754 - uit het radionieuws van 27 november 1963: Marga Klompé, eredoctor

“De universiteit van Leeds heeft een eredoctoraat toegekend aan mejuffrouw Klompé, de oud-minister van maatschappelijke werk.” Why? Als emancipatoir rolmodel? Het waarom zegt het ANP er niet bij. 
Al weken wordt het nieuws beheerst door de verwachte loonstijgingen (tot 13%) en de daar logisch op volgende prijsstijgingen. Anticiperend op deze voorspelde prijsstijgingen houden fabrikanten hun voorraden vast, zodat ze er meer voor kunnen beuren. Deze kunstmatige schaarste leidt tot prijsstijgingen, nu al, terwijl er over de loonstijging nog geen akkoord is. De kamer eist van de regering om in te grijpen. Men wil een ‘prijsstop’, nu. 
Dat doet me denken aan de schrikbarende prijsstijgingen eind vorig jaar. Alles werd zomaar tientallen procenten duurder, want ja, energiekosten. Vlees, groente, fruit, eieren maar ook meubels, vakanties, taxi’s, begrafenissen. Niks prijsstop. Nu het met die energiekosten weer meevalt, zie ik de prijzen niet dalen. Dat gaat de nieuwe regering vast regelen.
En er is nog een moord-op-Kennedy-nawee. In Texas, waar hij weinig populariteit genoot, schijnen kinderen te hebben gejuicht toen ze hoorden over de aanslag. Omdat kinderen geen haat kennen moeten ze de gevoelens van hun ouders hebben weerspiegeld. "Later heeft een onderwijzeres echter gemeld dat op haar school leerlingen eveneens juichkreten hebben geslaakt en hebben geroepen ‘we zijn vrij’.”   Dus meer een soort van ijsvrij, maar dan anders.

Foto: Regeringsdiner aangeboden aan de leden van de Nieuw Guinea Raad. Minister Klompé en mevrouw Tokoro. 11 december 1961 (Jac. de Nijs, Anefo)

753 - uit het radionieuws van 26 november 1963: ingenieur Jean Leering

Langzaamaan wordt het nieuws rond de dood van Kennedy verdrongen door het alledaagse. Ook belangrijk, maar in het licht van het wereldgebeuren soms wat triviaal, als gebracht op de nationale radio. Zoals om 18.00 uur: “De politie van Haarlem, Heemstede en Bloemendaal zal automobilisten vragen in december en januari binnen de bebouwde kom met gedimde koplampen te rijden in plaats van met stadslichten. De politie is van mening dat de stadslichten van veel auto’s zo weinig licht geven dat ze een gevaar opleveren voor de veiligheid. De automobilisten in deze gemeenten zullen briefkaarten krijgen waarop ze hun mening over het gebruik van dimlicht kenbaar kunnen maken.” Wat een nieuws. En wat een krachtig bestuur. Met een enquête over de lampjes! Misschien gelijk meenemen hun mening over het onnodig gebruik van de claxon, bijvoorbeeld bij vertrek met de oto na aangenaam familiebezoek op zondagmiddag.

Leuker vind ik het bericht uit Eindhoven. “Tot directeur van het Van Abbemuseum is benoemd ingenieur J. Leering. Hij zal meester de Wilde opvolgen die directeur is geworden van het Stedelijk Museum in Amsterdam. Ingenieur Leering vervult op het ogenblik nog zijn militaire dienstplicht.” Dat is opvallend, dus even zoeken. Deze in Delft opgeleide bouwkundig ingenieur Jean Leering (1934-2005) was dus vandaag nog maar 29 jaar. Kennelijk een beloftevolle man.

Foto: Jean Leering (Van Abbemuseum)

752 - uit het radionieuws van 25 november 1963: rouwen en wantrouwen

Het wantrouwen is gezaaid: “Het Amerikaanse volk wil weten hoe zeker het is dat Oswald de president heeft gedood. En of misschien Oswald het zwijgen is opgelegd voordat hij iets kon loslaten over de aanslag. In Dallas wordt gesproken over een mogelijke samenzwering die beide moorden zou omvatten.” Verder is de begrafenis van president Kennedy de hele dag in ieder bulletin het grote onderwerp. Naast ontzetting over wat is gebeurd, wordt het ook een demonstratie van wat in de moderne wereld op zo’n korte termijn kan worden georganiseerd. “Zestig landen waren vertegenwoordigd door vorstelijke personen, presidenten en regeringsleiders. Televisiekijkers in 25 landen in oost en west hebben de plechtigheden op televisie kunnen zien.”

