filipijnen aan boord zaten, onderweg naar de grote Jamboree in Griekenland. Dat woord valt vandaag twee keer. Eerder (zie 26 juli 1963) werd overwogen 550 Nederlandse verkenners, over land op weg naar Griekenland, te laten helpen bij de aardbeving in Skopje. Daar heeft men vandaag van afgezien. Ze reizen door naar Marathon, waar de Jamboree wordt gehouden.

Foto: Bij het vertrek van het Nederlands contingent naar Griekenland, 24 juli 1963 (Jac de Nijs, Anefo)

27 juli 2023

641 - uit het radionieuws van 27 juli 1963: 'Betty serveert'

Vandaag allemaal typisch jaren zestig nieuws op de radio. Al om 7 uur: “President Kennedy heeft in een radio- en televisierede gezegd dat het kernstopverdrag een overwinning is voor de mensheid, en niet van Amerika of de Sovjet Unie. Hij gaf een beschrijving van de totale kernoorlog die met niets uit de geschiedenis te vergelijken zou zijn. De toestand op de aarde na afloop zou zo vreselijk zijn dat de levenden jaloers zouden zijn op de doden.” Dan volgt nog veel meer bangmakerij.
Zijn aartsvijand Fidel Castro slaat ook op de trom, bij gelegenheid van de tiende verjaardag van de Cubaanse revolutie. Het ANP: “Castro zei dat president Kennedy hem voor 10 miljoen dollar had opgelicht. De Amerikanen hebben volgens hem maar 43 miljoen dollar betaald voor de vrijlating van 1000 gevangenen, in plaats van de overeengekomen 53 miljoen.” Wonderlijk bericht. Niet te contoleren, maar vooral vanwege het waarom. Ik hang het niet aan de grote klok als ik ben belazerd. Castro wel.
En dan nog een spannend verhaal: “Een Argentijnse jongeman heeft zijn oostduitse verloofde in een sportauto mee naar Westberlijn genomen. Hij had het meisje in de kofferruimte plaats laten nemen en was in volle vaart onder slagbomen van doorlaatpost Charley door gereden. De oostduitse grenswachten waren zo verbaasd toen ze de vuurrode wagen voorbij zagen flitsen dat ze vergaten te schieten.”
Bij al dit internationale machtsvertoon ook huiselijk nieuws: “Tennis. In het internationale jeugdtoernooi in Berlijn is Betty Stöve zeker van een plaats in de halve finale van het damesenkelspel. Zij won in drie sets van het Duitse meisje Pfannenberg.”
Ik lees haar naam voor het eerst. Betty serveert, de jaren 60 zijn begonnen.

Foto: Betty Stöve in 1966 (Eric Koch, Anefo)

26 juli 2023

640 - uit het radionieuws van 26 juli 1963: slecht weer vierdaagse

Deze vrijdag opent het radionieuws met ‘noodweer in Italië’: “Stormen in Italië hebben tot nu toe 20 mensenlevens gekost. Elf daarvan zijn door de bliksem getroffen. Gisteren ontstonden in de buurt van Napels overstromingen door zware regenval.”   
Berichten over noodweer, wereldwijd, lees ik dagelijks in de bulletins van 60 jaar geleden. Het is bar en boos in 1963 en zelf hebben we net een van de koudste winters ooit achter de rug. Dan realiseer je je dat je dit soort berichten nu, anno 2023, direct in de klimaatcrisis plaatst. Toen niet natuurlijk, Greta Thunberg is pas in 2003 geboren.
Vanaf 13.00 uur gaat het bijna alleen nog maar over Skopje, de hoofdstad van Noord-Macedonië, die is getroffen door een heel zware aardbeving. 80% van de historische stad ligt in puin. Zo’n ramp demonstreert de actualiteit van het radionieuws. Om half elf s-avonds: “Het stoffelijk overschot van 200 slachtoffers is geborgen. Het totaal aantal doden wordt op meer dan 1000 geschat.” Anderhalf uur later, om middernacht: “Tot nu zijn 300 doden geborgen. Men vreest dat 2000 mensen zijn omgekomen.” Dat wordt waarschijnlijk veel en veel erger. Ik herinner me Skopje van de foto’s in de krant, een mega ramp.
In het bulletin van acht uur nog een Nederlandse dimensie: “550 Nederlandse verkenners die onderweg zijn naar de jamboree in Griekenland, zullen hun reis onderbreken om hulp te bieden in Skopje.” Oeiii, is mijn eerste reflex. Of Macedonië op 550 Nederlandse padvinders zit te wachten, ik weet het niet. De hopman weet vast raad.
Verder binnenlands nieuws: “Wandelsport. Nijmegen en Apeldoorn hebben vandaag weer de feestelijke intocht meegemaakt van de vierdaagse-wandelaars. Het weer was de wandelaars vandaag gunstiger gezind, dan de afgelopen dagen.” Blij toe.

