694 - uit het radionieuws van 28 september 1963: leve de oecumene

Het ANP: “Het aantal inwoners van de Verenigde Staten heeft de 190 miljoen bereikt.” Het zijn er nu 340 miljoen, een stijging van 79%. Het gaat hard daar. Even opgezocht: 59 % hiervan is nog wit en dat percentage daalt.
Om 13.00 uur nieuws over de tweede TV-zender, waar al maanden ruzie over is. De commissie die het gaat oplossen blijkt de ‘pacificatie-commissie’ te heten. Zo erg is het dus.
Laat ze een voorbeeld nemen aan de jeugd. “Vijfduizend jongeren zijn in Utrecht bijeen op een congres van de Oecumenische- en de Katholieke Jeugdraad. De congressisten, waaronder de prinsessen Irene en Christina, bezinnen zich gezamenlijk en in kleine discussiegroepen op de eenheid der christenen. Voorzitter van Thiel noemde het een unieke gebeurtenis: Waarom heeft het vier eeuwen moeten duren voordat dit mogelijk werd?”
Er werden meer diepe inzichten blootgelegd. “Men leert naar elkaar te luisteren: de katholiek krijgt begrip voor het protest van Luther, de protestant ontdekt dat hij zich misschien teveel beperkt tot de kernstukken van het Christendom.”  Een ander merkt op “dat het niet alleen gaat om de eenheid van kerken, het gaat ook om aandacht voor de wereld om ons heen.”
Het wachten is op miss Holland die zich het liefst wil inzetten voor de wereldvrede.

Foto: De prinsessen Irene en Christina wonen in de Margriethal te Utrecht het oecumenisch jongerencongres bij. (Joop van Bilsen, Anefo)

693 - uit het radionieuws van 27 september 1963: storm

Er trekt een noordwester storm over Nederland, windkracht 9. “Bij hoog water vanmiddag in Harlingen en Delfzijl omstreeks anderhalve meter verhoging.” Dat is veel.
Verder absurd nieuws vandaag op de radio. Het ANP: “Gouverneur Wallace van Alabama heeft in een vraaggesprek voor televisie gezegd dat er in zijn staat geen rassenongeregeldheden zijn geweest.” Moet je weten dat in Birmingham en andere grote steden in Alabama al maandenlang rassenrellen zijn, tientallen doden zijn gevallen en duizenden zwarte demonstranten zijn gearresteerd. Er loopt een rechte lijn van Wallace naar Trump als het over leugenachtigheid gaat.
“De zuidafrikaanse minister van justitie heeft een echtpaar, 25 jaar getrouwd, zes kinderen en een aantal kleinkinderen, opdracht gegeven uiteen te gaan omdat de man blank en de vrouw zwart is. Het gemengde huwelijk is in strijd met de zuidafrikaanse wet tegen onzedelijkheid.”
Nee, dan de Nederlandse rechtspraak. Een economische politierechter had het gratis weggeven van emmertjes verboden omdat onvoldoende duidelijk was dat het om zeepreclame ging, die op de bodem van het emmertje was weergegeven. Het gerechtshof in Arnhem blijkt nu van oordeel dat de reclame wel voldoende in het oog valt “omdat de huisvouw bij het gebruik van het emmertje eerst zal kijken of het wel schoon is.” Enige humor kun je het ANP niet ontzeggen.

Foto: De storm velde vanmiddag een boom op Amsterdamse Frederiksplein, 27 september 1963 (F.N. Broers, Anefo)

692 - uit het radionieuws van 26 september 1963: krotwoningen

“Zeker 630-duizend Nederlanders wonen nog in krotwoningen. Doctor Koopman, directeur van Dordtse GGD, noemde het een kultuur-historische schande dat nog steeds over krotten moet worden gesproken”
Opvallend gebruik van het woord kultuur-historisch. Er zijn in de jaren 80 en 90 heel wat bouwvallen gerestaureerd omdat ze cultuur-historische waarde hadden, maar dat bedoelde Koopman niet.