Ander nieuws: “Het Vaticaans Concilie heeft het dekreet over moderne communicatiemiddelen goedgekeurd. Op uitgevers, filmproducenten en acteurs wordt een beroep gedaan een morele code op te stellen voor hun beroepen.”
Leuk geprobeerd, maar dat werkt niet. Daarom hadden we in Nederland tot 1968 naast de officiële Filmkeuring nog een aparte keuring voor de katholieken, uitgevoerd door de KFC, de Katholieke Film Centrale. Die wisten wat goed was voor de kijker. Bij een beetje bloot of een amoreel thema volgde onherroepelijk classificatie D, ontoelaatbaar voor publieke vertoning. Wel leuk eigenlijk, dan kon je tenminste nog iets stiekems doen en van ‘verboden vruchten’ proeven. Die tijd is voorgoed voorbij.

Foto: Bloemenzee bij Nieuwe RAI, Amsterdam 25 november 1963 (Jac de Nijs , Anefo Nationaal Archief)

751- uit het radionieuws van 24 november 1963: Jack Ruby

Vanuit de hele wereld reizen regeringsleiders en staatshoofden naar Washington om de begrafenis van JFK op Arlington bij te wonen. Vanuit Nederland gaan Bea en Luns, die samen reizen, en Benno in een apart vliegtuig. Wellicht zelf aan de stuurknuppel?
“In Amsterdam hebben duizenden mensen gedefileerd langs het portret van wijlen president Kennedy dat is opgehangen bij de ingang van het nieuwe RAI-gebouw. Rond het portret ligt nu een kleine zee van bloemen. Naast veel ouders met kinderen kwamen ook gezelschappen in bussen en klassen van zondagsscholen.”
En dan om 18.33 uur: “Lee Oswald, verdacht van de moord op Kennedy, is door een onbekende neergeschoten en naar het ziekenhuis afgevoerd.” Later op de avond volgt een completer verslag: Oswald is voor de deur van het gerechtsgebouw doodgeschoten door Jack Ruby, een nachtclubeigenaar uit Dallas, die volgens de politie “zijn daad uitsluitend pleegde uit haat jegens de moordenaar van de president. Ook had hij mevrouw Kennedy het verdriet willen besparen van een lang proces.”
Tegen middernacht: “De politie in Dallas acht de zaak van de moord op president Kennedy gesloten, nu de verdachte Lee Oswald is doodgeschoten. Politiekapitein Fritz, belast met het onderzoek, herhaalde dat de bewijzen die tegen Oswald waren verzameld, voldoende waren om hem ter dood te veroordelen.”
Case closed, zeggen we dan in Nederland. Binnen twee dagen, dat is best snel, vind ik. Afijn, oordeelt u zelf.

Foto: Jack Ruby, 24 november 1963 (Dallas Police, public domain)

750- uit het radionieuws van 23 november 1963: Lee Harvey Oswald

The day after. De hele dag extra bulletins over de naschok van de moord op John F. Kennedy. Tientallen ‘telegrammen van rouwbeklag’ worden geciteerd, een term die we nu niet meer gebruiken. Overal vlaggen halfstok, ernstige muziek op de radio, ook in Rusland, honderden mensen rond de Amerikaanse ambassade in Den Haag, tot diep in de nacht en vandaag opnieuw. Een korte schets van Lyndon B. Johnson, de nieuwe president, die zegt: ‘ik zal mijn best doen, dat alles wat ik kan doen.’
En dan de vermeende dader, Lee Harvey Oswald. De dag wordt ermee geopend en aan hem worden heel veel pagina’s besteed. Het ANP om 13.00 uur: “Oswald is officieel in staat van beschuldiging gesteld, maar hij heeft na een verhoor van tien uur niet bekend. De districtsrechter heeft meegedeeld dat tot nu toe uit niets is gebleken dat er iemand achter Oswald staat.”
Om 18.00 uur: “De officier van justitie in Dallas meent dat er genoeg bewijsmateriaal is verzameld om de gearresteerde Lee Oswald te kunnen veroordelen wegens moord op president Kennedy. De politie heeft op het wapen waarmee het dodelijk schot is gelost geen vingerafdrukken kunnen vinden. Ondertussen blijft Oswald alles ontkennen. Volgens de politie is hij erg intelligent en op hooghartige toon noemt hij elke beschuldiging tegen hem belachelijk.” Als we bij één kwestie kunnen voorspellen ‘wordt vervolgd’ is het wel deze.