Foto: de Vierdaagse in 1963 (Eric Koch, Anefo)

25 juli 2023

639 - uit het radionieuws van 25 juli 1963: kilo peren: 6 cent

De hele dag horen we op de radio dat Rusland, Amerika en Engeland eindelijk een eerste akkoord hebben getekend op weg naar het zo verlangde kernstopverdrag. Hoera. Ze zullen geen kernproeven meer doen op het land, in de zee en in de ruimte. West-Duitsland en Nederland reageren enthousiast. In andere landen halen ze de schouders op. Het ANP: “Communistisch China heeft meegedeeld dat het zich niet aan de overeenkomst zal storen. Ook Frankrijk acht zich niet gebonden aan een kernstopverdrag. Het zal zijn atoomprogramma blijven voortzetten, zolang er geen algehele ontwapening komt, aldus de Franse minister Couve de Murville.” Binnen de VS klinkt ook kritiek: “De vroegere vicepresident Richard Nixon gelooft niet dat de Sovjet Unie de koude oorlog wil beëindigen. Het wil alleen veilig stellen wat het bezit. Nixon vindt dat bij alle onderhandelingen met Rusland het westen op de eerste plaats moet aandringen op vrijheid voor volken die tegen hun wil onder communistische dictatuur leven.” Makkelijk lullen vanuit de oppositiebankjes. ‘Eén onderwerp per brief’, stond vroeger op post van het departement.
Verder binnenlands nieuws: “Er zullen dit jaar geen appels worden verkocht beneden een kiloprijs van 10 cent, behalve als ze voor de fabriek zijn bestemd, dan is de minimumprijs 5 cent. Voor peren is de minimumprijs 6 cent, 3 cent voor fabrieksperen.” Ik heb hier geen verstand van maar dit lijkt me bar weinig.
En dan om zes uur: “De twee met scherpe koppen geladen raketten, die een straaljager gisteren heeft verloren, zijn in de omgeving van Ede gevonden. De raketten zullen door technici van de vliegbasis Eindhoven onschadelijk worden gemaakt.” Hoe gaat zoiets? Piloot landt en collega zegt: zeg Fred, waar zijn je raketten? Fred: Tsja, die ben ik onderweg verloren. Het is toch wat.

Foto: Het inpakken der peren (Willem van de Poll, Nat. Archief)