In Londen presenteerde rechter Lord Denning zijn eindrapport over de Profumo-zaak. U weet, de minister van oorlog die bij call-girl Christine Keeler in bed kroop terwijl zij het ook met de Russische militair attaché had. ‘Niets aan de hand, alles onder controle’ is de strekking van het rapport. Het ANP: “De rechter verklaart dat het morele peil van het Britse openbare leven niet is gedaald. Er is echter één groot verschil met vroeger, zegt hij. Mannen op hoge polities zijn kwetsbaarder geworden omdat schandaalnieuws handelswaar is geworden. Tegen handel in schandaalnieuws moet worden opgetreden.”
Grappig dat aan het einde van dit lange item het ANP meldt: “In Engeland is bijzonder grote belangstelling voor het rapport Denning. Het belooft een bestseller te worden, er zijn in eerste ronde 30.000 exemplaren gedrukt. Vannacht stond er een rij van meer dan duizend mensen voor de staatsdrukkerij toen daar de verkoop begon.”

Foto: Slechte woongelegenheid voor de familie Oerlemans in Hoorn, 1953 (Harry Pot, Anefo)

691 - uit het radionieuws van 25 september 1963: de première

Vandaag tweemaal royalty: Juul en Benno bezochten de première van Lawrence of Arabia. “In de pauze van de voorstelling werden loten voor het Anjerfonds verkocht.”  En HKH Bea reist door het land. “In Emmeloord, waar de prinses de lunch gebruikte, bracht de schooljeugd haar een zangaubade.”
Dat ANP heeft een goede neus voor belangwekkend nieuws, geef toe.   Zo ook deze: “De voorzitter van de Katholieke Nederlandse Boeren- en Tuindersbond, de heer Mertens, heeft Paus Paulus een stier geschonken.” Je mag hopen dat vooraf is gesondeerd of dit een passend cadeau zou zijn. Wij kregen op ons trouwen een doos met twee dikke levende kippen erin. Hadden we niet op gerekend.

Tot slot, demografie. Het ANP: “De wereld telde in 1961 3 miljard, 69 miljoen zielen. Monaco is het dichtstbevolkte land ter wereld met 14.600 mensen per km². Nederland is tweede met 346 per km².”
Monaco telt natuurlijk niet, dat is geen land. Ik was trots als we op school leerden waarin we kampioen waren: het dichtstbevolkt, de grootste haven, de beste koeien, de langste mensen. Het ANP: “Nederlandse vrouwen worden het oudst, gemiddeld 75 jaar. Nederlandse mannen ook gemiddeld iets boven de 71.” Thuis hoorde ik aanvullend hoe dat kwam: goed melk drinken en bijtijds naar bed.

Foto: Aankondiging Lawrence of Arabia 1963 (Jac de Nijs, Anefo)

690 - uit het radionieuws van 24 september 1963: paus Pius XII

“In Londen is monseigneur Heenan geïnstalleerd als aartsbisschop van Westminster, de hoogste gezagsdrager van de rooms-katholieke kerk in Engeland.” Nooit bij stilgestaan dat er een serieus aantal katholieken rondloopt in het VK. Cijfers, uit 2023: Bijna 34% van de Britten rekent zich tot de Anglicaanse en andere protestante kerken, 8% (!) tot de katholieke kerk, 5% tot de Islam. Dus nog best veel papen.
De teneur van het ANP-nieuws is anticommunistisch. Dat proef je in de gretigheid waarmee gruwelijke berichten worden voorgelezen (zes geldspeculanten ter dood veroordeeld). Vandaag wordt het Oostblok belachelijke gemaakt. “De Oost-Duitse autoriteiten willen dat er een eind komt aan de stroom ballonnen die met anti-propaganda vanuit West- naar Oostduitsland waait. Volgens hen zijn door de ballonnen en hun vracht de afgelopen maanden gebouwen beschadigd, koeien gedood en bosbranden uitgebroken.”
“In het Zwitserse Bazel hebben duizenden geprotesteerd tegen de opvoering van het toneelstuk ‘Der Stellvertreter’, waarin wijlen Paus Pius XII wordt verweten dat hij te passief was tegenover de jodenvervolging door de nazi’s.” Het kwam tot rellen. Historicus Jan Bank durfde het aan een dik boek te schrijven met de titel ‘God in de oorlog’. Ik begrijp dat het Vaticaan zich soms wel eens wilde inzetten voor vervolgde joden, maar dan vooral katholiek gedoopte joden. Ja, ja, dominus vobiscum.