Foto: Lee Harvey Oswald op 23 nov 1963  (Dallas police / Warren Commission)

749- uit het radionieuws van 22 november 1963: Kennedy vermoord

De hele dag gebruikelijk nieuws, niets bijzonders, en dan om 19.55 uur: “In Dallas, in de Amerikaanse staat Texas, is een moordaanslag gepleegd op president Kennedy. Volgens de eerste berichten is de Amerikaanse president zeer ernstig gewond.
20.00 uur: “Verslaggevers ter plaatse aanwezig hoorden drie salvo’s, kennelijk gelost uit een automatisch vuurwapen. Congreslid Conally, die ook in de auto zat, werd in de borst getroffen. Het is niet bekend of mevrouw Kennedy ook is geraakt.” Nadat het ANP heeft gemeld dat de regering volgend jaar het luistergeld van 12 naar 18 gulden wil verhogen, gaat het verder: “Nog een bericht over de aanslag: Het congreslid Thomas heeft gezegd dat president Kennedy en congreslid Conally allebei nog in leven zijn. Ooggetuigen hebben een man en een vrouw gezien die over een pad klauterden boven de plaatse van de aanslag. In het ziekenhuis is een katholieke geestelijke ontboden.”
20.38 uur: “De Amerikaanse president is overleden !!!! Om kwart voor negen komen we met een nieuwe uitzending.”
20.45 uur: De president van de VS, John Kennedy, is als gevolg van een aanslag, overleden. Twee priesters hebben meegedeeld dat hij om 8 uur is overleden aan een kogelwond. Om 9 uur volgt een extra uitzending.”
21.00 uur: “Minister-president Marijnen heeft verklaard diep geschokt te zijn door de doodstijding van president Kennedy. Als deze daad niet door een waanzinnige is gedaan maar door een politiek fanaticus dan vervult mij dit met gevoelens van de diepste verontwaardiging. Wat betreft de internationale politiek noemde hij de dood van de Amerikaanse president een ramp.” Daarna de hele avond bulletin na bulletin met een steeds completer beeld wat is gebeurd en waarin we horen dat echtgenote Jacky Kennedy erbij was toen hij stierf en daarna een zenuwinzinking kreeg, dat Lyndon Johnson is ingezworen, dat JFK de vierde US-president is die is vermoord en dat ene Lee Oswald is gearresteerd. En dan dezelfde avond al talloze reacties van wereldleiders, de Paus, ons vorstenhuis, onze fractievoorzitters. Iedereen die er toe doet spreekt afschuw uit en stuurt dat in evenveel min of meer gelijkvormige telegrammen naar het Witte Huis. Eén springt eruit. Het ANP: “President de Gaulle heeft verklaard dat president Kennedy is gestorven als een soldaat, in dienst van zijn land. Uit naam van het Franse volk, dat altijd een vriend is geweest van het Amerikaanse volk, groet ik dit grote voorbeeld en deze grote geest. Aldus president de Gaulle.” Groeten? Ik vermoed dat hij salueerde, meer in de betekenis van eer betonen. Maar who cares? De wereld is niet meer hetzelfde, een nieuw tijdperk is begonnen.

Foto: the president, Jacky Kennedy, John Conally and his wife Nelly, Dallas 22 nov 1963, minutes before the assassination (Walt Cisco, Dallas Morning News)

748- uit het radionieuws van 21 november 1963: the Birdman of Alcatraz

Het ANP om 8 uur: “De speciale politieke commissie van de VN heeft aangedrongen op nieuwe pogingen om de Palestijnse vluchtelingen de keus te geven tussen terugkeer naar Israël of schadeloosstelling. 83 landen stemden voor, alleen Israël was tegen. De resolutie was ingediend door Amerika dat wees op de financiële offers van de VN voor de inmiddels meer dan een miljoen Arabische vluchtelingen.”
Binnenlands nieuws: “De Maas is buiten haar oevers getreden, vroeger dan andere jaren. In de dorpen Itteren en Bergharen staan de straten blank.” Dat zal de komende halve eeuw zich ieder jaar herhalen. Met in het NOS-journaal ook ieder jaar bewoners die in heerlijk zangerig Limburgs uitleggen dat ze net nieuw parket hadden aangelegd. En dan verontwaardigd: ‘Den Haag, waar zijn jullie mee bezig?’
Tot slot: “In Amerika is de beroemde vogelkenner Robert Stroud overleden. Hij was 73 en heeft wegens moord meer dan 50 jaar in de gevangenis doorgebracht, waarvan 40 jaar cellulair in Alcatraz. Hij was als vogelkundige autodidact: hij kreeg belangstelling voor het onderwerp toen hij een gewonde spreeuw op de binnenplaats van Alcatraz aantrof. Stroud schreef veel boeken over vogels die als gezaghebbend worden beschouwd.”
Apart verhaal. Op Wikipedia blijkt zijn bestaan uitgebreid beschreven. Misbruikt in zijn jeugd, ontspoord, twee moorden en eenmaal doodslag, levenslang, maar erg slim en erg sympathiek voor zijn buddy’s. Mooie kop ook.