19 juli 2023

638 - uit het radionieuws van 19 juli 1963: dood door wurging

Het regent couppogingen. Was het vorige week in Marokko dat lieden werden gearresteerd omdat ze zogenaamd de koning wilde onttronen, deze week was het in Ecuador raak en gisteren in Syrië. In het ochtendbulletin meldt het ANP dat in Damascus een speciale rechtbank tot onmiddellijke executie van de samenzweerders heeft besloten. Zo kom je wel heel makkelijk van je oppositie af: oppakken, beschuldigen, omleggen.
Verder binnenlands nieuws. “In Amsterdam is gisteravond een 18-jarige vrouw door wurging om het leven gebracht. De politie neemt aan dat de dader een ongeveer 53-jarige man is die de vrouw in haar woning aan de Oudezijds Achterburgwal heeft bezocht.” Mooi, ongeveer 53 jaar.   
Tegen middernacht horen we het vervolg: “De 47-jarige bankwerker uit Utrecht, die heeft bekend de moord te hebben gepleegd, blijkt geestelijk te zijn gestoord. De man heeft verteld dat hij naar Amsterdam was gereisd met het plan een vrouw te vermoorden. Volgens zijn zeggen voelde hij zich levensmoe en wilde hij uit de maatschappij worden verwijderd.” Zou dit vandaag de dag ook zo op het nieuws worden rond getoeterd? Te wrang, naar mijn idee.
Wie daar iets zinnigs over kon zeggen was dr. Baan, de naamgever van het Pieter Baan centrum. Onder het kopje ‘baan voor Baan’ horen we om half elf: “De hoogleraar psychiatrie aan de Groningse universiteit, professor Baan, krijgt een functie bij de Wereldgezondheidsorganisatie van de VN.” Even checken hoe dat zat. Omdat de universiteit, tegen eerdere afspraken in, Baan verplichtte om in Groningen te wonen, nam hij ontslag en vertrok hij naar Geneve. Minister Kruisinga haalde hem in 1969 terug en maakte hem hoofdinspecteur van de Geestelijke Gezondheidszorg. Vrij snel kreeg Kruisinga met de progressieve Baan een hoogoplopend conflicten, oa over de kwestie Dennendaal. Baan stierf in 1975 op 62 jarige leeftijd.

Foto: raamprostitutie in Amsterdam (creative commons)

18 juli 2023

637 - uit het radionieuws van 18 juli 1963: één moord per uur

Het ANP: “Tijdens de internationale beroepenwedstrijd voor jonge vaklieden in Dublin heeft de heer Witte uit Zuiddorpe de gouden medaille voor timmerwerk gewonnen. De heer Hut uit Beerta kreeg de gouden medaille voor schilderwerk.” Verder wonnen landgenoten nog zilver en brons met meubelmaken, metselen en loodgieten. Geen idee wie meedeed, maar ons land viel stevig in de prijzen.
Het ANP deed vandaag een ernstig beroep op het voorstellingsvermogen, zoals “Het aantal misdaden in de VS stijgt bijna vier maal zo snel als de bevolking.” Wat betekent dat? “Gemiddeld wordt in Amerika ieder uur een moord gepleegd en elke 35 seconden een inbraak. Eén op de vier misdrijven kon worden opgelost.” Ik zou zeggen, proficiat.
Om 8 uur meldt het ANP dat graan, onderweg van de VS naar Oostenrijk is zoek geraakt. “Een half jaar geleden werd het graan, dat een waarde had van meer dan 100 miljoen gulden, afgeleverd in Hamburg en Bremen. Daar is men het spoor bijster geraakt. Men vermoedt dat het met winst van de hand is gedaan.” Nee, Kaiserbrötchen van gebakken! Maar stel dat een kilo graan een kwartje kostte, dan gaat het om 400.000 ton graan. Het spoor bijster?
Tot slot, morgen begint de bouwvak. “Onder de tienduizenden weggebruikers zullen velen zijn met weinig rijervaring. Een ervaren automobilist kan ten hoogste 600 km per dag afleggen. Een kort oponthoud voor een hapje eten na de eerste drie uur is aan te bevelen, verder na elke 150 kilometer.” “De ANWB schat dat 7 miljoen Nederlanders buiten hun woonplaats hun vakantie zullen doorbrengen. Zeker 2 miljoen landgenoten gaan over de grenzen.” Eén daarvan was ik: de familie van W vertrok met z'n zessen in de auto en een tent op de imperiaal naar de Ardennen.