Foto: Pope Pius XII visits the Lateran after the bombing of Rome in 1943 (Associated Press)

689 - uit het radionieuws van 23 september 1963: het zuivelwezen

De typografenstaking is overgeslagen naar Rotterdam. Ook de NRC zal vandaag niet verschijnen. Circa 700.000 gezinnen zullen vandaag geen krant ontvangen.
“In het Muiderslot is de PC Hooftprijs uitgereikt aan Theun de Vries. De prijs is de hem toegekend voor zijn hele oeuvre.” Niet onomstreden, de Vries was een fanatiek CPN-er. Gerard Reve noemde hem steevast ‘karpatenkop’.
Volgende maand zullen binnen één week tijd 16.000 soldaten tussen Texas en West Duitsland heen en weer worden gevlogen met 358 vliegtoestellen. “De oefening is georganiseerd met oog op de aanstaande terugtrekking van Amerikaanse troepen uit West-Europa. In tijd van nood wil men de strekte in Europa, binnen de kortst mogelijke tijd weer opvoeren door een luchtbrug vanuit Amerika.”

Verder binnenlands nieuws: “De directeur van het veeteelt- en zuivelwezen, ingenieur Rijssenbeek, heeft vandaag de gouden kaasboor uitgereikt aan de heer Van Duren uit Woerden, winnaar van het kaaskeurconcour. De heer Rijssenbeek legde bij de prijsuitreiking de nadruk op het belang van smaakverbetering van de kaas. Alleen daardoor kan men voorkomen dat kaas terecht komt in de massahandel.”     Die naam viel vaak bij ons thuis, Rijssenbeek was mijn vaders baas.  Alles draaide om koeien, melk, boter en kaas. Terecht, er gaat niks boven een mooi stuk pittige boerenkaas.

Foto: het beoordelen van de koe (Ministerie van Landbouw en Visserij)

688 - uit het radionieuws van 22 september 1963: windstil

Onmiskenbaar stuitert Nederland de moderne tijd in. Het ANP: “De bisschop van Groningen, monseigneur Nierman, heeft in de Sint Martinuskathedraal een gewezen dominee tot priester gewijd. Het is de heer Loos die vroeger predikant was te Hilversum.” Dominee Loos zal wel niet getrouwd zijn of zijn geweest; dan zou hij twee botsende sacramenten hebben ontvangen: het huwelijk en de priesterwijding. Ik vind ‘gewezen dominee’ een beetje raar klinken. Alsof hem de deur is gewezen en hij nu aanklopt bij de katholieken.

Deze zondag sluipt een potentiële moordenaar door het land. Om 8 uur vanmorgen: “In Enschede hebben zich afgelopen nacht negen gevallen van kolendampvergiftiging voorgedaan. Zeven personen zijn in het ziekenhuis opgenomen. Volgens de GGD in Enschede is windstilte vrijwel zeker de oorzaak van de vergiftiging. De schoorsteen trekt niet zodat de kolendamp zich door de woning verspreidt. Het KNMI voorspelt de komende 24 uur windstilte voor het hele land.”
En ja hoor, om 13.00 uur: “In het Noord-Brabantse Nieuwendijk zijn acht mensen bewusteloos geraakt door kolendampvergiftiging.” En om 22.30 uur: “In Veenendaal hebben zich vandaag drie gevallen van kolendampvergiftiging voorgedaan. Een 70-jarige dame is overleden, haar echtgenoot is in zorgwekkende toestand in het ziekenhuis opgenomen.” 22 september de kachel aan, best vroeg.

Foto: windstil op IJburg (eigen opname)

687 - uit het radionieuws van 21 september 1963: apartheid

Vandaag opent het nieuws, als zo vaak, met de apartheid in Zuid Afrika. “Tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties zijn gisteravond alle Afrikaanse, Aziatische en communistische afgevaardigden de zaal uitgelopen toen Zuid Afrika zijn apartheidspolitiek wilde uitleggen” Dr Hendrik Verwoerd is de grote architect van de apartheid en de bedenker van de ‘townships’. De VS en West Europa nemen vooralsnog geen stelling tegen deze politiek.

Sensatie aan de Berlijnse Muur. Dagelijks wordt over vluchtpogingen bericht, maar vandaag: “Een van de Vopo’s had een nieuwe methode bedacht. Onverwacht gooide hij zijn machinegeweer weg, greep een polsstok die hij hier blijkbaar had klaargelegd en sprong over de Berlijnse muur.” Klinkt logisch, maar er ligt geen kussen aan de andere zijde.