Foto: Robert Stroud US Federal Prisoner in the 1920s (public domain)

747- uit het radionieuws van 20 november 1963: 'mijn tandjes'

Hilarisch nieuws uit Frankrijk: “In Pontivy is de enige fabriek voor kunsttanden door brand verwoest. Een voorraad van 12 miljoen tanden is verloren gegaan. Van de 6-duizend bronzen tandvormen zijn de meeste gesmolten. Het zal zeker 15 tot 20 jaar duren voor die zijn vervangen.” Dit verklaart de Franse karakteristiek uit de jaren 70 en 80: een Frans boertje dat, met alpinopet en bijna tandeloze mond, op een markt in de Dordogne zijn geitenkaasjes verkoopt.
De eerste bewoners van Swifterbant hebben vandaag hun nieuwe huis betrokken. Het moeten er duizend worden. Inmiddels, in 2023, zijn de eerste huizen al geregistreerd als Rijksmonument.
Dan het gas. In de Tweede Kamer wordt het energiebeleid van minister Andriesen besproken, met name de exploitatie van ‘onze’ 1100-miljard m3 aardgas. “De heer Nederhorst (PvdA) merkte op dat als hij had kunnen vermoeden hoe groot de voorraad was, hij nooit had ingestemd met de nu geldende winstverdeling tussen het rijk en de oliemaatschappijen. Want de winsten die de NAM op de exploitatie van Slochteren zal maken gaan voor een groot deel naar het buitenland. Hij vroeg de minister bij nieuwe concessies een groter winstaandeel voor de staat te bedingen.”
Het bleek uiteindelijk bijna 3000-miljard m3 te zijn. Het verhaal is bekend: de winst ging direct naar de grote jongens; over de schade moeten we nog eens goed nadenken.

Foto: kunstgebit (museum Rotterdam)

746- uit het radionieuws van 19 november 1963: weglopen

Een saaie, regenachtige dinsdag met even saai nieuws, zoals over HKH Beatrix die een bezoek brengt aan Hare Majesteits onderzeeboot ‘Zeehond’. Of dat de BVD slechts heel sporadische telefoongesprekken afluistert; de klik die mensen menen te horen betekent niets, dat is iets technisch. En over onze minister van OKW die zijn Belgische collega op bezoek heeft “om de spelling van het Nederlands te bespreken. In februari 1964 komen de bewindslieden opnieuw bijeen.” Ja, duh. Lekker belangrijk.

Dan ineens: “De vier scholieren uit Groningen die 14 dagen geleden van huis wegliepen zijn weer thuis. De vier jongens van 17 jaar namen de trein naar Bremen en zijn vandaar via Oostenrijk en Italië doorgereisd naar Tunis. Overal probeerden ze werk te vinden maar dat lukte niet. Toen één van de jongens ziek werd kwamen ze per vliegtuig terug en namen hun intrek in een Amsterdams hotel. Daar zijn ze gepakt en naar hun ouders in Groningen gebracht. Eén van de jongens had voor vertrek 3500 gulden van zijn vader meegenomen. Daarvan was nog 1000 gulden over.”
Heerlijk. Dank je wel, ANP voor dit item. Zo kan het dus ook; je bestaan naar je eigen hand zetten. En Christelijk als we zijn in dit land, met een verwijzing naar ‘de verloren zoon’ anekdote ben je thuis altijd weer welkom. Toch een inspirerend bulletin op deze druilerige novemberdag.

Foto: Liftende jongen met bestemming Parijs (NN, Anefo)

745- uit het radionieuws van 18 november 1963: nattigheid

Het ANP: “De Nederlandse landbouwkolonie in Brazilië, Holambra, is uitgekozen als internationaal opleidingscentrum voor agrarische bedrijfsleiders uit Latijns Amerika. De Nederlandse boeren daar hebben veel succes geboekt bij de landbouwhervorming.” Dat er werk aan de winkel is horen we in het avondbulletin: “1500 miljoen mensen, dat is ongeveer de helft van de totale wereldbevolking, lijden aan ondervoeding door gebrek aan voedsel. Dat werd vastgesteld op de tweejaarlijkse FAO conferentie in Rome.” Ik heb me onlangs laten vertellen dat er nu meer mensen lijden aan overgewicht dan aan ondervoeding. Wat daarvan te denken? Is in ieder geval ook niet goed.
Binnenlands nieuws: “Voor de achtste cursus ‘Openbaar Kunstbezit’ die in januari begint is de 100.000ste abonné al ingeschreven.” Geërfd uit mijn vaders boekenkast: 40 blauwe klappers met kleurenplaten en toelichtende teksten. Leerzaam voor uw opgroeiende kinderen, en die had toen iedereen. 
In heel west Europa is het hondenweer. Stormen teisteren de kusten, veren worden uit de vaart genomen, schepen slaan van hun ankers, bomen waaien om en regen, overal regen. “In het Zuid-Hollandse Nootdorp is een kleuterschool in elkaar gewaaid, even na vieren, net nadat de school was uitgegaan.” Wat een weer.