Dit is Oud-nieuws 637. Meer op www.devrolijkejaren60.nl Foto: PC Jones Mizen discovers Mary Ann Nichols 1888 (public domain)

17 juli 2023

636 - uit het radionieuws van 17 juli 1963: parkeren

Om 13.00 uur meldt het ANP: “Overal in Frankrijk zijn vanochtend korte stakingen bij openbare nutsbedrijven gehouden, uit protest tegen het wetsvoorstel dat dergelijke bliksemacties in de toekomst onmogelijk wil maken. Het schrijft de vakbeweging voor elke staking vijf dagen van te voren bekend te maken en ook de duur ervan mee te delen.”   Dat lijkt me inderdaad wel een wet waar je met overtuiging tegen kunt zijn. Maar laat dat maar aan de Fransen over. Het ANP: “De stakingen hebben met name in Parijs veel ongemak veroorzaakt. Om half tien werd bij de elektriciteitsbedrijven het werk neergelegd. Het gevolg was dat niet alleen in alle huizen en fabrieken de stroom uitviel maar ook de ondergrondse niet kon rijden. Bij de radio staakten de technici en het programma personeel. Bij de PTT weigerde men telegrammen op te nemen en telefoongesprekken door te geven. Het bus- en trein personeel staakte, evenals het grondpersoneel van de Franse luchthavens. Het vervoer in Parijs kwam volkomen stil te liggen doordat ook de taxi’s in de garages bleven.”
Ik kan me niet herinneren dat hier bij ons de zaak zo volkomen is plat gelegd. Ik moet er niet aan denken. Alle stroom eraf, dat zou een chaos veroorzaken die zijn weerga niet kent. Of het nu stakers zijn of hackers uit een ver land, houd alsjeblief de stroom er op, jongens.
Verder binnenlands nieuws: B&W van Amsterdam hebben een verkeersnota gepresenteerd. Er moet tot 1975 jaarlijks 100 miljoen worden geïnvesteerd, er is een ‘metrobureau’ opgericht en men wil langparkeerders weren uit het centrum. Dat is, anno 2023, goed gelukt met een tarief van €7,50 per uur.

Foto: Parkeerproblemen in Amsterdam, 17 juli 1963 (Harry Pot, Anefo)

16 juli 2023

635 - uit het radionieuws van 16 juli 1963: Delftenaren

Demissionair minister van landbouw Vic Marijnen (46) wordt de nieuwe formateur en mag proberen wat De Kort, Beel en De Quay niet lukte, een nieuw kabinet op poten zetten.
Verder binnenlands nieuws: Arnhem gaat 200 parkeermeters kopen en plaatsen. “Het tarief moet nog worden vastgesteld.”
Philips kondigt aan in 1966, als het bedrijf 100 jaar bestaat, een elektronisch centrum te openen. In een modern gebouw zal een beeld worden gegeven van moderne technische ontwikkeling. Dat moet het Evoluon zijn. Ik hoop dat ze het strakker plannen dan de bouwers in Delft. Het ANP: “In Delft is de bouw van het aulacomplex voor de Technische Hogeschool ruim een jaar achter op het tijdschema. In 1958 waren de kosten van het project geschat op 3 miljoen gulden, maar dat is nu opgelopen tot 10,5 miljoen.” En dat is de hogeschool waar de architecten en de constructeurs worden opgeleid. Leve de ontwikkelaars die een project binnen tijd en budget weten te realiseren.
In de VS worden plannen ontwikkeld om aan de kust van New England “de getijden te gebruiken voor het opwekken van elektriciteit. Het departement heeft president Kennedy verzocht een miljard dollar voor dit project uit te trekken.” Het toeval wil dat ik voor mijn studie historische geografie een keer de getijdenmolens in Zeeland en West-Vlaanderen in kaart moest brengen. En wat bleek: in de late Middeleeuwen tot diep in de 17e eeuw waren er tientallen van zulke molens in bijna alle oude havenstadjes. Ik heb me vaak afgevraagd waarom, zeker in gebieden waar het tij 10 of 12 meter bedraagt, het niet lukt serieus kracht te winnen uit eb en vloed. Maar dat moeten die bouwers in Delft uitzoeken, als ze nog geld over hebben.

Foto: De aula van de TH-Delft, rijksmonument.  (Johan Bakker)