“Op de rijksweg Tilburg-Breda zijn bij een kettingbotsing 10 mensen gewond. Het ongeluk gebeurde tijdens een inhaalpoging op de driebaansweg.” Dat stuk weg herinner ik me, een van de laatste stukken driebaans in Nederland. Ik reed als kleine jongen vaak met mijn vader mee. Hij was geen snelheidsduivel, maar als er een trage vrachtauto voor je zat, was de verleiding toch groot om dat middenstuk te benutten. Ik weet nog dat dat daar iets spannends mee was. Dit is Oud-nieuws 687. Meer op www.devrolijkejaren60.nl Foto: dr. Hendrik Verwoerd, 1960  (Anefo) 

686 - uit het radionieuws van 20 september 1963: Nazi-propaganda

De typografen van de Telegraaf staken. Dat hakt erin, zij drukken ook Parool, Volkskrant en Nieuws van de Dag. “Aan de typografenstaking op de Voorburgwal nemen ongeveer 550 technici deel. Zij eisen een hoger loon.”
Zij zijn niet de enigen: “In het Indiase Bombay staken 3000 bloeddonors. Zij willen een hogere prijs voor hun bloed. Voor de meesten van de stakers is bloedgeven de enige bron van inkomsten. Zij doen dit doorgaans driemaal per maand.” Mij is bijgebleven dat bloeddonors in ons land vroeger een glaasje Vieux, ofwel koetsierscognac, kregen om aan te sterken.

Om 6 uur: “De voorstellingen van Strindbergs toneelstuk Traumspiel die het Grenzlandtheater in Maastricht, Heerlen en Kerkrade zou geven zijn afgelast. Kritiek ontstond omdat het stuk, met in de hoofdrol Kristina Söderbaum, wordt geregisseerd door Veit Harlan, de maker van de anti-semitische film Jud Süß. De schouwburgdirecties zeggen dat ze hiervan niet op de hoogte waren.”
Oeiiiii… Harlan was regisseur van een hele rits nazifilms, Jud Süß, Die Goldene Stadt, Kolberg e.a., met steeds zijn vrouw Kristina Söderbaum, toonbeeld van Arische raszuiverheid, in een hoofdrol. Ze zijn er mee weggekomen. Harlan zei: 'ik volgde slechts orders op en acht me niet persoonlijk aansprakelijk voor de inhoud van mijn films.'     Je wordt vandaag voor minder gecanceld.. 

Foto: Regisseur Veit Harlan en zijn vrouw, actrice Kristina Söderbaum maakten samen een groot aantal nazi-propagandistiche speelfims.

685 - uit het radionieuws van 19 september 1963: I.A. Diepenhorst

Het ANP om 7 uur: “Noordwest Turkije is gisteravond opgeschrikt door een aardbeving. De instrumenten van het seismografisch instituut in Istanbul raakte door de schok onklaar.”
‘Oh, those Turks’ zong Eartha Kitt al in 1953.
Binnenlands nieuws: “De rechtbank in Haarlem heeft een taxichauffeur vrijgesproken die op Schiphol geen voorrang had verleend aan een stewardess die van rechts kwam. Zij liep een hersenschudding op en werd ontslagen wegens medische ongeschiktheid. Tijdens de rechtszaak werd naar voren gebracht dat de bepalingen van de wegenverkeerswet en van het wegenverkeersreglement niet gelden op de luchthaven Schiphol.” Wat geldt dan wel? Het recht van de sterkste?

Om 6 uur s-avonds horen we over professor I.A. Diepenhorst, van wie ik een groot fan was. Vandaag vroeg hij als voorzitter van de Vereniging van Reclasseringsinstellingen om meer aandacht voor het gevangeniswezen. “De invoering van de vijfdaagse werkweek noemde hij een vloek voor de gevangenen. Van vrijdagavond tot maandagochtend wordt er niets voor hen gedaan. Men leert de gevangenen op die manier lanterfanten.” Even niet aan gedacht, hé, bij de invoering van de 5-daagse werkweek.
Isaäc Arend Diepenhorst (ARP) was een geweldig spreker, prachtige dictie en eindeloze volzinnen die altijd correct landden.  Jaloersmakend, zijn taalbeheersig. Niet speciaal de rest van zijn presentatie.