Foto: Wateroverlast op het Weteringcircuit in Amsterdam, 18 november 1963 (F.N. Broers, Anefo)

744 - uit het radionieuws van 17 november 1963: botsing Ajaxbus

In het kader van de bangmakerij horen we bij het ANP regelmatig gruwelijke berichten over willekeur en hardvochtigheid in het communistische Oostblok. Vandaag is het opnieuw schrijnend. In Warschau had een 21-jarige jongen levenslang gekregen omdat hij had gevochten met een agent van politie. Levenslang is erg lang, zal hij hebben gedacht, dus hoger beroep. “Het opperste gerecht veranderde de levenslange celstraf in de doodstraf. Tegen deze straf is beroep niet mogelijk.” Ofwel, wie durft er nog ooit op de CPN te stemmen.
Verder is deze zondag als gewoon op zondag gevuld met sportuitslagen en verkeersongelukken. Als ultiem dieptepunt vandaag een sport-ongeluk-combinatie:   “Op de rijksweg 26 (Den Bosch-Utrecht) is onder Vianen een verkeersongeluk gebeurd waarbij een bus met spelers en officials van de Amsterdamse voetbalclub Ajax in botsing kwam met twee personenauto’s. De bestuurder van één van de wagens, een inwoner uit Tiel, kwam om het leven. Drie anderen raakten gewond. De inzittenden van de bus liepen geen letsel op. De Ajax-spelers waren op terugreis uit Tilburg, waar zij vandaag tegen Willem II hebben gespeeld.” Een traumatische ervaring, lijkt me. Maar dan wel na winst met 0-4. Kijk maar.

Foto: Uitslagen 2e ronde KNVB-beker, voor het 18.00 uur bulletin van 17 nov. 1963:     5. Willem II – Ajax 0-4

743- uit het radionieuws van 16 november 1963: keuring militaire dienst

Hoe actueel wil je het hebben: “Den Haag krijgt een tweede gemeentelijk bejaardencentrum. Het complex komt in uitbreidingsplan Vrederustweg en zal 234 flatwoningen omvatten.” Het is inmiddels, lees ik, een verpleegtehuis voor geriatrische revalidatie. Doelstelling: zo snel mogelijk weer naar huis. 
Dan het leger: “De regering voelt er niets voor alleen hen in militaire dienst te roepen die bij de keuring lichamelijk en geestelijk aan de hoogste eisen voldoen. Zij meent dat dit een onnodig en onaanvaardbaar verlies aan mankrachten zal veroorzaken. In de afgelopen 12 jaar zijn 18.000 militairen afgekeurd vanwege aanpassingsmoeilijkheden. In de laatste 8 jaar hebben zich in de krijgsmacht 29 gevallen van zelfmoord voorgedaan en 164 pogingen daartoe. Een en ander in antwoord op vragen van Tweede Kamerlid de heer van Dis.” Ik vermoed dat in de loop der jaren de cijfers van militaire dienstkeuring een steeds minder betrouwbaar beeld geven van de geestesgesteldheid van ‘onze jongens’. Wie zich instabiel gedroeg werd al gauw met S5 naar huis gestuurd, wat helemaal de bedoeling was.
En waar doen we het voor? “Vorig jaar zijn acht openbare schuilplaatsen gebouwd die bescherming bieden aan 6200 personen. In totaal kunnen nu ongeveer 33.000 mensen een plaats vinden in de schuilplaatsen in ons land.” Zouden die dat weten? Hebben die een S in hun paspoort waarmee je dan naar binnen mag?

Foto: Dienstkeuring. Verpleegster doet ogentest. (Willem van de Poll, coll Nat. Archief)

742 - uit het radionieuws van 15 november 1963: de onbekende soldaat

Het ANP om 8 uur: “Ook vanmorgen zijn in een groot deel van het land de bussen niet uitgereden. De minister van Defensie heeft afwijzend beschikt op een verzoek om militaire bijstand in verband met de staking van de buschauffeurs. Militairen worden alleen ingeschakeld in gevallen van een noodtoestand. En daarvan is volgens het ministerie tot nu toe niets gebleken.”
Buitenlands nieuws: “Het Instituut voor Russisch-Amerikaanse betrekkingen in Moskou heeft vandaag een bijeenkomst gehouden ter gelegenheid van 30 jaar diplomatieke betrekkingen. Mevrouw Chroesjtsjov was aanwezig maar van Amerikaanse zijde is niemand verschenen.” Raar feestje dus, heeft alles te maken met de arrestatie van de Amerikaanse professor Barghoorn, beschuldigd van spionage. Voor de Amerikanen ontoelaatbaar, en nu ligt alles op zijn gat. Een grote groep Russische schrijvers en wetenschappers, die twee weken langs Amerikaanse universiteiten zou gaan toeren en net geland in New York, is nergens meer welkom. 
Van een heel ander kaliber een affaire in Parijs. “Kapelmeester Monmêge van de militaire politie zette na de kranslegging bij het graf van de onbekende soldaat de verkeerde muziek in. President De Gaulle was bijzonder ontstemd over het gedeeltelijk mislukken van de plechtigheid. Vandaag werd bekend dat de kapelmeester dertig dagen arrest heeft gekregen.” Vind ik wel een mooie ‘claim to fame’ als je De Gaulle uit zijn humeur hebt gekregen.

Foto: Graf van de onbekende soldaat onder de Arc de Triomph in Parijs, 1930 (public domain)

741 - uit het radionieuws van 14 november 1963: Reina Prinsen Geerligs

Wonderlijk bericht om de dag mee te openen: “De douane in New York stelt een onderzoek in naar een lading vodden die naar Nederland wordt verscheept. Tussen de balen zijn drie Amerikaanse vlaggen gevonden. De douane is nu van plan de hele lading van 200 balen te controleren.” Is dat een soort heiligschennis? Wat moet je met een oude vlag? Opeten, verbranden, begraven, opsturen naar de Home-Office?
Dan om 13.00 uur: “De Reina Prinsen Geerligs prijs voor auteurs beneden de 25 jaar zal dit jaar niet worden toegekend. De jury meent dat geen van de 60 inzendingen aan proza, poëzie en toneelstukken voor de prijs in aanmerking komt.”   Een mager jaar blijkbaar. Klinkt bekend, deze prijs, maar ze is in 1979 voor het laatst uitgereikt. Ik vermoed dat het geld op was.
Dan het grote thema van deze dagen: “Minister Andriessen heeft gewaarschuwd dat het tot begin volgend jaar rustig moet zijn op het prijzenfront.” Overal gaan lonen omhoog, geen wonder dat door de verhoogde productiekosten de prijzen ook gaan stijgen. Wie nog geen loonsverhoging heeft bedongen ziet de bui al hangen. Daarom staakten vandaag de buschauffeurs uit het streekvervoer. Honderdduizenden werden gedupeerd. “Veel mensen namen de fiets of gingen liften.” Dat doet me goed, ik ben een goot voorstander van liften.

Foto: Verzetsheldin Reina Prinsen-Geerligs (1922-1943) Omgebracht in kamp Oraniënburg in Duitsland. Haar ouders hebben na haar dood een naar haar vernoemde literaire prijs in het leven geroepen. (public domain)

740 - uit het radionieuws van 13 november 1963: boem

Het ANP: “De Cubaanse regering heeft een dienstplicht afgekondigd voor alle mannen van 17 tot 45 jaar. Ook vrouwen van 17 tot 35 zullen zich moeten laten registreren. In Havanna is voorts bekend gemaakt dat vier spionnen zijn terechtgesteld.” Tot zover dit reguliere blokje hardvochtigheid uit de communistische wereld, opdat wij goed beseffen welk een voorrecht wij genieten hier in het vrije westen te leven. Hosanna in den hoge.
Wij hebben onze portie gehad in 40-45. Daar worden we aan herinnerd als in het parlement minister Scholten van justitie wordt bevraagd over zijn gratiëring-beleid, meer speciaal inzake de vier van Breda. “Meester Berkhouwer, VVD, meende dat deze vier tot zo’n onpeilbare diepte van onmenselijkheid zijn gezonken dat een gratiëring welhaast ondenkbaar moet worden geacht. Freule Wttewaall van Stoetwegen, CHU, vond dat deze uitspraak te ver ging voor een kamerlid. De kamer mag pas oordelen achteraf. Freule Wttewaall kon zich voorstellen dat de minister enige tijd nodig heeft om zich op deze uiterst gevoelige kwestie te beraden.”
Wat een wellevendheid en wat een mededogen, daar in het parlement. Hoe krijgen we dat ooit terug? 
In Texas is oud-en-nieuw al begonnen. Op een assemblagefabriek voor kernwapens (oogje naald) is een munitieopslag met 30 ton TNT ontploft. Tot 16 kilometer in de omtrek zijn alle ruiten gesprongen. Dat is van down-town Purmerend tot in Uithoorn. Best ver.