Foto: prof. I.A. Diepenhorst 1965 (Anefo)

684 - uit het radionieuws van 18 september 1963: maffe Britten

In zuidoost Azië is gedonder ontstaan bij de herinrichting van Maleisië. Indonesië maakt aanspraak op die gebieden en neemt het de Britten kwalijk dat het zover is gekomen. Het ANP: “De ongeregeldheden in Djakarta begonnen vanmorgen toen duizenden demonstranten de Engelse ambassade binnendrongen en het meubilair naar buiten gooiden. Ze staken het gebouw in brand en na drie uur was het ambassadegebouw geheel in de as gelegd.” En dan komt het: “De Britse plaatsvervangend militair attaché in Djakarta, majoor Walker, heeft zich bij de aanval op de ambassade weer niet onbetuigd gelaten. Net als maandag marcheerde hij door de tuin van de ambassade, blazend op zijn doedelzak.” That’s the spirit. Een hogere vorm van psychologische oorlogsvoering die ik niet in huis heb.

Dan nog wat rocketscience. In de VS is vanaf Cape Canaveral een onbemand vliegtuig omhoog geschoten om nieuwe materialen en oververhitting bij terugkeer in de dampkring te onderzoeken. Empirisch onderzoek heet dat, ofwel gewoon kijken wat er gebeurt. Je zou denken dat, met alle computerberekeningen, die tijd nu voorbij is. Maar van schoonzoonlief die in de vliegtuigbouw werkt hoorde ik dat ze laatst met een katapult dode kippen op een vliegtuigruit hadden geschoten. Gewoon om te kijken wat er gebeurt. Foto: Major Roderick “Rory” Muir Bamford Walker (1932-2008)

683 - uit het radionieuws van 17 september 1963: prinsessen ongedeerd

Prinsjesdag. De dag opent met een incident. Tijdens de rijtoer van paleis Lange Voorhout naar het Binnenhof slaan de paarden voor de ‘calèche’ waarin de vier prinsessen zitten op hol. “Het gerij kwam tegen een boom tot stilstand, waarbij een van de paarden viel. De prinsessen bleven ongedeerd.” De koetsier niet, die is lichtgewond en de ‘calèche’ is stuk.
Daarna spreekt Majesteit de troonrede uit, waarin zij haar zorgen uit over de loonvorming in verband met de krappe arbeidsmarkt, ons land zit in hoogconjunctuur. En de woningnood baart zorgen, de regering acht de productie van 90.000 woningen per jaar het minimum. Later heeft de vorstin het over ‘ontwikkelingslanden’. Ik herinner me dat, je mocht niet meer 'onderontwikkelde landen' zeggen, het zijn ontwikkelingslanden. 
Dan wordt de miljoenennota gepresenteerd. 12,8 miljard gulden omvat de staatsbegroting waarop ze 1,5 miljard te kort komt. Best veel. Het ANP: “De grootste post is onderwijs en cultuur die met meer dan 3 miljard bijna een kwart van de uitgaven opeist. Daarna volgt defensie met 2,8 miljard bijna 18 procent. Voor landbouw is 100 miljoen extra uitgetrokken vanwege acute nood onder de veehouders.
Ter vergelijk: de miljoenennota van 2022 omvat 395 miljard euro, waarvan meer dan de helft gaat naar zorg en sociale zekerheid. Andere tijden, zeggen we dan.

Foto: Na het incident moesten de prinsessen te voet terug naar huis. (Jac de Nijs, Anefo)

682 - uit het radionieuws van 16 september 1963: de herenkapper

Het ANP: “De heer Sturkenboom, voorzitter van de Nederlandse Katholieke Bond van Kapperspersoneel, Sint Cosmas, voorziet een groot tekort aan mannelijk kapperspersoneel. Het zal meer en meer voorkomen dat de Nederlandse mannen zich door dames moeten laten kappen.” Hoe zorgelijk is dat.
Trouwens, deze Sint Cosmas, doet mij maar vaag een bel rinkelen terwijl ik toch aardig wat heiligen heb zien langskomen. Hij is de tweelingbroer van Damianus, ook heilig verklaard. It runs in the family.

Later veel aandacht voor de openingen van het academisch jaar, vandaag gevierd in alle universteiten en hogescholen. Een bloemlezing: Amsterdam vindt de pas opgerichte studentenvakbeweging volstrekt overbodig omdat haar werk door de studentenraad kan worden gedaan. Nijmegen stelt wetenschap centraal, men vreest de maatschappelijke vraag om groter rendement. Leiden wil doublures (= zitten blijven) en tijdverlies voorkomen en de studievrijheid van jongeren moet verdwijnen. Delft pleit voor betere sociale voorzieningen voor gehuwde studenten, inmiddels 13% van de studentenpopulatie (wat veel!). Utrecht heeft plannen studenten te huisvesten in caravans, te plaatsen in de Johannapolder.
En als reactie op al dit academische geweld nog een cri-de-coeur uit werkgevershoek: waarom kennen wij geen korte baccalaureaat-opleiding? “Wij vragen geen mensen die alles weten maar mensen die genoeg weten.” Tsja, als het zo simpel is.