Foto: The explosion at Medina Annex, in San Antonio, on November 13, 1963. (37th TRW Office of History and Research)

739 - uit het radionieuws van 12 november 1963: draadbeeld

“De PTT vindt dat het zogenoemde draadbeeld genoeg gunstige perspectieven biedt om de ontwikkeling van het systeem te bevorderen.” Opvallend dat ze er toen al mee bezig waren. In mijn beleving zouden we nog heel lang met tv-antennes klooien voordat kabeltelevisie zijn intrede deed. 
Later op de dag: “De algemene vergadering van de Verenigde Naties heeft aangedrongen op stopzetting van alle kernproeven. Een bijzondere VN-commissie had gerapporteerd dat de mensheid zal zijn gebaat met elke maatregel tot vermindering van straling, zelfs die van lichtgevende horloges.” Dat herinner ik me, onder de dekens met het horloge dat ik voor mijn eerste heilige communie had gekregen. En dan de wijsneuzerige opmerking van mijn oudere broer erbij dat ik moest uitkijken omdat die lichtgevende wijzertjes gevaarlijk zijn. Had hij op het radionieuws gehoord, blijkt nu.
Tot slot: “Op een van de Samoa-eilanden is een bootje aangespoeld met aan boord de 70-jarige Amerikaan William Willis, die sinds vorige maand werd vermist. Hij is met twee katten aan boord vier maanden geleden vertrokken uit Peru voor een tocht over de Stille Oceaan met een zeilboot op drie drijvers. Onderweg verloor hij het radiocontact met de wal en raakte zijn roer beschadigd.” Goed dat het ANP hierover berichtte. Ze lieten ze hun licht schijnen op vrije geesten die deden waar ze zin in hadden. Meer van dat.

Foto: Kabeltelevisie in Dacca (Mumpuni, creative commons)

738 - uit het radionieuws van 11 november 1963: autoradio's

Uiteenlopend nieuws vandaag. Voor iedereen belangrijk: de posttarieven gaan omhoog. De porto voor een brief gaat van 4 naar 5 cent. Dat klinkt pietluttig maar het is wel een verhoging van 25%, niet niks.
In hetzelfde bulletin wordt, voor de culturele fijnproevers, twee pagina’s lang uitgeweid over het programma van het Holland Festival, volgend jaar zomer. Het regent namen van beroemde componisten, regisseurs, dirigenten, toneelgroepen en orkesten.
En dan weer: “Een inwoonster van Tilburg heeft, na langdurige politieverhoren, bekend dat zij haar man met vergif om het leven heeft gebracht.” Door de publiciteit over gerechtelijke dwalingen ben ik wantrouwend geworden als ik hoor over ‘lange politieverhoren’. Een mens onder zware druk kan rare dingen zeggen, begrijp ik, om er van af te zijn.
Eenvoudiger kan ook: “De Haagse politie heeft een man gearresteerd die ervan worden verdacht zeker 40 radio’s uit auto’s te hebben ontvreemd. De politie had opvallend veel aangiften gekregen van dergelijke diefstallen. De man werd vorige maand gearresteerd omdat hij nog een week gevangenisstraf te goed had. In die week werden geen toestellen gestolen. Na het ontslag van de verdachte begonnen de diefstallen weer.” Dit heeft een hoog Bromsnor-gehalte, den Haag.
Dus in 1963 ook al. In de jaren 80 liep iedereen rond met zijn autoradio. Die nam je mee als je je auto verliet, of later alleen het frontje.

Foto: los frontje van autoradio, ter voorkoming van diefstal.

737 - uit het radionieuws van 10 november 196: dieptevrees

Het ANP: “Japan rouwt om de dood van meer dan 600 mensen die gisteren bij twee rampen zijn omgekomen. Bij een treinongeluk hebben 164 mensen de dood gevonden. Na een botsing van twee treinen reed een derde trein hier in volle vaart op in. Een mijnramp kostte 452 mensen het leven. Na een enorme gasexplosie op ruim duizend meter diepte kwamen nog tientallen mijnwerkers extra om in een giftige gaswolk die door de mijn trok.”    Ik heb zelf geen enkele hoogtevrees. Maar dieptevrees is mij niet vreemd. In zo’n mijnschacht een kilometer naar beneden of in een duikboot: na u.
Verder veel sport vandaag op deze zondag zestig jaar geleden. En voorspelbaar, een verschrikkelijk verkeersongeval, dit keer tussen Hoofddorp en Heemstede: auto slipt naar verkeerde weghelft en botst op tegenligger: vier doden, zeven zwaargewonden. Elf personen in twee auto’s, dat is echt zondag.
Verder buitenlands nieuws: “De Franse nationale vergadering heeft vannacht de begroting voor 1964 van 70 miljard gulden goedgekeurd. Meer dan een-vijfde, zo'n 15 miljard gulden, gaat naar defensie en daarvan weer 8 miljard naar de ontwikkeling en productie van kernwapens.” Dik 20% naar defensie. De Fransen hebben hun prioriteiten op een rij. De ‘Force de frappe’ kost een paar centen, maar dan mag je wel meepraten met de grote jongens.

Foto: Сверхмалая подводная лодка "Тритон-1М" De Triton, een éénpersoonsduikbootje zp/zj

736 - uit het radionieuws van 9 november 1963: het gevangeniswezen

Het gevangeniswezen, is dat wel bij de tijd? Directeur Veringa: “Voorts moet meer aandacht worden besteed aan het sexuele vraagstuk van de gedetineerden, aan de voeding, aan de recreatie, aan de arbeidsbeloning. Gevangenissen voldoen niet aan de eisen van deze tijd. De meeste zijn gebouwd naar de opvattingen aan het eind van de 18e eeuw.”
Dat is wel erg lang geleden. Zou hij niet eind 19e eeuw bedoelen? De grote koepelgevangenissen van Arnhem, Breda en Haarlem zijn alle drie gebouwd tussen 1880 en 1900. Maar kijk, Veringa heeft gelijk, de eerste koepelgevangenis werd ontworpen in 1791, in Engeland door Jeremy Bentham, lees ik. Dus inderdaad eind 18e eeuw.
Dan onze omroep. Vorige week heeft de commissie Scholten het langverwachte advies uitgebracht over de herinrichting van het omroepbestel. VARA, KRO en NCRV hebben vandaag gereageerd en het rapport volledig afgebrand. Niets deugt, een gemiste kans, geen antwoord op gestelde vragen, kortom totaal waardeloos. Het ANP besteedt altijd ruim aandacht aan omroepkwesties, vandaag 6 pagina’s. Als je ze leest zou je zo geloven dat deze discussie zich vorige week afspeelde. Er is niets veranderd.
Wat wel verandert, vanzelf en in razend tempo, zijn studentenaantallen. Het ANP: “Dit jaar waren bijna 2500 buitenlandse studenten ingeschreven, 100 meer dan vorig jaar.”   Dit jaar, 2023, zijn er 123.000 buitenlandse studenten ingeschreven, dus 50 keer zoveel. Onze universiteiten en hogescholen zijn erg populair, to put it mildly.

Foto: Cellulaire gevangenis te Breda, 1901. Architect: J.F. Metzelaar; foto: Henri de Louw (coll. Rijksmuseum)

735 - uit het radionieuws van 8 november 1963: wie kruisigde Jezus?

'Doorbraak' in Rome waar de 2000 prelaten de positie van de RK-kerk ten opzichte van de Joden bereid is te bespreken aan de hand van een tekst. Het ANP: “In het document staat dat de bijbel, met name de gedeelten over de kruisiging, geen grondslag biedt voor haat tegen of vervolging van Joden. De verantwoordelijkheid voor de dood van Christus ligt bij de hele zondige mensheid. De schuld van de Joodse leiders in de tijd van Christus kan niet ten laste worden gelegd aan het hele Joodse volk, noch van toen, noch van nu.”
Poeh.. wat een redenering. Eigenlijk staat er: als je een hekel hebt aan Joden haal dan -wat ons betreft- de bijbel er niet meer bij. 
Waar ik ook van opkeek: “Het instituut voor strategische studies in Londen meent dat de sterkte van het rode leger waarschijnlijk iets is gekrompen. Ze wordt nu geschat op 2,3 miljoen man. De militaire mankracht van Communistisch China is opgevoerd tot bijna 2,5 miljoen.” Boodschap: er staan 5 miljoen communisten klaar om de wereld te veroveren.
Kamerlid van Dis (SGP) is ook niet vies van landjepik. “Hij eist de annexatie van de Belgische enclave Baarle-Hertog, een doorn in het vlees van Noord-Brabant. Minister Luns noemt het idee moeilijk uitvoerbaar en wijst erop dat we dan een aantal speelholen binnenhalen.” Touché Luns, een 100% overtuigend argument.

Foto: Gustave Doré - Crucifixion of Jesus 1866 (public domain)