Foto: Kappers aan het werk, Eindhoven 1945 (Anefo)

681 - uit het radionieuws van 15 september 1963: een vrije val

Vandaag 60 jaar geleden. “Het hoofd van de onafhankelijkheidsbeweging van de Republiek der Zuidmolukken, ingenieur Manusama, heeft gezegd dat de Zuidmolukkers bereid zijn met officiële Indonesische vertegenwoordigers aan een ronde tafel te gaan zitten. Nederland kan een bemiddelende rol spelen, maar zal geen gesprekspartner zijn, het is een zaak van oosterlingen.” Wat een, voor ons die de afloop kennen, hopeloos bericht. Een groot deel van de Molukkers zat nog in kamp Vught en kamp Westerbork, voor de gelegenheid omgedoopt in ‘de Schattenberg’. Daar is iets gigantisch fout gegaan in ons nobele Nederland.

Absurd nieuws om 6 uur: “In het Duitse Nordhorn is een Franse parachutist omgekomen omdat zijn parachute weigerde. Hij demonstreerde voor de Franse TV een zogenaamde vrije val vanaf 4000 meter. De opnames werden in West Duitsland gemaakt, omdat de vrije val in Frankrijk is verboden vanwege te veel slachtoffers.”  4000 meter vrije val. Ik ben toch te veel bèta om niet te willen weten hoe hard die man is gevallen. Nou daar gaan we. 
Eerst de duur van de val: H(hoogte) = ½G(zwaartekracht) x T²(tijd in kwadraat) ofwel 4000 = ½ x 9,8 x T².
T is dan 28,6 seconden.   Zolang duurt zijn val.
In zijn val versnelt hij volgens de formule V(snelheid)=GT ofwel 9,8 x 28,6 = 280,3 meter per seconde. Dat is 1009 km p/u. Best hard dus.

 Foto: Vrije val (Carla Kell 2018)

680 - uit het radionieuws van 14 september 1963: weer een vijfling

Tweede Kamerlid van Helvoirt vraagt om een centraal antennesysteem. “Hij wijst daarbij op de invoering van het tweede televisienet, waardoor de antennes nog groter zullen worden.” Een woud aan antennes zag je vroeger op de daken. Wat een business, als iedereen zo’n ding op zijn huis wil.
Hoe actueel: “De rector magnificus van de Economische Hogeschool in Rotterdam heeft de groentijd met vier dagen geschorst bij wijze ernstige waarschuwing. Het studentcorps heeft afspraken geschonden door een ontkleedpartij door groenen aan te richten.”

“In Aberdeen, in de Amerikaanse staat Zuid Dakota, heeft een 30-jarige vrouw het leven geschonken aan een vijfling. De babies en de moeder maken het goed. De vier meisjes en één jongen zijn 6 weken te vroeg geboren. President Kennedy heeft de moeder een gelukstelegram gezonden. Vorige week is in de Venezolaanse stad Maracaibo ook een vijfling geboren.”
Hier heb ik geen beeld bij. Mijn voorstelling van het ongeboren leven varieert van onleesbare echofilmpjes (kijk daar, een beentje) tot onwaarachtige sfeerbeelden van een roze embryo dat baantjes trekt in een zak vruchtwater, uit boeken als ‘Oei, ik groei’. Maar vijf bij elkaar? Zou daar al gelijk een pikorde ontstaan met bazige types die ruimte nemen en de verlegen meid die zich vooral gedeisd houdt.

Foto: Vijfling (Dionne quintuplets, 1934) public domain

679 - uit het radionieuws van 13 september 1963: Emile Schüttenhelm

Vandaag horen we over kamerlid Tjerk Westerterp, de latere minister van Verkeer en Waterstaat en als zodanig de vader van de verplichte bromfietshelm, autogordel en tachograaf. Het ANP: “Het tweede kamerlid de heer Westerterp heeft de regering gevraagd of zij bereid is een verbod op reclame voor rookartikelen in overweging te nemen. Dit vanwege het statistisch verband tussen roken en longkanker.” De slagzin ‘Ik loop mijn benen uit mijn reet voor een North State’, gaat er dus wat hem betreft uit.
Maar zonder dollen, 60 jaar geleden (en eerder) werd al aan de bel getrokken. De tabakslobby is een van de wreedste in de wereld.

En dan is er voor de 13e keer de elektronicabeurs, ‘Firato 1963’, in de RAI, geopend door de voorzitter van de NTS, de heer Emile Schüttenhelm. In een filosofisch bui, zo te horen: “De NTS-voorzitter betoogde dat de driehoek techniek, economie en cultuur bestaat uit niet te scheiden uitingen van menselijk denken. Maar zodra de mens in één van deze uitingen helemaal zou opgaan, bezit hij ze niet meer maar wordt hij er door bezeten. In dit verband wees hij op het belang van onderwijs en opvoeding van jonge mensen.”
Nou, helemaal duidelijk Emile, vooral dat bruggetje naar het onderwijs. Magistraal.

Foto: De heer Emile Schüttenhelm opent de Firato, 13 sept 1963 (Jac de Nijs, Anefo)

678 - uit het radionieuws van 12 september 1963: het bejaardenvraagstuk

Een knap staaltje katholieke draaikonterij in het 18.00 uur bulletin: “De Paus heeft het ontslag aanvaard van de bisschop van het Schotse Aberdeen, monseigneur Walsh. In april had het Vaticaan hem gelast zijn huishoudster, een gescheiden vrouw, te ontslaan. De bisschop gaf hierop te kennen dat hij liever zijn kerkelijke zetel zou prijsgeven. Monseigneur Walsh is nu benoemd tot titulair bisschop van Birta, een functie zonder diocees.” Een gescheiden vrouw was kennelijk een vrouw in zonde die van de radar diende te verdwijnen. Zij had het heilig sacrament van het huwelijk doorbroken. Onvergeeflijk.

Later horen we over het ‘bejaardenvraagstuk’ vanwege een congres over dit onderwerp: “Professor Ruemke pleit ervoor dat bejaarden zelf bij de oplossing van hun problemen worden betrokken. De bejaardenzorg mag niet beperkt blijven tot het inrichten van gezellige wachtkamers voor de laatste trein. Ouden van dagen moeten worden beschouwd als volwaardige mensen, aldus de hoogleraar. Minister van maatschappelijk werk, mevrouw Schouwenaar-Fransen, verklaarde dat het groeiend aantal mensen boven de 65, het noodzakelijk maakt oude opvattingen en oplossingen voor het bejaardenprobleem te herzien.” Ik moet denken aan de grap (?) dat rondtrekkende indianen opa de boom in jagen en dan hard gaan schudden. Als hij eruit valt en zijn botten breekt, mag die niet meer mee. Die oplossing gaan we in elk geval herzien.

Foto: Bejaarden op zaal, 1965 (Fotoburo De Boer)

677 - uit het radionieuws van 11 september 1963: het gevangeniswezen

Het ANP: “Mejuffrouw doktor Roosenburg, dirigerend geneeskundige van de psychiatrische Doktor van der Hoevenkliniek in Utrecht heeft bezwaar tegen de bouw van een centrale vrouwengevangenis in Arnhem. Zij meent dat het voor vrouwelijke gevangenen van het grootste belang is dat ze veel bezoek krijgen. Hierdoor worden zij beter voorbereid op de terugkeer in de maatschappij. Als alle vrouwelijke gevangenen, van wie de meesten uit het westen van het land komen, in Arnhem worden opgesloten, vreest zij dat het bezoek van familie en bekenden bemoeilijkt zal worden. Doktor Roosenburg voelt daarom meer voor de bouw van kleineren regionale vrouwengevangenissen.”
Tsja. Ze kreeg van het ANP veel ruimte, had ze een punt? Even opgezocht, nu zijn er drie vrouwengevangenissen in ons land: de grootste in de Limburgse Peel (226 plaatsen), een in het Utrechtse Nieuwersluis (220) en een in Zwolle (143). Van alle gedetineerden is 7,5% vrouw.
Voor een klusje bezocht ik een paar keer de metaalwerkplaats van de ‘Penitentiaire Inrichting Alphen aan de Rijn’. Een hele belevenis. In Alphen is plek voor 1100 mannen, toen ik er was waren er ‘maar’ 950. Je moet, na het legen van al je zakken, door tig sluisjes en poortjes die met veel geklik voor en achter je in het slot vallen, met in iedere hoek een camera. En dan ben je ‘binnen’. Het was er warm, benauwd en druk. Overal bezwete mannen in sportshirtjes, net terug van de gym, op weg naar de kantine of weet ik wat aan het doen. Ik dacht maar één ding: wat een klus om 950 van die stuiterende mannen tussen 20 en 50 een beetje koest te houden. Pfff.

Foto: Bewaker houdt gevangenen in de gaten via monitoren, 1982 (Rob Bogaerts, Anefo)

676 - uit het radionieuws van 10 september 1963: stopt de schoolmelk?

Kennedy zit met Vietnam in zijn maag. Hij wil Zuid Vietnam beschermen tegen het oprukkend communisme maar de zittende presidentiële kliek is rot als een mispel. Het ANP: “Kennedy verklaarde geloof te hechten aan de theorie van de dominostenen. Als Zuid-Vietnam valt kunnen andere landen zich niet staande houden.” Dit blijft in de gewelddadige jaren die volgen het mantra: anders is er het domino-effect.

Een maand geleden hadden we de Great British Train Robbery. Zeker twee maal weeks houdt het ANP ons op de hoogte van de vorderingen in het onderzoek, bijzondere vondsten of nieuwe arrestaties. Ook vandaag: “De Engelse politie heeft aanwijzingen dat twee mannen die gezocht worden in verband met de treinroof, door plastische chirurgie hun gezicht willen laten veranderen. Mogelijk heeft de behandeling al plaatsgehad in een ziekenhuis ‘ergens’ in Europa. Volgens Scotland Yard zouden de echtgenoten van de verdachten al de nodige veranderingen in hun uiterlijk hebben aangebracht door het verven van hun haar.” Britten hebben wel aanleg voor misdaadseries. Ze ontstaan waar je bij staat.

Tot slot nog belangrijk nieuws uit Den Haag: “De subsidie voor de verstrekking van melk op scholen zal met ingang van volgend jaar worden opgeheven. Minister Veldkamp heeft verklaard dat in verband met de beperkingen van de Rijksuitgaven tot zijn spijt hiervoor geen geld meer kan worden uitgetrokken.” Raar. Eerst waren er een boterberg en een melkplas, en nu zou de schoolmelk verdwijnen vanwege Rijksfinanciën. Ja, ja.

Foto: Kinderen krijgen schoolmelk, 1946 (Charles Breijer, Anefo)

675 - uit het radionieuws van 9 september 1963: Ieren zingen graag

Breaking news om 7 uur ’s-ochtends: “ZKH de Prins is in Beetsjoeanaland achterna gezeten door twee olifanten. De prins reed in een auto en zijn leven was niet in gevaar, zo vertelde hij op een persconferentie in Francistown.” Een zucht van opluchting moet door het land zijn gegaan. En Beetsjoeanaland? Dat is het latere Botswana.
“De directeur-generaal van de volksgezondheid, professor Muntendam, heeft in Groningen een nieuwe opleiding Sociale Geneeskunde geopend. Hij pleitte voor het bedrijven van de sociale geneeskunde als wetenschap. Ze mag niet langer een stiefkind zijn, dat in een rommelkamer met wat probleempjes zit te spelen.” Interessante beeldspraak, even krachtig als onduidelijk.
“In Amsterdam is het congres van Socialistische Internationale geopend. Ongeveer 140 vooraanstaande socialisten nemen er aan deel.” Later bericht het ANP over redevoeringen van Harald Wilson, Willy Brandt en Paul-Henri Spaak. Zwaargewichten in het land.
Om 19.00 uur meldt het ANP dat, volgens de laatste volkstelling in 1960, Nederland 68.000 afgestudeerde academici telt. Van alle inwoners boven de 25 is 1,1% academisch geschoold. 13% hiervan is vrouw, tweemaal zoveel als in 1930.
Eveneens nieuwswaardig: “Gisteren hebben 36 meisjes van het Ulster Girls Choir uit Belfast, op Schiphol, staande op de trap van het vliegtuig waarmee ze waren aangekomen, het Wilhelmus gezongen zonder een spoor van een accent.” Te hopen is dat de verkeerstoren het in en uitgaand vliegverkeer even heeft stilgelegd. Tegen een DC8 kan geen Ulster Girl op.

Foto: Aankomst Ulster Meisjeskoor op Schiphol. (Hugo van Gelderen, Anefo)